حقیقت فراموش‌شده نهم ربیع‌الاول؛ بازگشت به عقلانیت شیعی

نهم ربیع‌الاول در تقویم شیعی جایگاهی ویژه دارد؛ روزی که با شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز امامت حضرت ولی‌عصر(عج) گره خورده است. این روز در حقیقت فرصتی برای تجدید عهد با ولایت، تعمیق معرفت مهدوی و ارتقای اخلاق انتظار است. با این حال، آنچه در برخی محافل مذهبی به‌عنوان «عیدالزهرا» شناخته می‌شود، به‌جای تقویت عقلانیت شیعی، گاه به بستری برای تفرقه‌افکنی و سطحی‌نگری تبدیل شده است.

بر اساس شواهد تاریخی، نهم ربیع‌الاول روز کشته‌شدن عمر بن سعد به دست مختار ثقفی است. اما تمرکز بیش‌ازحد بر این واقعه و غفلت از حقیقت والاتر این روز، یعنی آغاز ولایت امام زمان(عج)، سبب شده که برخی مراسم‌ها به سمت هیجان‌زدگی مذهبی، لعن علنی و توهین به مقدسات اهل‌سنت کشیده شود. چنین رویکردی نه‌تنها با سیره اهل‌بیت(ع) در دعوت به عقلانیت و اخلاق سازگار نیست. بلکه با آموزه‌های قرآنی نیز در تعارض قرار دارد.

خداوند در قرآن می‌فرماید:
«ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِيَ أَحْسَنُ» (نحل، آیه 125).

چرا بازنگری در عیدالزهرا ضروری است؟

• این مناسک در صورت ادامه روند موجود، به‌جای تعمیق معرفت، موجب تخریب چهره عقلانی تشیع می‌شوند.

• گسترش چنین مراسم‌هایی وحدت اسلامی را تضعیف و زمینه سوءاستفاده جریان‌های افراطی را فراهم می‌کند.

• غفلت از حقیقت نهم ربیع‌الاول، یعنی تجدید بیعت با امام عصر(عج)، سبب شده این مناسبت ظرفیت‌های معرفتی خود را از دست بدهد.

راهکارهای اصلاح

1. بازخوانی تاریخی و فقهی جایگاه این روز توسط مراکز علمی و حوزوی.

2. تولید محتوای جایگزین با محوریت معرفت مهدوی و اخلاق انتظار.

3. ورود نخبگان حوزوی و دانشگاهی برای نقد علمی و مستند این مناسک.

4. بهره‌گیری از رسانه‌های دینی و ابزارهای نوین ارتباطی برای انتقال پیام رحمت و عقلانیت اهل‌بیت(ع).

5. تقویت آموزش معرفتی نسل جوان درباره امامت و انتظار.

موانع پیش‌رو

• وابستگی عاطفی برخی گروه‌ها به این مراسم و تلقی نقدها به‌عنوان انکار ولایت.

• نبود اجماع میان علما و نخبگان فرهنگی.

• سوءاستفاده سیاسی و رسانه‌ای جریان‌های افراطی.

• ضعف در آموزش عمومی و بی‌توجهی به تربیت معرفتی.

اگر نهم ربیع‌الاول به‌درستی فهم و اجرا شود. می‌تواند به روزی برای معرفت مهدوی، تجدید عهد با ولایت و ارتقای اخلاق انتظار تبدیل گردد. اما تداوم رویکردهای سطحی و هیجانی، این مناسبت را به بستری برای تفرقه و افراط‌گرایی بدل خواهد کرد. تنها با بازگشت به قرآن، سیره اهل‌بیت و عقلانیت دینی می‌توان حقیقت این روز را زنده نگه داشت.