معصوم یعنی چه؟کسانی که معصوم هستند از اشتباه هم به دورند؟

معصوم یعنی چه؟کسانی که معصوم هستند از اشتباه هم به دورند؟

هیات: معصوم، به كسي گفته مي شود كه داراي مقام عصمت است. در نتيجه، براي تبيين دقيق سؤال شما بايد ديد معناي عصمت چيست.
عصمت، اسم مصدر از «عصم» است و عصم، به معناى منع کردن و بازداشتن است. منع گاهى به شکل سلب اختیار است و گاهى به شکل فراهم کردن وسایل و مقدماتى است که فرد بتواند به اختیار خود از کار خوددارى کند.
ابن زجاج از لغت شناسان معروف عرب، عصمت را ریسمان معنا کرده که سپس توسعه معنایى پیدا کرده است. در معناى توسعه یافته، به هر وسیله‏اى که باعث حفظ چیزى شود، عصمت گفته مى‏شود.
شیخ مفید از بزرگان علمای متقدم شیعه نیز عصمت را به معناى ریسمان گرفته و فرموده: عصمت، مانند این است که به فردى که در حال غرق شدن است، ریسمانى داده شود تا به وسیله آن خود را نجات دهد.
بنابراین، در معناى لغوى عصمت دو امر لحاظ شده است:
اول، کمک از جانب غیر که براى دیگرى نوعي محافظ قرار دهد.
دوم، استفاده از اين محافظ به اختیار خود. این معنا را روایات ما نیز تأیید مى‏کنند. از امیر مؤمنان روایت شده: «ان التقوى عصمه لک فى حیاتک»؛«تقوى نگهدارنده (حافظ) تو در زندگانیت است».
اما معناى اصطلاحى عصمت، نیرویى است که انسان را از وقوع در خطا و از ارتکاب گناه باز مى‏دارد. این نیرو، درونى است؛ نه بیرونى. عصمت باعث مى‏شود که انسان خطا و اشتباه و گناه نکند.

عصمت، ملکه‏اى است نفسانى که انسان را از این که در خطا واقع شود و مرتکب گناه گردد، باز مى‏دارد. بنابراین، عصمت مستند به اختیار آدمى است؛ اما توفیق الهى هم مى‏خواهد؛ یعنى معصوم به عصمت الهى (ریسمان الهى)، معصوم است و اختیار او علت تامه ملکه عصمت نیست.
در تعریف فوق، به چند مطلب اشاره شده است:
1. عصمت، “ملکه” است. ملکه در مقابل حال قرار دارد و عبارت است از صفت راسخ نفسانى زوال‏ناپذیر که در آن تغییرى نیست. اما “حال” صفتى نفسانى است که ثابت و همیشگى نباشد. بنابراین، عصمت صفتى است که در نفس رسوخ کرده و انسان را از گناهان باز مى‏دارد؛ هر چند قدرت بر انجام گناه را از او سلب نمى‏کند.
2. عصمت، انسان را از خطا و گناه باز مى‏دارد. اما منظور از خطا و اشتباه این است که انسان معصوم در گرفتن وحى و تبلیغ رسالت و تصمیمات خود و امثال آن ها، اشتباه نمى‏کند؛ به عبارت دیگر، در دریافت حقیقت و تطبیق آن و بیان آن، مصون از اشتباه است.
اما منظور از عدم ارتکاب گناه هم این است که چون گناه عبارت از هتک حرمت بندگى و مخالفت با دستور حضرت حق است و در هر حال یا به زبان و یا در عمل با مقام بندگى منافات دارد، انسان معصوم درون خود حالتى ثابت دارد که او را از افتادن در دره مخالفت باز مى‏دارد و به او اجازه گناه و اشتباه نمى‏دهد.
3. نیروى درونى و ملکه نفسانى در کسانى است که قابلیت و شأنیت آن را داشته باشند؛ مثلاً درباره ماشین حساب و رایانه نمى‏شود گفت که داراى ملکه‏اى است که به واسطه آن اشتباه نمى‏کنند، یا حیوانات از گناه مصون هستند و یا حتى ملائکه از خطا و اشتباه و گناه معصوم هستند؛ زیرا آن ها شأنیت گناه و قابلیت اشتباه ندارند و از ابتداى آفرینش به گونه‏اى خلق شده‏اند که خطا و گناه درباره آن ها معنا ندارد. بنابراین، اختیار و فیض الهى، دو رکن عصمت مى‏باشند.

منبع: مرکز پاسخگویی به سوالات دینی

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام