نمونه هایی از حقوق برادری

خانه / اختصاصی هیأت / نمونه هایی از حقوق برادری

نمونه هایی از حقوق برادری: ۱- با او شریک باش ۲- مثل فرعون نباش ۳- اخم کن، ولی طرد نکن ۴- هوایش را داشته باش ۵- جزئی از زنجیره ی مهربانی باش

نمونه هایی از حقوق برادری

۱- با او شریک باش

«مواسات » به معنای برابری برادران ایمانی در مال است. به این دو حدیث توجه کنید:

الف: امام صادق علیه السلام در پاسخ به این سؤال که حق مؤمن بر مؤمن چیست، فرمود: «از جملۀ حقوق مؤمنان این است که در مال، مواسات را رعایت کنید. ۵»

ب: امام محمد باقر علیه السلام به یکی از اطرافیان خود فرمود: «ا گر در میان شما یکی از برادران ایمانی، بی لباس باشد، آیا کسی از شما لباس اضافی خود را به او خواهد پوشاند؟ » وی پاسخ داد: «خیر! » آن حضرت با دست به روی پای خود کوبید و فرمود: «ما هوُلاءِ بإِخوَهٍ؛ اینان برادر نیستند.۶»

۲- مثل فرعون نباش

رفتار و برخورد انسان در زندگی اجتماعی، یا بر اساس کرامت و تکریم انسان هاست، یا بر مبنای اهانت و تحقیر آن ها. شیوۀ نخست، راه و رسم پیامبران است که انسان را موجودی شریف و برخوردار از صفات الهی می دانند، در حالی که شیوۀ دوم، بر مبنای تفکر فرعون است که انسان را پوچ و فاقد ارزش ذاتی میپندارد. اگر بر اساس شیوۀ پیامبران که انسان را موجودی شریف، خلیفۀ خدا، امانت دار الهی، و سجده شدۀ فرشتگان می دانند، با دیگران رفتار شود، آنها نیز از سرِ بزرگی رفتار خواهند کرد؛ زیرا کسی که شریف است و به بزرگی یاد می شود، با رفتارهای ناشایست، شرافت و بزرگیِ خود را در هم نمی شکند. امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام فرمود: «مَن کَرُمَت عَلَیهِ نَفسُهُ، لمیهنِها بالمَعصیه؛ آن کس که از کرامت نفس برخوردار باشد، با انجام گناه، آن را پست و بی ارزش نمی کند.۷»

و در مقابل، ایشان می فرماید: «مَن هانَت عَلَیهِ نَفسُهُ، فَلا تَأمَن شَرَّهُ؛ کسی که شخصیتش خوار گشته، از شرّ او ایمن نباش. ۸»

با توجه به این دو اصل مهم که حضرت علی علیه السلام فرمودند، علت بسیاری از بزهکار یها و انحرافات در جامعه مشخص می شود. بنابراین، مؤمنان تا جایی نسبت به ه مدیگر وظیفه دارند که در سرنوشتِ هم شری کاند و باید پاسخگو باشند. پس اصل تکریم، امری پسندیده و بایسته است و حرم تشکنی، زشت و نکوهیده. وظیفۀ برادری ایجاب می کند که مؤمنان از حرم تشکنی بپرهیزند؛ چرا که حرم تشکنی، به نفاق، خودخواهی و حرم تشکنی های بعدی می انجامد و امنیت روانی جامعۀ اسلامی را به خطر می اندازد.

۳- اخم کن، ولی طرد نکن

انسان، آفرید های مبارک است و بر اساس فطرت درونی خود، حق جو، و در تعاملات اجتماعی، پایبند به هنجارهای اجتماعی است، اما نباید از این واقعیت تلخ غفلت کند که در معرض خطاهاست و محل سهو و فراموشی.

