پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
مهدویت در قرآن – قسمت ۱۵ – آیه ۱۹سوره حدید
وَ الَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحیمِ
ترجمه فارسی :
مرحوم آیت الله مشکینی :
و کسانی که به خدا و فرستادگانش ایمان آوردند آنهایند که در نزد پروردگارشان صدّیقین ( کسانی که اعتقاد و گفتار و کردارشان مطابق هم و موافق واقع است ) و گواهانند ( کسانی که در محشر گواه عقاید و اعمال مردم اند ) ، آنان را اجر اینها و نور اینهاست. و کسانی که کفر ورزیدند و نشانه های ( توحید و دین ) ما را تکذیب و انکار نمودند آنها یاران دوزخند.
حجت الاسلام انصاریان :
ترجمه مجمع البیان فی تفسیر قرآن :
(وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ) و کسانى که ایمان بخدا و پیامبر او آوردند- یعنى باور کردند یکتایى خدا را و اعتراف نمودند به پیامبرى پیغمبران خدا.
(أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ) «۱» ایشانند صدّیقین، مجاهد گوید: هر کس ایمان بخدا و پیامبران او آورد پس او صدیق شهید است و این آیه را قرائت کرد، و صدیق آنست که بسیار راست بگوید و صیغه مبالغه در راستگویى است، و آن اسم مدح و تعظیم است.
(وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ) یعنى و شهیدان نزد پروردگارشان هستند و تقدیر اینست آن گروه صدیقها نزد پروردگارشان هستند و شهیدان نزد پروردگارشان آن گاه فرمود:
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) یعنى و براى ایشانست ثواب طاعتشان و نور ایمانشان آن چنانى که بسبب آن هدایت میشوند براه بهشت و این گفته عبد اللَّه ابن مسعود است، و آن را براء بن عازب از پیغمبر (ص) و عیاشى باسنادش از منهال قصاب روایت کرده گوید: بحضرت ابى عبد اللَّه صادق علیه السلام عرض کردم که دعا کن خداوند شهادت را روزى من نماید، فرمود:
مؤمن شهید است و این آیه را تلاوت نمود.
و از حارث بن مغیره روایت کرده که گفت: خدمت حضرت ابى جعفر (ع) بودیم پس فرمود: آنکه از شما عارف و شناخت باین امر داشته باشد و منتظر آن باشد و در وجود او خیرى بحساب آمده باشد مانند کسانى میباشد که با حضرت مهدى قائم آل محمّد علیهم السلام جهاد کرده باشد با شمشیرش آن گاه فرمود بلکه بخدا سوگند مانند کسیست که با شمشیرش جهاد در رکاب رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله شهید شده باشد، سپس براى بار سوّم فرمود: بلکه بخدا قسم مانند کسیست که با رسول خدا (ص) شهید شده باشد در خیمه و سرا پرده آن حضرت و درباره شما آیه ایست از کتاب خدا گفتم: فداى شما گردم کدام آیه است؟ فرمود:
قول خداى عزّ و جل (وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ) آن گاه فرمود بخدا قسم که شما از راستگویان و شهیدان- هستید در نزد پروردگارتان.
ابن عباس و مسروق و مقاتل بن حیّان گویند: که شهداء از ما قبلش منفصل و جداست و مقصود از شهداء پیامبران علیهم السلامند که براى امّتانشان شهادت و گواهى میدهند:
و فراء و زجاج هم همین قول را اختیار کردهاند، مقاتل بن سلیمان و ابن جریر گویند: ایشان کسانى هستند که در راه خدا شهید شدند.
پی نوشت:
(۱)- مترجم گوید: ابو القاسم حسکانى حنفى در شواهد التنزیل درج ۲ ص ۳۲۳ درباره صدّیقین حدیثى به پنج طریق روایت کرده، باسنادش از عبد الرحمن بن ابى لیلى که گوید: پیامبر خدا (ص) فرمود:
صدّیقون سه نفرند، ۱- حبیب النجار مؤمن آل یاسین ۲- حزقیل مؤمن آل فرعون ۳- على بن ابى طالب علیه السلام که او افضل از آنان است.
و در حدیث ۹۳۹ باسنادش از ابى لیلى داود بن بلال از پیامبر خدا (ص) روایت کرده که صدیقها سه نفرند: ۱- حبیب نجار مؤمن آل یاسین که (گفت اى مردم پیروى کنید پیامبران خدا را ۲- حزقیل مؤمن آل فرعون که فریاد زد آیا میکشید مردى را که میگوید: پروردگار من خداست و با برهان و معجزاتى از خدا بسوى شما آمده، ۳- على بن ابى طالب که افضل آنهاست.
