مهمان هفده روزه

خانه / پیروان عترت / اخبار پیروان عترت / مهمان هفده روزه

صدای شادی افلاکیان از خانه ساده و با صفای امام کاظم(علیه السلام)، نوری به آسمان برخاسته است. انتظار عاشقانه پدری به پایان رسیده، و لب های پر از نور پیشوای هفتم را به لبخند زینت داده و بر اماممان، حضرت رضا(علیه السلام) همدمی بخشیده، تا زینبی دیگر برای حسینی دیگر باشد. آری، مدینه از شمیم فاطمه معصومه (علیها السلام) معطر شده است.

مهمان هفده روزه

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام: صدای شادی افلاکیان از خانه ساده و با صفای امام کاظم^{(علیه السلام)}، نوری به آسمان برخاسته است. انتظار عاشقانه پدری به پایان رسیده، و لب های پر از نور پیشوای هفتم را به لبخند زینت داده و بر اماممان، حضرت رضا^{(علیه السلام)} همدمی بخشیده، تا زینبی دیگر برای حسینی دیگر باشد. آری، مدینه از شمیم فاطمه معصومه ^{(علیها السلام)} معطر شده است.

وقایع شمار زندگی حضرت معصومه

نام مقدس: فاطمه کبری

لقب شريف: معصومه ^{(علیها السلام)}

پدر بزرگوار: موسی بن جعفر ^{(علیه السلام)}

مادر گرامی: نجمه خاتون^{(علیها السلام)}

۱۱ ذی القعده ۱۴۸ ه. ق : ولادت با سعادت برادر بزرگوارش امام رضا^{(علیه السلام)}، مدینه منوره

1ذی القعدہ ۱۷۳ ه.ق : ولادت با سعادت حضرت معصومه^{(علیها السلام)}، مدینه منوره

۲۵ رجب ۱۸۳ ه.ق : شهادت جانگداز پدر بزرگوار موسی بن جعفر ^{(علیه السلام)} ، بغداد

۲۵ ذی القعده ۲۰۰ ه.ق : آغاز سفر امام رضا^{(علیه السلام)}

7 رمضان ۲۰۱ ه. ق : ولایتعهدی امام رضا^{(علیه السلام)} در خراسان

بین شوال تا صفر ۲۰۱ ه. ق : آغاز سفر حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} به هدف دیدار برادر

۶ ربيع المولود ۲۰۱ ه. ق : شهادت همراهان حضرت معصومه^{(علیها السلام)} در ساوه

۲۳ ربيع المولود ۲۰۱ ه. ق : ورود به قم ( پاسخگویی به مراجعین و روایت حدیث، احیای غدیر، و ….

۱۰ ربیع الثانی ۲۰۱ ه. ق : (17 روز پس از ورود به قم ) رحلت با شهادت جانگداز

محل دفن : زمینی متعلق به موسی بن خزرج ( حرم فعلی)

محل عبادت در قم: بیت النور( مدرسه ستيه ، میدان میر)

۳۰ صفر ۲۰۳ ه.ق : شهادت امام رضا^{(علیه السلام)} ، خراسان

مقدمه

هنگامی که لشکر اسلام برای نخستین بار به ایران حمله کرد و پادشاهی ایران شکست خورد، کسی باور نمی کرد که ایرانیان دین اسلام را بپذیرند و پس از مدتی آن را با تمسک به مکتب اهل بيت ^{(علیهم السلام)} تکمیل کرده و تشیع را مذهب رسمی کشور اعلام کنند

در آن زمان شاید کسی بجز یاران نزدیک اهل بیت^{(علیهم السلام)} نبودند که حدیث رسول خدا را به خاطر بیاورند که فرمود: «اگر علم در ثریا باشد مردانی از فارس به آن دست خواهند یافت »

خداجویی، دین خواهی و اعتقاد به سرنوشت الهی جزء جدانشدنی تفکر ایرانیان بوده و آن را در جای جای تاریخ مذهبی ایران می توان یافت.

پس از گسترش اسلام در میان ایرانیان، علی رغم تبلیغات سوء بنی امیه و بنی عباس، باز هم می بینیم که در سفر امام رضا به ایران، اقوام مختلف ایرانی دسته دسته و گروه گروه در مسیر حرکت ایشان حضور می یافتند و امام واقعی، و اسلام واقعی را از نزدیک زیارت می کردند. آنان فرمایشات آن حضرت را می شنیدند و آن را سینه به سینه یا به صورت مکتوب، به فرزندان خود منتقل می کردند.

شاه بیت این غزل معنوی، هجوم سيل آسای مردم برای درک فیض حضور امام رضا ^{(علیه السلام)} در منطقه نیشابور بود با جمعیتی بسیار زیاد که تنها حدود ۲۴۰۰۰ نفر از آنها کاغذ و قلم به دست، حدیث سلسلة الذهب (اسناد طلایی) را نوشتند آن حضرت به نقل از پدرانش و از رسول خدا ^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} و از خدای متعال فرمود: كَلِمَةُ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حِصْني فَمَنْ دَخَلَ حِصْني اَمِنَ مِنْ عَذابی ، «كلمه لا اله الا الله قلعه محكم من است پس هر کس [ با گفتن آن] دخل قلعه محکم من بشود از عذابم در امان است ». و سپس فرمود : بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا ، «اما به شرطهایی که دارد، و من از شرط های آن هستم.»