به قول حافظ:

ما به صد خرمن پندار ز ره چون نرویم

که رهِ آدم خا کی به یکی دانه زدند

تاریخ بشر شاهد این بوده است که انسان به حکم انسان بودنش، از سهو و خطا و فراموشی دور نیست و به سبب دانشِ اندکش۹ در معرض انواع خطاها و لغزش هاست. این بدان معنی نیست که انسان بی اختیار و نا گزیر از انجام دادنِ لغز شهاست؛ بلکه او قدرت انتخاب دارد و می تواند با انتخابی درست، به سمت کمال حرکت کند، آن چنان که در خیال هم نگنجد. ۱۰ از طرفی، نباید خطا کاران را به حال خود وا گذار کرد، که در این صورت، آن خطا منتشر م یشود و حتی ممکن است شکل عرفی به خود بگیرد. وظیفۀ ملی و دینی ایجاب م یکند که برای پیشگیری از تباهی جامعه، خطا کاران را به نادرستیِ رفتارشان آگاه ساخت و آ نها را از لغزش های بعدی بازداشت. اما این نگاه هم که فقط باید با خطا کاران مقابله شود، اشتباه است؛ بلکه باید تدابیری اندیشید که برادران ایمانی، از ما رانده نشوند. در آیۀ ۳۴ سورۀ فصّلت آمده است: «وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَهُ وَ لَا السَّیِّئَهُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَن ؛ و نیکی با بدی یکسان نیست. بدی را به آن چه از خودش بهتر است، دفع کنید. » یا به عبارتی؛ دفع بدی با بدی، خود بدیِ دیگری است. اگر مراقب نباشیم و همواره خطا کاران را با بدترین شیو هها سرزنش و ملامت کنیم، دیگر کسی باقی نم یماند که به دوستانی گرم و صمیمی تبدیل شوند. ۱۱ بنابراین، نخستین گام، شناسایی خطاکار و سپس ارشاد و اندرزِ او و شناساندن قبحِ خطای اوست. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مسلمانان برادر یکدیگرند. پس هرگاه از برادرتان لغزشی دیدید، همگان او را مکوبید؛ بلکه ارشادش کنید و به نیکی پندش دهید و با او نرمی کنید و مبادا اختلاف کنید که آن، سبب خروج از دین است. ۱۲»

۴- هوایش را داشته باش

جامعۀ ایمانی بر اساس پیوند برادری پ یریزی شده است و همچون جوامعی نیست که برخی در پی عافیت و زندگی مرفهِ خویش باشند و برخی به سبب خیل مشکلات، از حداقل زندگی در مانند. در جامعۀ ایمانی، مسائل آ نچنان به هم گره خورده است که مشکل هر فرد، مشکل همه است. از این رو، حقوق برادری ایجاب می کند که هر یک از برادران ایمانی، در برابر دیگران احساس مسئولیت کند و از سر باز زدن بپرهیزد. امام صادق علیه السلام می فرماید: «هر کس فریاد مسلمانی را بشنود که از مسلمانان یاری می خواهد و او را بی پاسخ بگذارد، از مسلمانی به دور است. ۱۳» دستورهای حاکی از مسئولیت پذیری افراد در جامعۀ ایمانی، بسیار است؛ مثل امربه معروف و نهی از منکر، نصیحت کردن، اصلاح میان مردم، برآوردن نیاز دیگران، مشورت کردن و مانند اینها.

۵- جزئی از زنجیره ی مهربانی باش

مهرورزی و محبت، اساس ارتباط فعال بین افراد جامعه است و انسان نیز ناگزیر است که با دیگران ارتبا

ط فعال و مؤثری داشته باشد تا بتواند کارهای خود و خانواده اش را پیش ببرد. بنابراین، اگر در جامعه، مهربانی و مردم دوستی حرف اول را بزند، همۀ اشخاص در عین برخورداری از کمک دیگران، این کار را با جان و دل برای بقیه انجام می دهند و زنجیره ای قوی از کمک و یاری رساندن به همدیگر تشکیل می شود. از جملۀ حقوق مؤمنان بر همدیگر، مردم دوستی است تا افراد با طیب خاطر، به همدیگر خدمت رسانی کنند. ۱۴

پی نوشت:

۱- محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۱۶۶ .

۲- فیض کاشانی، التُّحفَه السّنیه، ص ۲۲۸ .

۳- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶۸ ، ص ۱۶ ؛ ج ۶۷ ، ص ۷۱ .

۴- همان، ج ۷۴ ، ص ۳۰۲ .

۵- حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۵۴۵ .

۶- همان، ج ۸، ص ۴۱۴ و ۴۱۵ .

۷- حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۱ ، ص ۳۳۹ .

۸- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۲ ، ص ۳۰۰ .

۹- سورۀ اسراء، آیۀ ۸۵ .

۱۰- سورۀ نجم، آیۀ ۹٫

۱۱- عبدالله جوادی آملی، رسالت قرآن، ص ۴۰ .