منبع اصلی: ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۴، ص: ۲۲۹-۲۳۰ (نرم افزار جامع التفاسیر)
تفسیر اثنی عشری :
وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ (۱۹)
وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ: و آن کسانى که ایمان آورند به خدا، وَ رُسُلِهِ: و پیغمبران او که بنا به مشهور یکصد و بیست و چهار هزار بودند و شک نیاوردند در اخبار و احکام ایشان، أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ: این جماعت ایشانند بسیار راستگویان در اقوال و افعال و شهیدان در راه خدا، عِنْدَ رَبِّهِمْ: نزد پروردگارشان، یعنى مؤمنان ثابت قدم در ایمان و طاعت، به منزله کسانیند که سبقت کرده باشند در تصدیق خدا و رسول و شهید شده‌اند در راه خدا.
عیاشى- به اسناد خود از منهال قصاب روایت کند که خدمت حضرت صادق علیه السّلام عرض کرد: یابن رسول اللّه دعا فرما تا خداى تعالى شهادت روزىام فرماید. فرمود: «ان المؤمن شهید» بعد از آن این آیه تلاوت نموده. «۱»
لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ: مر ایشان راست مزد طاعت صدیقان و شهیدان، یعنى مثل اجر ایشان و مثل نور ایمان ایشان که در روز قیامت به آن مهتدى شده به بهشت روند.
تنبیه:
آیه شریفه مقام و منزلت شأن مؤمنین حقیقى را فرماید که در رتبه جلالت به منزله صدیقان و شهداء باشند، و احادیث آل عصمت صلوات اللّه علیهم اجمعین در این قسمت وارد شده از جمله:
۱- در تهذیب- از حضرت سجاد علیه السّلام: انّ هذه لنا و لشیعتنا: بدرستى که این آیه در حق ما و شیعیان ما باشد. «۲»
۲- در محاسن- از پدر بزرگوارش فرمود: ما من شیعتنا الّا صدیق شهید. قیل: انّى یکون ذلک و عامّتهم یموتون على فرشهم؟ فقال: اما تتلو فى کتاب اللّه فى الحدید:
وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ. قال: لو کان الشّهداء کما یقولون کان الشّهداء قلیلا: «۳» نیست از شیعیان ما مگر که صدیق و شهید است.
عرض شد از کجا باشد آن و حال آنکه عموم آنها مىمیرند بر رختخواب خود؟
پس فرمود آیا تلاوت ننمودى کتاب خدا را در سوره حدید «وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ» فرمود اگر باشد شهید چنانچه [شما مىگویید یعنى] «در رکاب پیغمبر شهید شوند» شهداء کم خواهند بود.
۳- عیاشى- از حضرت باقر علیه السّلام: العارف منکم هذا الامر، المنتظر له، المحتسب فیه الخیر، کمن جاهد و اللّه مع القائم بسیفه. ثمّ قال: بل و اللّه کمن جاهد مع رسول اللّه بسیفه. ثمّ قال الثّالثه: بل و اللّه کمن استشهد مع رسول اللّه فى فسطاطه و فیکم آیه من کتاب اللّه، قیل و اىّ آیه؟ قال قول اللّه: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ …» «۴»
هر کس عارف باشد به امر منتظر به صاحب الامر، مثل کسى است که با قائم آل محمد به شمشیر خود در راه خدا جهاد نموده. پس فرمود: سوگند به خدا مانند کسى است که جهاد نموده با رسول خدا به شمشیر خود، بعد مرتبه سوم فرمود: بلکه سوگند به خدا مانند کسى است که با پیغمبر خدا شهید شده باشد در خیمهگاهش و در حق شما آیتى است از کتاب خدا. پرسیدند: کدام است؟
فرمود: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ» وَ الَّذِینَ کَفَرُوا: و آنانکه کافر شدند به آیات الهى، یعنى انکار توحید و پیغمبران نمودند، وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا: و تکذیب نمودند آیات ما را که بر حضرت خاتم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرستادیم، أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ: آن گروه ملازمان جهنمند.
تبصره: آیه تهدید عظیم است نسبت به کفار و معاندین و منکرین آیات بینات و معجزات قاهرات از آتش جهنم، و دلیل است بر آنکه خلود در جهنم مخصوص است به کفار، زیرا ترکیب مشعر به اختصاص است، و مصاحبت دال بر ملازمت باشد، به حسب عرف پس جهنمیان ملازم با آتش خواهند بود و سستى و نجات از آن نسبت به کفار نخواهد بود.