خداوند نعمت را تمام کرد تا آنجا که سفر امام رضا^{(علیه السلام)} در ایران، وجدان خدایی ایرانیان را بیدار کرد، روحشان را جلا داد، تفکرشان را سمت و سو بخشید و آثار ولایت علی^{(علیه السلام)} را در آنها تا قیامت ماندگار کرد و از این روست که بعد از ۱۴ قرن و در این عصری که ارتباطات و پیشرفت های علمی انکار نشدنی، حرف اول را می زند، باز هم می بینیم که زائران و پناهجویان آن درگاه الهی هر روز بیشتر می شوند.

نگین سرزمین ایران، نور دل شیعیان، این فرزند علی و زهرا و یادگار حسن و حسین^{(علیهم السلام)} ، پناهگاه انس و جن، شفابخش دل گناهکاران ستاره هشتم آسمان ولایت، تجلی گاه غدیر و مروارید غریب اهل بیت^{(علیهم السلام)}، در زمین طوس جا گرفت تا شیعیان شیفتة آل عبا، پس از غصب خلافت الهی و رقم خوردن تاریخ سراسر تیره انسان، این بار روشنایی قلب خود را در پناه او جستجو کرده و بیابند؛ و چه نعمتی از این فزونتر.

محبت و دلبستگی امام رضا^{(علیه السلام)}و حضرت معصومه^{(علیها السلام)}، که پس از دلبستگی امام حسین ^{(علیه السلام)}و حضرت زینب ^{(علیها السلام)} ، بی مانند است و در بین هیج خواهر و برادری بدین سان وجود نداشته است باعث شد که آن کریمه اهل بیت و درپی برادر غریب خود به ایران سفر کند و شاخه طوبای دیگری از خاندان اهل بیت ^{(علیهم السلام)}در میان جمعیت دوستداران آل عبا و در گوشه دیگری از سرزمین ایران بیارامد.

آری، برکت خاک شریف قم به حضور خواهر امام رضا^{(علیه السلام)}، این گوهر یکدانه، تکمیل شد تا آشيانه آل محمد^{(علیهم السلام)}و پناهگاه شیعیان شود، و حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} به فرمان الهی جایی بهتر از قم برای حضور دائمی بین شیعیان علی^{(علیه السلام)} نیافت.

قم، حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} ، امام رضا^{(علیه السلام)} ، ایران و علوم اهل بیت ^{(علیهم السلام)} همه و همه به دست تقدیر خالق متعال، پناهگاه دوستداران آل محمد ^{(علیهم السلام)} شدند تا بذر تولی و تبری در سرزمین سبز دل های شیعیان از نسلی به نسلی دیگر، پی در پی شکوفا شود.

و آن هنگام که محبان اهل بیت^{(علیهم السلام)}در حسرت مرقد شریف زهرای مرضیه ^{(علیها السلام)} بی تابی می کنند، ضریح و بارگاه حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} این مهمان هفده روزه در قم – که تجلی مزار پنهان حضرت زهرا ^{(علیها السلام)} است و پاداش زیارتش بهشت به میزبان خوبی در تسلی حسرت و حیرانی است تا دست های امیدوار دوستدارانش را عنایتی ماندگار ارزانی کند. باشد که توفیق زیارت به تکرار عنایت شود.

نام آن حضرت

ائمه ^{(علیهم السلام)} به جهت مقام و منزلت بسیار والایی که برای حضرت زهرا ^{(علیها السلام)} قائل بودند به نام مقدس «فاطمه» بسیار احترام می گذاشتند. هنگامی که امام صادق^{(علیه السلام)} باخبر شد که یکی از اصحابش نام فرزند خود را فاطمه نهاده است فرمود: «آه آه آه ؛ حالا که او را فاطمه نام نهادهای ، به او ناسزا نگو، او را لعن نکن و کتک نزن».^۱

امیرالمؤمنين ^{(علیه السلام)} که نام مادر و همسرش فاطمه بود، یکی از دخترانش را نیز «فاطمه» نامید.²برخی از امامان بیش از یک دختر را «فاطمه» نام نهاده اند از آن جمله حضرت موسی بن جعفر^{(علیه السلام)} است که نام دو دخترش «فاطمه» است .^۳

ابن جوزی چهار دختر به نام «فاطمه» برای امام کاظم ^{(علیه السلام)} ذكر می کند: فاطمه کبری ، فاطمه وسطی ، فاطمه صغری، فاطمه اخری.⁴

حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} همان فاطمه کبری است که در است ؛ گفته می شود که فاطمه وسطی در اصفهان مدفون است؛⁵ مرقد مطهر فاطمه صغری مشهور به «بی بی هیبت » در آذربایجان شر در جنوب بادکوبه است ؛ ⁶ و فاطمه اخرى ملقب به فاطمه طاهره در رشت مدفون است .⁷

