پایان عصر کلیک؛ جست‌وجوی هوش مصنوعی ساختار وب را دگرگون کرد

تحول در جست‌وجوی هوش مصنوعی دیگر یک تغییر تدریجی نیست، بلکه دگرگونی ساختاری در شیوه جست‌وجوی اطلاعات در اینترنت است. مرورگرها و موتورهای جست‌وجوی جدیدی که با هوش مصنوعی تقویت شده‌اند. پاسخ‌ها را مستقیماً در صفحه نتایج نمایش می‌دهند.

و بدین ترتیب، الگوی سنتی هدایت کاربر از «جست‌وجو» به «کلیک» و سپس «مرور وب‌سایت‌ها» را مختل کرده‌اند.
این پدیده که با عنوان اقتصاد پسا-کلیک یا جست‌وجوی بدون کلیک (Zero-Click Search) شناخته می‌شود. به‌سرعت جایگزین الگوی قدیمی شده و موجب افت محسوس ترافیک وب‌سایت‌های خبری، آموزشی و تجاری شده است.

کاهش چشمگیر نرخ کلیک در نتایج گوگل

گزارش شرکت GrowthSRC Media که بیش از ۲۰۰ هزار کلمه کلیدی در صنایع مختلف را بررسی کرده. نشان می‌دهد که با گسترش جست‌وجوی هوش مصنوعی، نرخ کلیک (CTR) در نتایج ارگانیک گوگل به‌طور میانگین ۳۲ تا ۳۹ درصد کاهش یافته است.
رتبه اول گوگل که پیش‌تر حدود ۲۸ درصد کلیک‌ها را جذب می‌کرد. اکنون تنها ۱۹ درصد سهم دارد. این تغییر عمدتاً ناشی از افزایش استفاده از قابلیت AI Overviews گوگل است. بخشی که پاسخ را پیش از لینک‌ها نمایش می‌دهد و نیاز به کلیک را از بین می‌برد.
در سال ۲۰۲۵، نمایش AI Overviews از ۱۰ هزار به بیش از ۱۷۲ هزار کلمه کلیدی رسیده است. یعنی جست‌وجوگران روزبه‌روز کمتر به وب‌سایت‌ها مراجعه می‌کنند و پاسخ را همان‌جا دریافت می‌نمایند.

رفتار جدید کاربران: دریافت پاسخ بدون نیاز به کلیک

طبق پژوهش مرکز تحقیقات پیو (Pew Research Center)، کاربران هنگام مشاهده خلاصه‌های هوش مصنوعی، در ۹۲ درصد مواقع نیازی به کلیک روی لینک‌ها احساس نمی‌کنند.
تنها ۸ درصد از کاربران پس از مشاهده خلاصه هوشی روی لینکی کلیک می‌کنند. در حالی که در صفحات فاقد خلاصه، این رقم حدود ۱۵ درصد است.
جالب آن‌که در بیش از یک‌چهارم جست‌وجوها، کاربر پس از خواندن پاسخ هوش مصنوعی، صفحه را بدون کلیک ترک می‌کند. نشانه‌ای از دگرگونی عمیق در رفتار کاربران اینترنت.

تهدید جدی برای رسانه‌ها و ناشران دیجیتال

رسانه‌هایی مانند MailOnline و Business Insider از نخستین قربانیان این تغییرند.
MailOnline در گزارش سال ۲۰۲۵ اعلام کرد که نرخ کلیک کاربران دسکتاپ به زیر پنج درصد و در موبایل به حدود هفت درصد کاهش یافته است.
در همین حال، Business Insider با افت ۵۵ درصدی ترافیک ارگانیک و کاهش ۲۱ درصدی نیروهای انسانی مواجه شده است.
این ارقام نشان می‌دهد که جست‌وجوی هوش مصنوعی، مستقیماً مدل اقتصادی رسانه‌ها را تحت فشار قرار داده و درآمدهای تبلیغاتی را به خطر انداخته است.
مدیرعامل The Atlantic نیز هشدار داده است که در صورت ادامه این روند، سهم رسانه‌ها از ترافیک جست‌وجو به صفر میل خواهد کرد.

ویکی‌پدیا؛ منبعی که دیده می‌شود اما بازدید نمی‌شود

یکی از متضرران اصلی جست‌وجوی هوش مصنوعی، ویکی‌پدیاست. این دانشنامه آزاد در سال گذشته با ۸ درصد کاهش بازدید انسانی روبه‌رو شد.
اما نکته مهم‌تر آن است که بسیاری از پاسخ‌های ارائه‌شده در قابلیت AI Overviews گوگل، مستقیماً از محتوای ویکی‌پدیا استخراج می‌شوند. در حالی که کاربر هرگز به سایت مراجعه نمی‌کند.
این روند نه تنها باعث افت درآمدهای حمایتی و مشارکت داوطلبانه در ویکی‌پدیا می‌شود. بلکه پایداری مدل اقتصادی آن را نیز تهدید می‌کند.

پیامد اقتصادی: شکل‌گیری اقتصاد پسا-کلیک

در اقتصاد جدید پسا-کلیک، ارزش نه در تعداد بازدید، بلکه در میزان دیده‌شدن محتوا در پاسخ‌های هوش مصنوعی تعریف می‌شود.
در گذشته رقابت بر سر جایگاه صفحه اول گوگل بود، اما اکنون رقابت بر سر حضور در پاسخ‌های تولیدشده توسط مدل‌های زبانی مانند ChatGPT و Google Gemini است.
بنابراین، تولید محتوا باید به‌گونه‌ای انجام شود که توسط مدل‌های هوش مصنوعی قابل فهم، استناد و بازتولید باشد. با ساختاری شفاف، زبان دقیق و استناد معتبر.

تغییر در استراتژی‌های سئو و بازاریابی محتوا

متخصصان سئو معتقدند که در دوران جدید، تمرکز باید از افزایش ترافیک سایت به حضور در پاسخ‌های هوش مصنوعی تغییر کند.
رسانه‌ها و برندها باید محتوای خود را به‌گونه‌ای بهینه‌سازی کنند که در مدل‌های زبانی به عنوان منبع معتبر شناخته شوند.
در این میان، شبکه‌های اجتماعی مانند تیک‌تاک، ردیت و یوتیوب نیز به عنوان موتورهای جست‌وجوی نسل جدید مطرح شده‌اند. جایی که کاربران مستقیماً پاسخ و محتوای مورد نظر خود را می‌یابند.
بنابراین، حضور فعال در این فضاها دیگر یک گزینه نیست. بلکه ضرورتی استراتژیک است.

وب در عصر جست‌وجوی هوش مصنوعی

تحول جاری صرفاً یک به‌روزرسانی الگوریتمی نیست؛ بلکه تغییر بنیادین در مدل اقتصادی وب است.
مرورگرها و موتورهای جست‌وجوی هوشمند، ساختار سنتی ترافیک، تبلیغات و تولید دانش آنلاین را دگرگون کرده‌اند.
در این الگو، محتوای موفق محتوایی است که بتواند در پاسخ‌های مدل‌های زبانی حضور یابد. نه صرفاً در رتبه‌های بالا.

اکنون ارزش واقعی، در اعتماد، اعتبار و قابلیت ارجاع محتوا نهفته است.
سازمان‌ها و رسانه‌هایی که بتوانند خود را با این تغییر همسو کنند. در عصر جست‌وجوی هوش مصنوعی زنده خواهند ماند؛ و آن‌هایی که همچنان به مدل قدیمی «کلیک‌محور» دل‌بسته‌اند. از گردونه رقابت حذف خواهند شد.