پی نوشت:
(۱) به نقل از نور الثقلین، جلد ۵، صفحه ۲۴۴، حدیث ۷۴٫
(۲) به نقل از نور الثقلین، جلد ۵، صفحه ۲۴۴، حدیث ۷۶٫
(۳) به نقل از نور الثقلین، جلد ۵، صفحه ۲۴۴، حدیث ۷۷٫
(۴) به نقل از نور الثقلین، جلد ۵، صفحه ۲۴۴، حدیث ۷۵٫
منبع اصلی: تفسیر اثنا عشری، ج۱۳، ص ۳۳-۳۵ (نرم افزار جامع التفاسیر)
تفسیر خسروی :
عیاشى باسناد از منهال قصّاب روایت کرده است که بابی عبد اللّه امام صادق علیه السّلام عرض کردم از خدا بخواهید که شهادت روزى میکند فرمود:
(إنّ المؤمن شهید همانا مؤمن شهید است) و این آیه را تلاوت فرمود- و از حرث بن المغیره مروى است که گفت: در خدمت أبى جعفر امام باقر علیه السّلام بودیم که فرمود: (العارف منکم هذا الامر المنتظر له المحتسب فیه الخیر کمن جاهد و اللّه مع قائم آل محمّد صلّى اللّه علیه و آله بسیفه ثمّ قال بل و اللّه کمن جاهد مع رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله بسیفه ثمّ قال الثالثه بل و اللّه کمن استشهد مع رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله فی فسطاطه و فیکم آیه من کتاب اللّه قلت و اىّ آیه جعلت فداک قال قول اللّه: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ ثمّ قال صرتم و اللّه صادقین شهداء عند ربّکم».
یعنى کسیکه از شما باین امر (یعنى تشیّع) عرفان یافته باشد و منتظر قائم ما و فرج باشد و خیر را در آن بداند مانند کسى است بخدا سوگند که بشمشیر خود با قائم آل محمّد صلّى اللّه علیه و آله جهاد کرده باشد پس از آن فرمود بلکه بخدا قسم مانند کسى است که با رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله با شمشیر خود جهاد کرده باشد.
منبع اصلی: تفسیر خسروی ،ج۸،ص۲۰۱ (نرم افزار جامع التفاسیر)
تفسیر شریف لاهیجی :
وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ و آنان که ایمان آوردند به خداى تعالى و رسول او أُولئِکَ آن گروه هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ ایشانند بمنزله کسانى که سبقت کرده باشند بتصدیق ربوبیت خداى تعالى و برسالت محمد مصطفى صلّى اللَّه علیه و اله و شهید شده باشند در راه دین خداى تعالى یا گواهى دهنده باشند بتوحید خداى تعالى و به نبوت رسول او لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ و مر آن مؤمنین راست مثل اجر صدیقین و شهدا و مثل نور ایشان که بآن نور راه بدرجات عالیه بهشت برند و میتواند که آیه محمول بر تمثیل نباشد باین معنى که و مر اهل ایمان راست اجر و نورى که بآن موعود بودند و از حضرت رسالت پناه صلّى اللَّه علیه و اله مروى است که
«الصدیق ثلاثه خربیل مؤمن آل فرعون و حبیب صاحب یس و على بن ابى طالب و هو افضل الثلاثه»
و از ائمه هدى علیهم السلام مرویست که فرشته «محمود» نام بر پیغمبر صلوات اللَّه علیه و آله نازل گردید که او را بیست و یکهزار سر بود حضرت چون این فرشته را دید از جا جسته اراده بوسیدن دست او نمود آن فرشته مانع آمده گفت
«مهلا مهلا یا محمد فانت و اللَّه اکرم على اللَّه من اهل السماوات و الارضین اجمعین»
و چون حضرت ما بین منکبین او را دید در آن مکتوب یافت
«لا اله الا اللَّه محمد رسول اللَّه و على الصدیق الاکبر»
پس حضرت باو گفت که اى حبیب من محمود چند ساعت گذشته که این کلمات عالیات در ما بین منکبین تو نوشته شده؟ محمود گفت:
«قبل أن یخلق اللَّه آدم اباک باثنى عشر الف عام»
یعنى مکتوب بود پیش از آنکه خلق کند خداى تعالى پدر تو آدم را بدوازده هزار سال و در روضه کافى از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت در خطبه وسیله میفرمودند که