پدر و مادر آن حضرت

پدر بزرگوار حضرت معصومه^{(علیها السلام)} ، امام کاظم ^{(علیه السلام)} روز هفتم ماه صفر المظفر ۱۲۸ه. ق در سرزمین «أبواء»⁸ دیده به جهان گشود. آن حضرت در بیستم شوال ۱۷۹ ه. ق به دستور هارون الرشید، در حال نماز، در مسجد پیامبر ^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} دستگیر شد. مدتی در بصره و مدتی طولانی در بغداد، در سیاه چالهای زندان به سر برد، و سرانجام در بیست و چهارم یا بیست و پنجم رجب ۱۸۳ ه. ق، در زندان سندی بن شاهک، به دستور هارون و به زهر جفا به شهادت رسید، و در مقابر قریش که بعدها به شهر کاظمین شهرت یافت مدفون گردید.⁹

بر این اساس حضرت موسی بن جعفر^{(علیه السلام)} قریب چهار سال در زندان بود؛ ولی هفت سال هم گفته شده، حتى ابن جوزی مدت حبس آن حضرت را ۱۱ سال تمام نوشته است.¹⁰

مادر گرامی حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} نیز « نجمه» نام دارد. در معرفی مقام والای نجمه خاتون همین بس که ایشان مادر امام رضا ^{(علیه السلام)} و حضرت معصومه^{(علیها السلام)} است. ایشان در کتب حدیث و تاریخ به ده نام مشهور است که چند مورد معروف آن را اینجا معرفی می نماییم:

١. نجمه¹¹

به معنای «ستاره» است، و چه ستاره ای که خورشید امامت را در دامان خود پرورش داد.

تُکتَم¹²

در معنای مکتوم و ناشناخته است و البته عظمت شأن ایشان در بین اهل زمین مجهول و ناشناخته است.

طاهره ¹³

هنگامی که نجمه خاتون به مقامی رسید که مادر علی بن موسی الرضا^{(علیه السلام)} گردد او را «طاهره» نام نهادند زیرا پاک و پاکیزه بود و طاهره و مطهره.

۴. سمانه ¹⁴

به معنای کسی است که طالب فزونی در شرف، مال و اولاد است. آن بزرگوار غیر از شرافت ذاتی و هوش و استعداد خدادادی، در خاندان اهل بیت ^{(علیهم السلام)} لحظه ای از کسب فضائل و مناقب نیاسود.

ولادت حضرت معصومه

با نگاهی گذرا به تاریخ زندگانی مادران، همسران و دختران ائمة هدى ^{(علیهم السلام)} این نتیجه به دست می آید که تاریخ ولادت و وفات آن بزرگواران و بخش قابل توجهی از زندگی آنان در کتب تاریخ یافت نمی شود. راز مجهول ماندن این اطلاعات به خوبی معلوم نیست جز این که حسرت آن را بر دل می نهد. اما نمی دانیم که آیا در آن روزگار توجهی به این مطالب نبوده است، و راویان حدیث در پی به دست آوردن و ثبت کردن آن نبوده اند؛ یا آتش سوزی هایی که به دست غاصبان فدک شعله ور شد، و کتابخانه های علمای شیعه را در طول قرون و اعصار طعمه حریق نمود، و هنوز هم به دست «گروه صحابه » در پاکستان شعله ور است، این اسناد و مدارک را در آتش بیداد سوخته است؛ و یا بگویم قلم همیشه در دست دشمن بوده و دشمنان قسم خورده این خاندان مایل نبوده اند که اخبار خاندان عصمت و طهارت در صفحات تاریخ منعکس شود؛ و یا شاید اهل بیت عصمت و طهارت خود علاقه نداشتند که اخبار بانوان حرم در بیرون از سراپرده عصمت مورد گفت و گو قرار گیرد.

در مورد دختران حضرت موسی بن جعفر ^{(علیه السلام)} خفقان شدید هارونی نیز بر شدت کتمان افزوده است و عامل دیگری بر مكتوم ماندن اخبار آنان به شمار می آید.

به هر دلیل در صدها منبع مورد اعتمادی که شرح حال، فضایل و مناقب حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} منعکس شده، تاریخ ولادت آن حضرت مطرح نشده است، و از تاریخ وفاتش فقط سال آن با قاطعیت آمده، اما روز و ماه آن بیان نشده است.

نتیجه تلاش های این جانب پس از بررسی تعداد کثیری از منابع معتبر، و کنکاش در درستی و نادرستی آنها بدین انجامید که میلاد مسعود حضرت معصومه^{(علیها السلام)} روز اول ذی قعدة الحرام سال ۱۷۳ هجری قمری بوده است.

امام رضا ^{(علیه السلام)} و حضرت معصومه^{(علیها السلام)}

ماه ذی قعده با امام رضا ^{(علیه السلام)} پیوند ویژه ای دارد:

١- خجسته میلاد سلطان سریر ارتضا، حضرت علی بن موسی الرضا ^{(علیه السلام)} در یازدهم ماه.

۲۔ ولادت با سعادت تنها خواهر گرامی ایشان، حضرت فاطمه معصومه ^{(علیها السلام)} در نخستین روز ماه.

۳- مهمترین روز زیارتی مخصوص امام رضا^{(علیه السلام)} بیست و سوم ماه .

۴- شهادت جانسوز فرزند دلبندش حضرت جوادالائمه^{(علیه السلام)} در آخر ماه.

