گفتن بسم‌الله در آغاز کار چه خواصی دارد

رمز پایداری و بقاء عمل از دیدگاه آیین اسلام، ارتباط آن عمل با خداست؛ زیرا بقاء و پایداری هر معلولی بدون علت نخواهد بود و وابسته به هیچ‌گونه سرچشمه‌ای نیست، بلکه علت همه معلول‌ها در جهان و سرچشمه همه موجودات، خدای تعالی است.

هر موجودی که در کلیه عوالم قابل تعقل و مشاهده است، پایداری و بقایش وابسته به خداست. به بیان قرآن هر چیزی غیر از وجه خدا نابودشدنی است و بقایی ندارد. «کل شیءٍ هالک الا وجهه»[۱]

بر این اساس، کارهایی که با موفقیت انجام می‌شود، ولی در آغاز آن نام خدا برده نشده است، از پایداری و بقاء بی‌نصیب هستند. از این جهت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هر کار مهمی را بدون نام خدا نافرجام می‌داند: «کل امر ذی بال لم‌یبدأ ببسم الله فهو ابتر»[۲]

و نیز حضرت امام باقر علیه‌السلام فرمود: «سزاوار است هنگامی که کاری را شروع می‌کنیم، چه بزرگ باشد، چه کوچک، بسم‌الله بگوییم تا با برکت و مبارک باشد»[۳]

به همین مناسبت خداوند بزرگ در اولین آیاتی که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وحی شد، دستور می‌دهد که در آغاز تبلیغ اسلام، این وظیفه خطیر را با نام خدا شروع کند: «اقرأ باسم ربک»[۴]

حضرت نوح علیه‌السلام نیز در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی و حرکت روی امواج کوه‌پیکر آب که هر لحظه با خطرات فراوانی روبرو بود، برای رسیدن به سرمنزل مقصود و پیروزی بر مشکلات، به یاران خود دستور می‌دهد که در هنگام حرکت و توقف کشتی، بسم‌الله بگویند: «و قال ارکبوا فیها بسم الله مجریها و مرسیها»[۵]

آن‌ها این سفر پرمخاطره را سرانجام با موفقیت و پیروزی پشت سر گذاشتند و با سلامت و برکت از کشتی پیاده شدند؛ چنان‌که خداوند می‌فرماید: «قیل یا نوح اهبط بسلام منا و برکات علیک و علی امم ممن معک»[۶]

حضرت سلیمان علیه‌السلام نامه‌ای را که به ملکه سبأ نوشت، با بسم الله شروع کرد: «انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم»[۷] و باز روی همین اصل، تمام سوره‌های قرآن با اسم الله آغاز می‌شود تا هدف اصلی که همان هدایت و سوق بشر به سعادت است، با موفقیت صورت پذیرد. تنها سوره «توبه» است که «بسم ‌الله» ندارد؛ زیرا این سوره با اعلان جنگ به جنایتکاران مکه و پیمان‌شکنان آغاز شده و اعلان جنگ با توصیف خداوند به رحمان و رحیم سازگار نیست.[۸]

یکی از مواردی که شیاطین با نام خدا فرار می‌کنند، هنگام سوار شدن بر مرکب‌هاست. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: «اذا رکب الرجل فسمی، ردفه ملک یحفظه حتی ینزل فاذا رکب فلم یسم ردفه الشیطان؛ هنگامی که مردی سوار بر مرکب می‌شوئد، نام خدا را ببرد، فرشته‌ای او را همراهی می‌کند و در تمام مسیر نگهبان او می‌شود تا به مقصد برسد، اما اگر سوار بر مرکب شود و نام خدا را نبرد، شیطان با او مصاحبت کرده و همراه او خواهد بود.»[۹]

حضرت علی علیه‌السلام نیز می‌فرمایند: «کسانی که بسم الله الرحمن الرحیم نمی‌گویند، کسانی هستند که شیطان آن‌ها را دعوت به ترک نام خدا کرده است.»(۱۰)(۱۱)