«و انى النبأ العظیم و الصدیق الاکبر»
و در محاسن برقى از ابو بصیر که مکنى بابو محمد نیز بود روایت کرده که حضرت صادق علیه السّلام به من گفت که اى ابو محمد کسى که از شما بولایت ما بمیرد او شهید است من گفتم که اگر چه او در فراش خود بمیرد؟ حضرت فرمود که
«اى و اللَّه و ان مات على فراشه حى عند ربه یرزق»
یعنى آرى بخدا قسم که او شهید است اگر چه او در فراش خود بمیرد و او مانند شهدا زنده است نزد پروردگار خود روزى یافته شده است و ابان بن تغلب از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود
«ما الشهداء الا شیعتنا و ان ماتوا على فرشهم»
منهال قصاب روایت کرده که ابو عبد اللَّه علیه السّلام را گفتم که یا بن رسول اللَّه دعا کن تا خداى تعالى شهادت نصیب من کند حضرت فرمود:
ان المؤمنین شهداء «۱» بعد از آن این آیت تلاوت فرمود و حارث بن مغیره روایت کند که امام جعفر صادق علیه السّلام فرمود که هر کس از شما که عارف باشد بامر منتظر یعنى بصاحب الامر علیه السلام مثل کسیست که با خاتم آل محمد صلوات اللَّه علیه و آله بشمشیر در راه خداى تعالى جهاد نموده باشد پس فرمود بلکه بخدا سوگند که مثل کسیست که با پیغمبر خداى تعالى جهاد نموده و ازین نیز ترقى کرده فرمود
«بلى و اللَّه کمن استشهد مع رسول اللَّه فى فسطاطه»
یعنى بلکه بخدا قسم که مانند کسى است که شهید شده باشد با رسول اللَّه صلى اللَّه علیه و آله در خیمه گاه آن حضرت بعد ازین فرمود در میان شما آیتى از کلام ملک علام است که اشعار برین دارد من گفتم کدامست آن آیه یا بن رسول اللَّه؟ فرمود این آیه که حق تعالى فرموده
«الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ»
پس فرمود
«صرتم و اللَّه صادقین شهداء عند ربکم»
یعنى گشتید شما بخدا قسم صادقان و شهیدان نزد پروردگار خود و ازین احادیث و امثال آن معلوم میشود که آیه کریمه الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ تا آخر در باب ائمه هدى و شیعیان ایشان نازل شده
«و فى تهذیب الاحکام عن على بن الحسین علیهما السلام انه قرأ هذه الآیه: الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عند ربهم ثم قال هذه لنا و لشیعتنا و الذین کفروا و آنان که کافر شدند وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا و تکذیب کردند آیتهاى ما را أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ ایشانند ملازمان دوزخ
پی نوشت:
۱- خ ل: ان المؤمن شهید.
منبع اصلی: تفسیر شریف لاهیجی، ج۴، ص: ۳۸۸-۳۹۰ (نرم افزار جامع التفاسیر)
مخزن العرفان در قرآن :
وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ این آیه در مقام این است که بیان نماید که مصدّقین و مصدقاتى که در آیه بالا نام برده شده کیانند، و ارائه میدهد که آنان اشخاصى میباشند که ایمان آوردهاند و بالوهیت حق تعالى و رسالت پیمبران تصدیق نموده اند، و (صدّیق) بطور مطلق مبالغه در صدق است، و کسى را صدّیق نامند که در جمیع گفتار و اعمال و حرکات و در همه چیز براستى و درستى عمل نماید، گفتارش صدق- عقایدش مطابق واقع، ظاهرش مرآت باطن و باطنش غرق دریاى معرفت و خلوص، چنین کسانى مشیشان و سیرشان بر طریق راستى و حقیقت انجام میگیرد، و پاداش عمل نیکشان و نورى که از طریق صدقشان کسب نمودهاند بازگشت بخودشان مینماید.
بعکس کسانى که بآیات الهى تکذیب نمودند، و بانبیاء نسبت دروغ بستند چنین مردمانى از یاوران جهنّم و از اهل جحیم میباشند.