امام هشتم^{(علیه السلام)} در یازدهم ذی قعده سال ۱۴۸ ه. ق به دنیا آمد و مدت۲۵ سال یگانه فرزند مادر بود.

میلاد مسعود حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} دومین و آخرین فرزند نجمه خاتون در یکم ذی قعده سال ۱۷۳ ه. ق سکوت این تنهایی را شکست؛ و باران محبت آن امام به سوی خواهر آنچنان بارید که از سوی دیگران فهمیدنی ، و به زبانشان وصف شدنی نیست، زیرا در بین فرزندان امام موسی بن جعفر ^{(علیه السلام)} هیچکس هم سنگ و هم تراز امام رضا ^{(علیه السلام)} نبود.

بی گمان شیرین ترین خاطره امام رضا^{(علیه السلام)} در این ماه زمانی است که هلال «معصومه» از برج « نجمه » در افق عصمت درخشیدن گرفت و کانون زندگی امام هشتم را با انوار درخشانش پرفروغ تر کرد.

مهر، وفا، محبت و مودت این دو بزرگوار به یکدیگر، تا آن اندازه معروف بوده که همیشه ثقل مجالس و زبانزد خاص و عام قرار داشته است.

بارزترین نمونه علاقه و محبت خواهر و برادر به هم، محبت امام حسین ^{(علیه السلام)} و حضرت زینب ^{(علیها السلام)} به یکدیگر بوده است. اینانی که همپای هم خاطرات تلخ و شیرین زندگیشان را رقم زدند تا بالاخره در صحرای کربلا این پایبندی و محبت و علاقه فراوان بریده شد تا در عالمی دیگر پیوندی دیگر بیابد.

اما اگر از این پیوند عجیب الهی بگذریم دومین نمونه بی چند و چون محبت، ارتباط قلبی و مودت بین امام رضا^{(علیه السلام)} و خواهرش حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} است.

حضرت معصومه به لحظه ای از خورشید فروزان امامت جدا نمی شد و همیشه در کنار دریای بیکران علوم رضوی بود. او نیز همچون معصومین ^{(علیهم السلام)} به امر خدای تعالی، در کودکی به علوم مختلف احاطه داشت.

البته صفحات تاریخ به هنگام ذكر فضائل و مناقب این بزرگوار تاریک می شود و تنها در چند روایت پنهان می گردد اما اگر فقط حدیث امام صادق^{(علیه السلام)} نیز به دست ما می رسید برای آگاهی از مقام والا و برتر حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} کفایت می کرد.

سوگ پدر، دوری برادر

بیش از ده بهار از عمر شریفش نگذشته بود که پدر بزرگوارش با زهر جفا در زندان هارون به شهادت رسید و دریایی از غم و اندوه بر قلب شریفش فرو ریخت.

تنها مایه تسلی او برادر بزرگوارش حضرت علی بن موسی الرضا ^{(علیه السلام)} بود که بعد از پدر، حجت خدا، دادرس امت و فریاد رس مردم مستضعف بود؛ اما او نیز در اوج خفقان هارونی با مشکلات فراوان دست و پنجه نرم می کرد.

یورش های بی رحمانه ای که به دودمان امامت انجام می شد، دل نازنین حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} را می آزرد، ولی دیدار برادر این غم ها را از دل او می زدود و به کانون زندگی اش نور و صفا می بخشید.

اما ناگهان خلف ناصالح هارون (مأمون) نیز راه پدر را در پیش گرفت و وجود اقدس امام هشتم را از کانون خانواده جدا کرد، و آن حضرت را با ظاهری محترمانه به اقامت اجباری در خراسان وادار نمود.

امام رضا^{(علیه السلام)} در ایران

مأمون فریب کار، با نیرنگ فراوان و توسل به زور، امام رضا^{(علیه السلام)} را به پذیرش ولایتعهدی مجبور کرد.

امام رضا^{(علیه السلام)} که با ترفندهای مأمون آشنا بود و می دانست که او برای رسیدن به اهداف سیاسی خود این موضوع را مطرح نموده است، با اکراه تمام و اعلام شرایطی چند، ولایتعهدی را پذیرفت و روز هفتم رمضان ۲۰۱ ه. ق رسما به عنوان ولیعهد معرفی شد.¹⁵

سکه به نامش زده شد و خطبا در خطبه های نمازجمعه با تجلیل و تمجید فراوان از حضرتش نام می بردند.

چهره ریا کار مأمون باعث شد که انگیزه اصلی او از گزینش اجباری امام رضا ^{(علیه السلام)} به ولایتعهدی، در طول قرون و اعصار بر بسیاری از سیره نویسان پوشیده بماند، و لذا هر کدام نظری ابراز کرده، راهی را برگزیدند.

مأمون به خوبی می دانست که شیعیان هر چند یکبار علیه زمامداران خودسر قیام می کنند و زندگی را بر آنها تباه می سازند؛ و می دانست که پس از کشتن برادرش امین، خشم بنی عباس را بر ضد خود برانگیخته است و لذا در پی این نیرنگ بود که ولایتعهدی امام رضا ^{(علیه السلام)} نظر شیعیان خراسان را به سوی خود جلب کند و در حد توان، سلحشوران علوی را از شورش و خیزش علیه خود باز دارد.

