چرا مُرده را قبل از دفن می‌شویند و غُسل می‌دهند؟

احکام و دستورات شرعی – از جمله مسئله غسل میت – از آیات و روایات و سایر منابع دینی گرفته شده و روشن است که این احکام بر اساس حکمت‌هایی وضع می‌شوند. گاهی این حکمت‌ها مورد درک

عقل بشری قرار گرفته و گاهی فهم انسان نسبت به آنها ناتوان است. البته برخی روایات، در این زمینه راه‌گشا بوده و انسان را در فهم بهتر فلسفه احکام رهنمون می‌سازد.

در مسئله غسل میت، با مراجعه به منابع روایی به احادیثی برمی‌خوریم که امامان معصوم علیهم السلام حکمت و فلسفه آن‌را بیان نموده‌اند، که در ذیل به چند نمونه اشاره می‌شود:

۱. از امام باقر علیه السلام سؤال شد: چرا میّت را غسل می‌‏دهند؟ حضرت فرمودند: زیرا نطفه‌اى که از آن خلق شده، [در هنگام مرگ] از او خارج می‌‏گردد.

۲. راوی می‌گوید، از امام باقر علیه السلام پرسیدم: براى چه مُرده را غسل می‌‏دهند و براى چه غسل دهنده باید غسل کند؟

حضرت فرمودند: مرده را غسل می‌‏دهند براى این‌که جنب است و دیگر آن‌که چون با فرشتگان ملاقات می‌‏کند باید پاک باشد و همچنین غسل دهنده میّت نیز چون با مؤمنان ملاقات می‌‏کند لازم است غسل کند تا با طهارت با ایشان مواجه شود.

۳. محمّد بن سنان می‌گوید، امام رضا علیه السلام در جواب مسائلی [درباره غسل میت] مرقوم فرمودند: علّت غسل دادن میّت این است که بدین وسیله پاک و نظیف شده و از آلودگی‌‏هاى امراض و آنچه در هنگام بیمارى به او رسیده پاکیزه ‏گردد؛ چه آن‌که انسان بعد از مرگ با فرشتگان و اهل آخرت ملاقات می‌‏کند؛ لذا مستحب است وقتى بر خداى عزّ و جلّ و اهل طهارت وارد می‌‏گردد و آنها وى را مسّ نموده و او نیز با آنها تماس پیدا می‌‏کند، پاک و نظیف باشد و با طهارت به خدا توجّه نماید و از حضرتش خواسته خود را طلب کند و بخواهد که شفاعت شفیعان را در حقّ او بپذیرد.

علّت غسل کردن غسل دهنده یا کسى که میّت را لمس نموده آن است که چه بسا هنگام غسل، از میّت ذرّاتى به غسل دهنده ترشح نموده و به جسدش اصابت می‌کند؛ لذا براى تطهیر از آن ذرّات، غسل می‌نماید، چه آن‌که انسان وقتى روح از بدنش خارج شد و مُرد، بیشتر آلودگی‌‏های و قذارات ناشى از بیمارى و غیر آن در وى باقى می‌ماند؛ لذا او را تطهیر نموده و کسى هم که با او تماس پیدا می‌کند خود را باید پاک نماید.

منبع: ر.ک: ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، ج‏۱، ص ۳۰۰، باب ۲۳۸، ح ۴، قم، کتاب فروشى داورى، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. / همان، ص ۳۰۰، ح ۳.