طبرسى از حارث بن مغیره چنین روایت میکند (ما نزد ابو جعفر علیه السّلام نشسته بودیم حضرتش از جدّ بزرگوار خود احادیثى نقل میفرمود در اثناى آن فرمود از شما هر کس عارف بامام زمان خود باشد و منتظر مبسوط الید شدن آن امام باشد مثل کسى ماند که بقائم آل محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم بشمشیر خود در راه خدا جهاد نموده پس از آن فرمود بخدا قسم مثل کسى ماند که با رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم جهاد نموده بلکه مثل کسى ماند که با پیمبر در خیمه او شهید شده باشد پس از آن فرمود در میان شما آیهاى هست که مشعر بر این است گفتم یا بن رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم کدام آیه است فرمود قوله تعالى الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ تا آخر آیه (مجمع البیان) اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَهٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَهِ عَذابٌ شَدِیدٌ در مفردات چنین گفته لعب در لغت مأخوذ از لعاب و بمعنى بزاق و فضولاتى است که از دهان سیلان داشته باشد (لعب یلعب لعبا) یعنى لعاب دهن او سیلان پیدا نموده لکن در عرف گفته میشود بر هر عملى که بدون قصد صحیح و رویه عقلایى انجام گیرد قوله تعالى وَ ما هذِهِ الْحَیاهُ الدُّنْیا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ (لهو) چیزى را گویند که انسان را مشغول نماید از آن چیزى که براى او مهم است قال اللَّه تعالى إِنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ و هر عمل بیهودهاى که غرض انتفاع از آن باشد قوله تعالى لَوْ أَرَدْنا أَنْ نَتَّخِذَ لَهْواً و آن کسى که گفته مقصود زن و فرزند است (بر فرضى که زن و فرزند از اقسام لهو بشمار آید) تخصیص ببعض مصادیق آن داده (مفردات راغب) (زینه) بطور اطلاق چیزى را گویند که انسان در هر حال بآن خود را بیاراید و تزین و تجمّل پیدا نماید، و زینه سه قسم است، زینه نفسانى مثل علم و اعتقادات صحیح و اخلاق نیکو، و زینت بدنى مثل قوت جسمانى و قامت بلند و صورت زیبا، و زینت خارجى مثل مال و جاه قوله تعالى حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ اشاره بزینت نفسانى است و قوله تعالى مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللَّهِ را تفسیر بزینت خارجى نموده اند، و در بعض روایات در شأن نزول آیه چنین رسیده که مردمانى بودند برهنه طواف مینمودند این آیه در مقام نهى آنها فرود آمده.
(فخر) مباهات نمودن بچیزى است که خارج از حقیقت انسانى باشد قال اللَّه تعالى إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ پایان آیه بالا تطبیق میگردد بحالات و درجات زندگانى انسانى از اول کودکى او تا موقع کبر سن وى (لعب) شاید اشاره بموقع کودکى و اعمال بچهگانه او دارد، مثل بازى بچه ها بخاک و چوب و باقى چیزهایى که بگمان آنان فائدهاى در بر دارد.
(و لهو) اشاره بموقعى است که از این قبیل کارها منصرف میگردد و مشغول میگردد بکارهاى دیگرى، مثل آنکه خود را مشغول میگرداند بآلات لهو و چیزهاى دیگر که فائده عقلایى ندارد.
پس از آنکه از این مرتبه قدمى بالاتر گذاشت و بسنّ جوانى رسید آن وقت حب تجمل بر او چیره میگردد و مایل بزینت لباس و منزل و باقى تجملات میگردد و سعى مینماید که تزین و تجمل وى از هم دوشان خود زیادتر باشد، و وقتى از این مرتبه بالاتر رفت و فهمید بلباس فاخر و منزل عالى کمالى براى انسان تأمین نمیگردد آن وقت فخر و مباهات مینماید بچیزهاى دیگر مثل کثرت مال و جاه و اولاد و در طلب ریاست و پیشوائى و تفوّق بر دیگران بر میآید و تمام این هایى که انسان خود را بآن سرگرم نموده چون فناء پذیر است فائدهاى براى وى تأمین نخواهد نمود این است که بطور کلى فرموده إِنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ.
و در این مبارک آیه حال چنین کسى را تشبیه نموده ببارانى که بر گیاهها و نباتات ببارد و اول سبز و خرّم بنظر آید لکن طولى نکشد که خشک شود و چوب گردد و ریز ریز شود و فایدهاى که در نظر بوده بر آن مترتب نگردد و جز حسرت و ندامت براى زارع باقى نماند چنین است متاع دنیا و آنچه را که انسان از اول عمر تا آخر هر موقعى خود را مشغول بعملى نموده و گمان میکند بنفع او تمام میگردد وقتى موقع نتیجه گرفتن میرسد مىبیند چنین نبوده که گمان کرده بود بلکه اضافه بر اینکه در عالم قیامت ارزشى براى عملیّات وى نیست بجز حسرت و ندامت و بر آن مترتب میگردد عذاب شدید.
منبع اصلی: مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج۱۲، ص۱۴۳-۱۴۵ (نرم افزار جامع التفاسیر)
بازدیدها: 401