او هنگامی که بر کارها مسلط شد، درصدد بر آمد که با کشتن امام رضا^{(علیه السلام)} به نگرانی بنی عباس را از آینده خلافت بر طرف نماید، و سرانجام آن جنایت هولناک را مرتکب شد.

مورخ معاصر جعفر مرتضی عاملی می نویسد که مأمون شش یا هفت تن از برادران امام رضا ^{(علیه السلام)} را نیز به شهادت رسانیده است .¹⁶

با توجه به این رفتار ددمنشانه مأمون جای هیچ تردیدی باقی نمی ماند که گزینش امام رضا^{(علیه السلام)} به ولایتعهدی، انگیزه ای جز ترفند سیاسی، جلب عواطف شیعیان و جلوگیری از قیام سلحشوران علوی نبود.

از این رهگذر در سال ۲۰۰ هجری امام رضا^{(علیه السلام)} را از مدینه به سوی مرو خواند، ¹⁷و با تهدید صریح به قتل، او را به پذیرش ولایتعهدی ناگزیر ساخت.

حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} حدود یکسال فراق برادر را تحمل کرد، اما طاقتش تمام شد و کاسه صبرش لبریز گردید و بیش از آن قدرت شکیبایی نداشت، و لذا به اشتیاق دیدار برادر مدينه را به قصد مرو ترک کرد.

عزیمت به سوی ایران

با توجه به پیشگویی امام صادق ^{(علیه السلام)} از قرار گرفتن این گوهر تابناک اهل بیت ^{(علیهم السلام)} در صدف قم، روشن می شود که تشریف فرمایی حضرت معصومه که به سرزمین قم، با تقدیر الهی رقم خورده بود و انگیزه ظاهری این سفر اشتیاق دیدار برادر بود. البته گفته می شود که این سفر، به دعوت رسمی امام رضا انجام گرفته است.

نامه امام رضا^{(علیه السلام)} به حضرت معصومه ^{(علیها السلام)}

در مورد انگیزه سفر حضرت معصومه^{(علیها السلام)} به ایران این گونه بیان کرده اند که امام هشتم به خواهر خود نامه ای نوشت و ایشان را به سوی خود دعوت کرد. امام رضا^{(علیه السلام)} نامه را به یک غلام سپرد و دستور داد که در هیچ مکانی توقف نکند تا در کمترین زمان این نامه به مدینه منوره برسد. آنگاه نشانی خانه حضرت موسی بن جعفر^{(علیه السلام)} را نیز به او داد تا از کسی در مورد آن سؤالی نپرسد.

آن غلام خود را به مدینه رسانید و نامه را به حضرت فاطمه معصومه ^{(علیها السلام)} داد و آن حضرت به محض رسیدن نامه امام هشتم خود را برای سفر آماده کرد.¹⁸

همراهان آن حضرت و شهادتشان در ساوه

بانوی با فضیلتی که در سراپرده عصمت در کنار امام کاظم و امام رضا ^{(علیهما السلام)} تربیت شده، هرگز بدون همراهان واجد شرایط به مسافرت به طول و دراز مدینه تا مرو آن هم با وسایل آن روز و نا امنی جاده ها، تن نمی داد، و لذا از براداران و برادر زادگان هر کدام را که آماده سفر به ایران بودند، گرد آورد و طبق دعوت امام رضا ^{(علیه السلام)} ، و به نیت دیدار به این سفر پر مخاطره اقدام نمود.

در این سفر پنج تن از برادران آن حضرت، به نام های: فضل، جعفر، هادی، قاسم و زيد، و تعدادی از برادرزادگان، و تنی چند از غلامان و کنیزان، آن حضرت را همراهی کردند.

رنج سفر را با وسایل بسیار سخت آن روز، هر چه بود تحمل کردند تا به شهر ساوه رسیدند.

مردم شهر ساوه در آن روزگار از دشمنان سرسخت اهل بیت بودند و مأموران مأمون نیز که در پی کشتار علویان بودند در ساوه حضور داشتند. از این رو هنگامی که موکب حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} و همراهانش به ساوه رسید، به آنها حمله ور شدند و جنگ سختی در گرفت و همه برادران و برادرزادگان آن حضرت به شهادت رسیدند.

هنگامی که حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} – آن کانون مهر و صفا۔ جسدهای غرقه به خون و پیکرهای قطعه قطعه شده ۲۳ تن از عزیزان خود را نقش بر زمین دید، به شدت محزون شد و در اثر این مصائب جانکاه به شدت بیمار گردید.¹⁹

مهمان هفده روزه

اهالی قم که از روز نخست با محبت خاندان عصمت و طهارت خو گرفته بودند و از آغاز، اسلام را همراه با ولایت امیرمؤمنان^{(علیه السلام)} پذیرفته بودند و هرگز در برابر غاصبان فدک خضوع نکرده بودند، هنگامی که از این فاجعه دلخراش آگاه شدند، به ساوه رفتند و حضرت معصومه ^{(علیه السلام)} را با احترام تمام به قم آوردند.

