چرا حجاج خلاف جهت عقربه‌هاي ساعت طواف مي‌كنند؟

احكام و دستورهاي اسلامي هر يك راز و رمزهايي دارد كه دستيابي به آنها انسان را در اعتقادات ديني قوي‌تر و راسخ‌تر مي‌سازد. بسياري از اين اسرار و معارف از زبان معصومين عليهم السلام در روايات و احاديث ديني نقل شده و برخي نيز به تدريج با گسترش علم و دانش بشري كشف گرديده است.

در اين ميان مناسك و اعمال حج يك مجموعه رمز آلود است كه هر يك از فروع آن داراي اسرار نهفته اي است. يكي از احكام حج آن است كه حاجي بايد در هنگام طواف جانب چپ بدنش به سمت كعبه باشد. سمت چپ قرار دادنِ كعبه يكي از واجبات طواف است كه ترك عمدي يا سهوي آن موجب باطل شدن طواف مي‌شود.

عالمان علوم ديني و تجربي هر يك فلسفه و اسرار خاصي را براي آن برشمرده اند كه ذيلا برخي از آنها را ملاحظه مي‌كنيد:

برخي گفته اند: علت اين كه كعبه بايد در جانب چپ طواف كننده باشد آن است كه اين حالت ناظر به اين حقيقت است كه فرد مي‌بايد با توجه به معنا و حقيقت طواف، سمت چپ بدن خويش را كه نماد اعتقاد و عملكرد اصحاب شمال (يسار) است، به طرف كعبه محصور و محدود كند و راه را بر بينش و روش باطل شيطان ببند. [۱]

چرا كه از برخي احاديث استفاده مي‌شود كه سمت چپ، نماد دشمني و مخالفت با ولايت اهل بيت محسوب مي‌شود. مانند اين حديث كه كه در ذيل آيه «هُمْ أَصْحابُ الْمَشْأَمَةِ» (سوره بلد، آيه ۱۹) بيان گرديده كه مي‌فرمايد: «الْمَشْأَمَةُ أَعْدَاءُ آلِ مُحَمَّد: اصحاب شمال، دشمنان آل محمّد مي‌باشند» (تفسير القمي، ج ۲، ص ۴۲۳) و نيز روايت شده است كه رسول خدا خطاب به نقض كنندگان عهد فرمودند: «أَخَذْتُمْ بَعْدِي ذَاتَ الشِّمَالِ وَ ارْتَدَدْتُمْ عَلَي أَعْقَابِكمْ الْقَهْقَري: شما بعد از من به سمت چپ منحرف شده و با سير قهقرايي، به بينش قبل از هدايت خود بازمي گرديد.» (امالي، شيخ طوسي، ص ۹۴)

برخي ديگر گفته اند: علت آن كه سمت چپ بايد به سمت كعبه باشد آن است كه: طواف ملائكه در بيت المعمور به سمت چپ است. يا به اين دليل است كه گردش اجزاي تمام اشيا و اجرام آسماني به سمت چپ است و يا اين كه جهت طواف به سمتي است كه قلب انسان در آن سمت است؛ چون كعبه قلب زمين است. [۲]

برخي محققان: با بررسي عوامل فيزيكي علل ديگري را در اين باره طرح كرده اند از جمله اين كه دكتر حسين اردكاني، دكتراي علم فيزيك و از شاگردان پروفسور حسابي مي‌گويد: هر آنچه در شارع مقدس وجود دارد داراي مبناي علمي است به طوري كه در اعمال حج آمده است كه جهت حركت براي طواف به سمت چپ و خلاف جهت عقربه‌هاي ساعت باشد يا اينكه اكثر مراجع تقليد مي‌گويند كه بهتر است در ناحيه در خانه خدا تا مقام ابراهيم طواف انجام شود.

تمام اينها از نظر علم فيزيك قابل اثبات است. در نيمكره شمالي كه خانه خدا واقع شده است وقتي هر ذره يا جسمي خلاف جهت عقربه‌هاي ساعت بچرخد، پنج نيرو به آن وارد مي‌شود كه جمع اين نيروها و انرژي‌ها به سمت داخل است. در بحث طواف هم همين است، ذرات در اينجا انسان‌ها هستند و مجموع اين نيروها نيز به سمت مركز كه همان خانه خداست هدايت مي‌شود.

اگر در طواف، چرخش به سمت راست انجام مي‌شد در علم فيزيك آمده است كه گريز از مركز رخ مي‌داد و طبق قانون فيزيك ذرات كه در اينجا انسان‌ها هستند به سمت بيرون پرتاب مي‌شدند و نيروي آنها به سمت مركز كه همان خانه خداست هدايت نمي‌شد.

حالا اگر خانه خدا در نيمكره جنوبي واقع مي‌شد حتماً در دين ما تأكيد بر اين مي‌شد كه بايد در جهت عقربه‌هاي ساعت يعني به سمت راست، طواف خانه خدا انجام شود.

درباره تأكيد بر طواف بين در خانه خدا و مقام ابراهيم بايد گفت هر جسم متحركي كه حركت دوراني دارد اگر شعاع كم شود، سرعت آن به طور ناخودآگاه زيادتر مي‌شود و تمايل و تمركز آن به سمت داخل و مركز بيشتر مي‌شود به همين دليل اكثر مراجع مي‌گويند كه در اين فاصله طواف خانه خدا انجام شود چون با اين تمركز، صعود و عروج رخ مي‌دهد.

پي نوشت:

[۱] نمادها و رمزواره‏‌هاي حج (نشانه ‏هاي الهي در سرزمين وحي)، مجتبي شريفي.

[۲] چهار صد و شصت نكته نوراني درباره حج، رحمان يوسف پور.