پرسش : چرا حضرت فاطمه(سلام الله علیها) فاطمه نامیده شد؟
پاسخ اجمالی:
پاسخ تفصیلی: هر نامى معمولا بیانگر چگونگى صاحب آن است، البته اگر نامگذارى بوسیله شخص حکیمى انجام گیرد.
از احادیث بر مى آید که نامگذارى فاطمه زهرا(علیها السلام) بوسیله حکیم على الاطلاق یعنى خداى عالم انجام گرفته است.
از سوى دیگر «فاطمه» از ماده «فطم» (بر وزن حتم) به معناى بازگرفتن کودک از شیر مادر است، سپس به هر گونه بریدن و جدایى اطلاق شده است.

اکنون ببینیم روایات اسلامى در این زمینه چه مى گوید؟
۱ـ در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است که فرمود: «اِنَّما سَمَّاهَا فَاطِمَه لاَنَّ اللهَ فَطَمَها وَ مُحِبِّیها عَنِ النّارِ»(۱)؛ (او را فاطمه نام نهاده؛ زیرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ باز داشته است).
از این تعبیر استفاده مى شود که نامگذارى بانوى اسلام به این نام، از سوى خداوند صورت گرفته، و مفهومش این است که خدا وعده داده است او و کسانى که او را دوست دارند و در خط مکتب او باشند هرگز به دوزخ نروند.
۲ـ در حدیث دیگرى از على(علیه السلام) مى خوانیم که رسول الله(صلى الله علیه وآله) به فاطمه(علیها السلام) فرمود: «یا فاطِمَهُ! اَتَدرینَ لِمَ سُمِّیتِ فاطِمَه»؛ (اى فاطمه! آیا مى دانى چرا فاطمه نامیده شده اى؟).
على(علیه السلام) مى گوید: من گفتم: اى رسول خدا! شما بفرمایید چرا نام او فاطمه است؟ فرمود: «اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ فَطَمَها وَ ذُرِّیَّتَها عَنِ النّارِ یَوْمَ الْقِیامَهِ»(۲)؛ (خداوند بزرگ او و فرزندانش را از آتش دوزخ در قیامت باز مى دارد).
بدیهى است منظور از فرزندان در این جا فرزندانى است که در خط این مادر بزرگ باشند، نه همچون پسر نوح که خطاب شد: «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ»(۳)؛ (او از اهل تو نیست).
و به همین دلیل در بعضى از احادیث، «ذریّه» و «محبّان» هر دو با هم ذکر شده اند، و این که گمان کنیم مفهوم روایات فوق این است که اگر آنها مرتکب انواع گناهان شوند و حتى کافر و مشرک باشند از عذاب الهى در قیامت در امانند، اشتباه بزرگى مرتکب شده ایم که با هیچ یک از معیارهاى اسلامى نمى سازد، زیرا خود پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) که اصل این شجره طیّبه است صریحاً در قرآن مجید به این خطاب مخاطب شده است: «لَئِنْ اَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ»(۴)؛ (اگر (به فرض محال) مشرک شوى، تمام اعمالت تباه مى شود و از زیانکاران خواهى بود).
و در جاى دیگر مى فرماید: «وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاوِیلِ، لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمِینِ، ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِینَ»(۵)؛ (اگر او سخنى دروغ بر ما مى بست ما او را با قدرت مى گرفتیم سپس رگ قلبش را قطع مى کردیم).(۶)
پی نوشت: (۱). تاریخ بغداد، جلد۲، صفحه۳۳۱٫
(۲). ذخائرالعقبی، صفحه۲۶٫
(۳). سوره هود، آیه۴۶٫
(۴). سوره زمر، آیه۶۵٫
(۵). سوره حاقّه، آیه۴۴ تا ۴۶٫
(۶). گردآوری از کتاب: زهرا(سلام الله علیها) برترین بانوى جهان‏، آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى، انتشارات سرور، قم، ۱۳۸۸ ه.ش، ص ۹۹٫