بر اساس تاریخی که ما برگزیدیم، روز ۲۳ ربيع الاول ۲۰۱ ه. کجاوه حامل حضرت معصومه^{(علیه السلام)}در میان استقبال پرشور مردم قم وارد این سرزمین شد.

موسی بن خزرج بزرگ اشعری های قم، شخصا زمام شتر را به دوش می کشید و عده فراوانی پیاده و سواره گرداگرد کجاوه در حرکت بودند، تا در محلی که امروز میدان میر نامیده می شود، شتر حامل آن حضرت ایستاد و زانو به زمین زد، و این افتخار بزرگ نصیب موسی بن خزرج شد که هفده روز میزبان کریمه اهل بیت ^{(علیها السلام)} باشد.

بانوان با فضیلت قم دسته دسته به دیدار آن بانوی مجله می شتافتند و او را در سوگ عزیزان از دست رفته اش تسلیت می دادند.

خانه موسی بن خزرج به احترام اقامت هفده روزه آن حضرت به صورت مدرسه درآمد و به مدرسه ستيّه (مدرسه خانم) معروف شد.

محراب عبادت آن حضرت نیز روبروی در ورودی مدرسه قرار دارد که تا به امروز محافظت شده است. این محراب عبادت در طول تاریخ به عنوان بیت النور شهرت یافته، و همواره به عنوان عبادتگاه آن حضرت، زیارتگاه خاص و عام بوده است.²⁰

چرا حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} ازدواج نکرد؟

متن وصیت نامه حضرت موسی بن جعفر^{(علیه السلام)} خوشبختانه در طول قرون و اعصار از حوادث باقی مانده، و در کتاب های مورد اعتماد و استناد درج شده است. مرحوم کلینی متن کامل وصیت نامه آن حضرت را در کافی شریف آورده است.

حضرت موسی بن جعفر ^{(علیه السلام)} در این وصیت نامه پس از آن که همه فرزندانش را به تبعیت از امام رضا^{(علیه السلام)} فرمان می دهد، در مورد فرزندانش می فرماید:

«و اِنْ اَرادَ رَجَلٌ مِنْهَم اَنْ یُزَوِّجَ أختَهُ فَلَیْسَ لَهُ اَنْ یُزَوِّجَها الاّ بِاِذْنِهِ وَ اَمْرِهِ، فانّه اَعْرَفُ بِمناکِحِ قَوْمِهِ» « هر کدام از آنها اگر بخواهد خواهرش را تزویج کند. بدون اجازه و فرمان امام رضا^{(علیه السلام)} چنین حقی را ندارد، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج از همه آنها آگاه تر است».

در فراز دیگری از همین وصیت نامه می فرماید:

« وَ لا یُزَوِّجَ بَناتی اَحَدٌ مِنْ اِخْوتِهِنَّ وَ مِنْ اُمّهاتِهِنَّ وَ لا سُلْطانٌ وَ لا عَمِّ اِلاّ بِرأیِهِ وَ مَشْوَرتهِ ، فَاِنْ فَعَلُوا ذلِکَ فَقَدْ خالَفُوا الله تَعالی وَ رَسُولَهُ (ص) وَ جاهَدُوهُ فی مُلْکِهِ وَ هُوَ اَعْرَفُ بِمناکِحَ قَوْمِهِ، فَاِنْ اَرادَ اَنْ یَزَوِّجَ زَوَّجَ، وَ اِنْ اَرادَ اَنْ یَتْرَکَ تَرَکَ»²¹

هیچ یک از دخترانم را نباید برادران مادری، سلاطین و یا عموهایشان شوهر دهند، مگر بانظر و مشورت و رضا ^{(علیه السلام)}؛ و اگر بدون اجازه او به چنین کاری اقدام کنند، با خدا و رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} مخالفت ورزیده اند و در سلطنت خدا منازعه نموده اند، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج آگاه تر است، پس هر کسی را او بخواهد تزویج میکند و هر کسی را او نخواهد تزویج نمیکند». این وصیت نامه در منابع حدیثی فراوانی به همین تعبیر آمده است.²²

در این وصیت نامه حضرت موسی بن جعفر^{(علیه السلام)} با این تعبیرهای قاطع و روشن به فرزندان خود اعلام می کند که حجت خدا بعد از وی حضرت رضا^{(علیه السلام)} است و باید در هر موردی، از جمله مسئله ازدواج از او اطاعت کنند.

آنچه که از تاریخ برمی آید این است که دختران حضرت موسی بن جعفر ^{(علیه السلام)} در نهایت کمال بودند و کسی که همسنگ آنها باشد پیدا نمی شد.

این نظر در مورد حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} صحیح تر است، زیرا به علت عصمت ایشان، احدی در آن زمان پیدا نمی شد که همسنگ آن حضرت باشد و جز پدر، برادر و برادر زاده ایشان، هیچ مرد دیگری در آن ایام، معصوم نبوده است.

