نقش سیاسی و اجتماعی حضرات حُدَیث و نرجس خاتون

در تـاریخ تشیع شاهد حضور بانوان بسیاری در عرصه دین داری و معرفت بوده ایم که در این میان، نقش برخی از ایشان حساس تر بوده، از اهمیت بیشتری برخوردار است. بررسی و مطالعه شخصیت سیاسی و اجتماعی آنان می تواند راهگشای ما در تـبیین الگـوهای برتر زنان مسلمان شیعه باشد.

در رابطه با نقش های سیاسی و اجتماعی مادران ائمه(علیهم السلام) باید به این نکته توجه داشت که جوّ حاکم در زمان ائمه معصوم(علیهم السلام) و اختناق و فشارهای سـیاسی مـوجود، عـرصه را برای حضور سیاسی آنان چـنان تـنگ مـی کرد که مجبور بودند به تقیّه روی آورند و از فعالیت های سیاسی و علنی برای مدتی دست بردارند یا مخفیانه به فعالیت بپردازند. در چنین شرایطی، مخفی بودن و اسـتتار فـعالیت های مـادران و همسران آنها نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. بـا نـگاهی کلی به زندگی مادران ائمه اطهار(علیهم السلام) می توان اذعان کرد که نقش سیاسی حضرات حُدَیث و نرجس خاتون بسیار پررنگ و قابل تـوجه بـود. آن دو از زنـان صالح روزگار و دارای فضائل و ملکات روحی و عرفانی والایی بودند و حضور محسوسی در جـریانات سیاسی دوران خود داشتند.

عملکرد سیاسی حضرات حُدَیث و نرجس خاتون از فرازهای مهم در تاریخ پرفروغ مکتب اسلام و به ویژه مذهب تشیع است. حُدَیث، مادر امام عسکری(علیه السلام) با زندگی و مبارزه خود در عرصه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و اتخاذ شیوه های مدبّرانه، توانست از حریم ولایت و امامت دفاع نماید. وی در مقامی بود که توانایی حفظ اسرار امامت را داشت و امام عسکری(علیه السلام) او را وصی خود قرار داد و آن بانو دارای مسئولیت نیابت گردید. حضرت نرجس خاتون نیز ادامه دهنده خط مشی سیاسی و مبارزاتی حُدَیث بود. وی پس از شهادت امام حسن عسکری(علیه السلام) و در سخت ترین عرصه های سیاسی، در مقابل خلفای ظلم و جور عباسی ایستاد و از امام زمان(عج) دفع خطر نمود.

حُدَیث، مادر امـام حـسن عـسکری (علیه السلام)

حُدَیث (حدیثه، حربیه، سلیل، سوسن) مادر امام حسن عـسکری(عـلیه السلام) (کلینی، ۱۳۸۸ ق، ج ۱، ص ۵۰۳) از جمله شخصیت هایی بود که نقش اساسی و مهمی در جریانات سیاسی روزگار خود داشت و به لقب «جـدّه» مـعروف بـود; چون جدّه حضرت حجت(عج) بود. اما فقط جدّه بودن ایشان سـبب شـهرت وی نـشد، بلکه ایشان مقامی بسیار بزرگ داشت و در نهایت تقوا و ورع زندگی کرد و بانویی عالم و محدّث بـود. امـام هـادی(علیه السلام)درباره او فرمود: «سلیل مسلوله من الآفات والعاهات والارجاس والادناس» (مسعودی، ۱۳۷۴ ق، ص ۴۵۷); سلیل از بـدی ها و زشـتی ها و ناپاکی ها و آلودگی ها پاک است.

نرجس، مادر امـام زمـان (عج)

مادر گرامی امام زمان(عج) بانویی رومی بود به نام نرجس. ایشان را ریحانه و سوسن و صیقل نیز می گفتند. (مسعودی، [بی تا]، ص ۲۴۸) درباره فضیلت و منزلت نرجس، روایات گوناگونی وارد شده است. پیامبر(صلی الله عـلیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) او را بهترین کنیزان و سیده آنها خوانده اند. (مفید، [بی تا]، ج ۲، ص ۳۶۶ / مجلسی، [بی تا]، ج ۵۱، ص ۱۲)

طبق نقل شیخ طوسی در کتاب الغیبه و شیخ صدوق در کمـال الدین، در حـمله مـسلمانان به سرزمین رومیان، نرجس بر اثر خوابی که دیده بود خود را در مـیان اسیران می افکند و او را به بغداد می آورند و بشر بن سلیمان انصاری که از شیعیان مخلص حضرت امام علی النقی(علیه السلام) و امـام حـسن عـسکری(علیه السلام) بود، از طرف امام هادی(علیه السلام)مأموریت داشت او را بـرای آن حـضرت خریداری نماید. (طوسی، ۱۴۱۱ ق، ص ۱۲۴ـ۱۲۵ ـ۱۲۷ / صدوق، ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۸۹)

در ماجراهای بازداشت های امام حسن عسکری(علیه السـلام) و فضای اختناق آمیز سامرّا در آن زمان و نیز نگرانی های مادرانه در مورد حفظ جان حضرت مهدی(عج) و دوری و فراق از او به خاطر مصلحت بالاتر ـ یعنی حفظ جان آن مولود، پس از آنکه به همراه مادر امام حسن عسکری(عـلیه السـلام) به مکه فرستاده شد – می توان نقش نرجس را مشاهده نمود. او هنگام شهادت امام حسن عسکری (علیه السلام)در سامرّا، نزد امام بود (صدوق، ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۱۲۰) و رفتار آزاردهنده مأموران دستگاه خلافت را می دید و به یقـین، اسـراری از اهل بیت(علیهم السلام) را در سینه نگه داشته بود.

***

نقش حُدَیث و نرجس در طول دوران زندگی و بخصوص سال های آغازین عصر غیبت، بسیار مهم و سـرنوشت ساز بـود. این دو بانوی بزرگوار در کنار وظیفه اولیه خویش، یعنی نقش مادری و همسری، در امور اجتماعی و سیاسی نیز شرکت می نمودند. هر یک از ایشان در جایگاه ویژه خویش نقش آفرینی می کردند، بخصوص نرجس خاتون، که در فضای اختناق آمیز سامرّا در آن زمـان و نـگرانی های مادرانه اش، برای حفظ جان حضرت مهدی(عج) فداکاری های بی شائبه ای انجام داد و رنج زندان، آزار، اذیت و بازداشت های طولانی را تحمل نمود و انواع خطرها و رفتار آزاردهنده مأموران حکومت عباسی را به جان خرید تا بتواند سـرّ بـزرگ خـاندان امامت را حفظ نموده و از یگانه مـنجی عـالم حـضرت بقیه الله الاعظم(عج) دفع خطر نماید.

متن کامل این مقاله را می توانید در پایگاه اطلاع رسانی حوزه ملاحظه بفرمائید.

نقش سیاسی و اجتماعی حضرات حُدَیث و نرجس خاتون

انتهای مطلب/

بازدیدها: 238