در این جا به یک نکته اشاره می کنیم تا اهل تحقیق در این زمینه بررسی های لازم را به عمل بیاورند، بلکه بتوانیم از نتیجه تحقیقات ایشان بهره بجوییم و آن این که:

اگر مردی معصوم باشد می تواند با زنان غیر معصوم ازدواج کند، چنانکه پیامبران عظیم الشان با زنان فراوانی ازدواج کرده اند که در مورد هیچ یک از آنها ادعای عصمت نشده است، حتی در مورد برخی از آنها وعده آتش جهنم داده شده است.²³

رسول اکرم^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} نیز با زنانی ازدواج کرد، که در مورد هیچیک از آنها ادعای عصمت نشده، بلکه آیه های آغازین سوره تحریم در نکوهش برخی از آنها نازل شده است.

مولای متقیان امیر مؤمنان ^{(علیه السلام)} نیز همسرانی اختیار نمود، که به جز حضرت فاطمه زهرا ^{(علیها السلام)} در مورد هیچیک از آنها ادعای عصمت نشده است.

دیگر امامان معصوم نیز با زنانی ازدواج کرده اند که در میان آنها بانوان با فضیلت بسیار بوده، ولی در مورد هیچیک از آنها ادعای عصمت نشده است.

ولی اگر زنی معصوم باشد، آیا می تواند شوهر غير خویش اختیار کند؟ ظاهرا پاسخ منفی است، زیرا:

با توجه به لزوم اطاعت زن از همسر، اگر شوهر معصوم باشد، هرگز فرمانی بر خلاف فرمان خدا صادر نمی کند و هرگز در دوران زندگی دچار مشکل نمی شوند، ولی اگر شوهرش معصوم نباشد، احتمال این معنی هست که به اموری دستور دهد که با فرمان پروردگار سازگار نباشد، در این جا وظیفه و تکلیف همسر معصومش چه خواهد بود؟

یک زن معصوم نمی تواند برخلاف رضای پروردگار گام بردارد و مخالفت با فرمان شوهر نیز شایسته مقام یک زن معصوم نیست.

شاهد گفتار ما این است که در مورد «كفو» بودن حضرت فاطمه زهرا ^{(علیها السلام)} با حضرت على^{(علیه السلام)} مسأله این گونه مطرح می شود که:«لَو لَمْ یُخْلَقْ عَلِیٌّ لَمْ یَکُنْ لِفاطِمَةَ کُفْوٌ ²⁴؛ اگر علی ^{(علیه السلام)} آفریده نمی شد، برای حضرت فاطمه^{(علیها السلام)} همسنگی نبود».

پیک وحی از طرف حضرت احدیت بر قلب شریف پیامبر اکرم^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} این گونه پیام می آورد:

«لَو لَمْ اخْلُقْ عَلِیّاً لَما کانَ لِفاطِمَةَ ابْنَتِکَ کُفْوٌ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ، آدَمٌ فَمَنْ دُوْنَهُ؛ اگر من على ^{(علیه السلام)} را نمی آفریدم، برای دخترت فاطمه همسنگی در روی زمین نبود، نه آدم و نه هر کسی که بعد از او آمده است »²⁵

ولی هرگز این گونه مطرح نشده است که اگر فاطمه ^{(علیها السلام)} نبود، برای حضرت على ^{(علیه السلام)} «کفو» و همسنگی نبود. اگر چه این معنی نیز درست است و به جز حضرت زهرا ^{(علیها السلام)} کفو و همسنگی برای مولای متقیان نبود، ولی عملا حضرت على با زنهای دیگری ازدواج کرد.

این استنتاج ما درست باشد یا نه، عملا هیچ زن معصومی باغیر معصوم ازدواج نکرده است.

حضرت فاطمه زهرا ^{(علیها السلام)} که عصمتش قطعی است و در بالاترین سطح عصمت قرار دارد، با امیر مؤمنان ^{(علیه السلام)} ازدواج کرده، که او نیز معصوم است و در بالاترین سطح عصمت قرار دارد؛ و هر خواستگار دیگری برای حضرت فاطمه^{(علیها السلام)} می آمد، رسول اکرم ^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} می فرمود:

«من منتظر فرمان خدا هستم»²⁶

بعد از حضرت زهرا^{(علیها السلام)} ، تنها بانویی که عصمتش قطعی است حضرت مریم مادر حضرت عیسی^{(علیه السلام)} می باشد، که قرآن کریم از عصمت او خبرداده است،²⁷و البته او نیز ازدواج نکرده است.

نتیجه این که پس از پذیرش عصمت حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} ، به جرات می توان گفت که برای آن حضرت همسنگی نبود تا ازدواج کند، زیرا در دوران زندگی او جز پدر، برادر و برادرزاده اش معصوم دیگری نبود.

ولی در مورد دیگر خواهرانش – که هیچکدام ازدواج نکرده اند- این استنتاج صحیح به نظر نمی رسد، زیرا:

اولا سیره ائمه اطهار ^{(علیهم السلام)} این نبود که دختران خود را به جهت پیدا نشدن همسنگ در خانه نگه دارند و مانع ازدواج آنها شوند، بلکه آن ها چه در عمل و چه در بیان، مؤمن و مؤمنه را «كفو» یکدیگر میدانستند و امر می فرمودند که اگر دین و تقوای کسی را پسندیدید دختران خود را به همسری او درآورید.

ثانيا در عصر امام کاظم ^{(علیه السلام)} جوانان شایسته ای از اولاد امام حسن مجتبی و از تبار حضرت سیدالشهداء ^{(علیهما السلام)} بودند که می توانستند كفور دختران آن حضرت باشند، غیر از حضرت معصومه ^{(علیها السلام)} که برای او کفوی متصور نیست ؛ و لذا عدم ازدواج آنان را می توان خفقان شديد هارونی شمرد.

خفقان و اختناق در عصر هارون الرشید به جایی رسیده بود که کسی جرأت نداشت به خانه امام کاظم ^{(علیه السلام)} آمد و شد کند، کجا رسد به اینکه آرزوی دامادی آن حضرت را در سر بپروراند؛ بررسی صفحات تاریخ

نیز این نظر را تأیید می کند.

اکنون بیاییم در پایان، تفکر خود را با ذکر فضیلت زیارت معصومین ^{(علیهم السلام)} متبرک نماییم.

زیارت سنت حسنه ای است که از صاحبان دین و جانشینان زمین به جای مانده است ، و بدان اندازه اهمیت دارد کههر یک از معصومین^{(علیهم السلام)} و در هر فرصتی که روی می نموده است به انجامش پرداخته و ما را نیز بدان رهنمون ساخته اند. حضرت رضا ^{(علیه السلام)}در این باره فرموده اند:

« به یقین که هر امامی را عهد و پیمانی است برگردن شیعیان و دوستانشان، که از جمله وفای کامل نمودن به عهد و نیکو به جا آوردن پیمان، زیارت قبرهای آنان (ائمه^{(علیهم السلام)} ) می باشد. پس آن کسی که امامان را مشتاقانه زیارت کند و آنچه را موردرضایت آنها بوده تصدیق نماید، بداند که امامانش در روز رستاخیز شفیع او خواهند بود»²⁸

با عنایت به همین رهنمود. ما نیز برای تقرب به خداوند و وفای به عهده خود را به حریم حرم برگزیده هایش نزدیک کرده و در حالی که نعمت و منتی فزون را به جان خریداریم، میگوییم:

« ای خاندان مصطفی! ما وسیله ای جز این نداریم که برگرد مشاهد شريفتان طواف کنیم و ارواح مقدستان را بر مصیبت های بزرگ و جانسوزی که از سوی امت ستمگر بر شما وارد شده است، تسلیت گوییم…» ²⁹

گزیده ای از کتاب فاطمه معصومه ^{(علیه السلام)}، مهمان هفده روزه

منابع:

تهذیب، ج ۸، ص ۱۱۲؛ فروع کافی، ج ۶، ص ۴۸
ارشاد مفید، ج ۱، ص ۳۵۵
همان، ج ۲، ص ۲۴۴
تذکرة الخواص، ص ۳۱۵
در محلی به نام « ستی فاطمه » در محله چهار سوق شیرازی ها
بحارالأنوار، ج ۴۸، ص ۳۱۷
همان
«أبواه » نام دهکده ای است در میان مکه و مدینه، که قبر شریف حضرت «آمنه» مادر رسول اکرم^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} در آن جاست و رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} همراه اصحاب برای زیارت قبر مادر گرامی اش به آنجا تشریف فرما می شدند. (تاریخ المدينة المنوره، ج ۱، ص118)
اصول کافی، ج ۱، ص ۴۷۶؛ ارشاد مفید، ج ۲، ص ۲۱۵؛ اثبات الوصية، ص ۱۶۱-۱۶۹
تذکرة الخواص، ص ۳۱۴
عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۶۱۴ اثبات الهداة، ج ۲، ص ۲۳۲’
همان
همان
همان
تاریخ یعقوبی، ج ۳، ص ۱۸۳؛ کشف الغتة ، ج ۳، ص ۱۲۷
الحياة السياسية للامام الرضا، ص ۴۲۸
تاریخ طبری، ج ۷، ص ۱۳۲؛ الکامل، ج ۶، ص ۳۱۹
من لایحضره الخطيب، ج ۴، ص ۴۶۱
ریاض الانساب، ص 201؛ حیاۀ الست،ص5
این مکان هم اکنون نیز در میدان میر زیارتگاه زائرین محترم است.
اصول کافی، ج ۱، ص ۳۱۷
عیون اخبار الرضا. ج ۱، ص۲۸؛ بحارالانوار، بحارالأنوار، ج 4۸، ص ۲۷۶ و ج ۴9، ص
مانند همسر حضرت نوح و همسر حضرت لوط که به تصریح قرآن کریم اهل دوزخ هستند. ( سوره تحریم، آیه ۱۰)
فردوس الأخبار، ج ۲، ص ۴۱۸، ح ۵۱۷۰
عیون اخبار الرضا^{(علیه السلام)} ، ج 1ص ۱۷۷
بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۰۷
قران کریم از او « صديقه » تعبیر کرده (سوره مائده، آیه ۷۵) و بر اساس روایات لفظ «صدیق» و«صدیقه» دلالت بر عصمت می کند. (اصول کافی ، ج ۱ ص ۴۵۹)
آن که گفت آری، ص ۱۴۴؛ به نقل از وسائل الشيعه و علل الشرایع
همان؛ به نقل از مفاتیح الجنان، زیارت جامعة ائمة المؤمنين^{(علیه السلام)}