مهم ترین هدف امام حسین علیه السلام(منزل اول)

مهم ترین هدف امام حسین علیه السلام(منزل اول)

پایگاه هیات رزمندگان اسلام: در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام مجموعه “مهم ترین هدف امام حسین علیه السلام “که بر گرفته از کتاب “سلوک عاشورایی” آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی را تقدیم حضور شما مخاطبین همیشگی سایت هیات می نماید.

تعدد عناوین فقهی در قیام امام حسین ^{علیه السلام}

اصلاح و روشنگری

« إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ» دقت کنید. در اینجا حضرت می فرماید: « إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ »؛ خروج من از مدینه به این جهت است که من در پی اصلاح امت جدم هستم. در روایت دیگری هم حضرت می فرماید: « وَ لَکِن لِنَرَىَ الْمَعالِمَ مِنْ دِینِکَ، وَ نُظْهِرَ الاِصْلاحَ فِی بِلادِکَ»، من برای روشن کردن معالم دین و اصلاح امور جامعه اسلامی خارج می شوم. امام حسین ^{علیه السلام} در این جملات، مسئله اصلاح، را مطرح می فرمایند و بر آن تأکید دارند. حضرت می فرماید: حرکت من برای این است که هم معالم دین خداوند را نشان دهم و هم می خواهم اصلاح را در بلاد مسلمین روشن کنم.

این روشن کردن «اصلاح» که حضرت می فرمایند: « وَ نُظْهِرَ الاِصْلاحَ فِی بِلادِکَ »¹، یعنی چه و چگونه محقق می شود؟ روشنگری دو گونه است: یک وقت روشنگری نسبت به مفاهیم است؛ مثلا شما معنای کلمه  ای را نمی دانید، شخص دیگری آن کلمه را برای شما معنا می کند و مفهوم آن روشن می شود. اما یک وقت مفهوم را می دانید، ولی مصداقش روشن نیست و در خارج نمی توانید آن مفهوم را برمصداق تطبیق دهید. امام حسین ^{علیه السلام} می خواهند هم مفهوم اصلاح را روشن کنند، و هم اصلاح را عملا در خارج تحقق بخشند.

جهاد و یاری دین خدا

باز حضرت در جای دیگری می فرمایند: « وَ اَنَا اَوْلى مَنْ قامَ بِنُصْرَهِ دینِ اللّهِ وَ اِعْزازِ شَرْعِهِ ؛ من به اینکه دین خدا را یاری کنم و شریعت خدا را عزیزکنم، اولی هستم. بعد می فرمایند: « وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِهِ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِيَ الْعُلْيَا» ²

من باید در راه خدا جهاد کنم و هدف از این جهاد این است که سخن خدا، برترین باشد؛ این کلام با کلام فرقی نمی کند؛ آنجا «معالم دین» را مطرح کردند و اینجا «كلمة الله» را که همان گفتار الهی است؛ گفتار الهی عبارت از احکام الهی است؛ یعنی چیزهایی که خداوند برای بشر فرستاده که عبارت از همان «معالم دین» است. دین همان حقیقتی است که بر پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده و از طریق وحی آمده است. حضرت می فرماید: من در راه خدا جهاد می کنم تا احکام الهی، مافوق هر حکم بشری باشد، شیطانی ها که دیگر هیچ. حرکت من برای این است.

ارتباط و انطباق اهداف سه گانه در قیام امام حسین ^{علیه السلام}

در اینجا دو مطلب را عرض میکنم؛ مطلب اول اینکه در قیام امام حسین علیه السلام  عناوين متعددی را مطرح کرده است و در آن وصیت نامه دو مسئله را به عنوان غایت حرکت خودشان مطرح می کنند. یکی عنوان «اصلاح» بود که فرمودند: « وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی »² و عنوان دوم هم، «امر به معروف و نهی از منکر» بود که فرمودند: « انَّ الاَْمْرَ بِالْمَعرُوفِ وَ النَّهْىَ عَنِ الْمُنْکَرِ »³. در دعا و خطبه ای هم که از حضرت وجود دارد، مسئله «جهاد در راه خدا» را مطرح کرده و فرمودند: « أَنَا أَوْلى مَنْ قامَ بِنُصْرَةِ دینِ اللّهِ وَ إِعْزازِ شَرْعِهِ وَ الْجِهادِ فِی سَبِیلِهِ؛ لِتَکُونَ کَلِمَةُ اللهِ هِىَ الْعُلْیا »⁴ که این عنوان سوم برای حرکت است.

پس غایت حرکت حضرت، به جهت سه عنوان بود: اول، اصلاح؛ دوم، امر به معروف و نهی از منکر؛ سوم، جهاد. اینها سه عنوان جداگانه هستند و این عناوین از نظر فقهی در بعضی از احکام با هم اختلاف دارند. مثلا امر به معروف و نهی از منکر شرایطی دارد و جهاد هم شرایط خاص خودش را دارد. اصلا گاهی این دو با هم در تضاد هستند. گاهی بعضی از احکام جهاد با احکام امربه معروف و نهی از منکر در تضاد قرار می گیرند.

بنابراین، یک بحث این است که هر یک از این عناوین چه هستند و بحث دیگر، مسئله انطباق است؛ یعنی آن عمل خارجی و حرکتی که حضرت داشتند، مصداق کدام یک از این عناوین سه گانه است. مثلا در نگاه اولیه ممکن است این طور به ذهن بیاید که در بعضی مقاطع، حرکت حضرت با احکام فقهی و شرایطی که در باب امر به معروف و نهی از منکر است، تطبيق نمی کند. بعضی جاها هم می بینیم که حرکت خارجی حضرت با احکام فقهی و شرایط جهاد تطبيق نمی کند و نمی تواند مصداق جهاد باشد.

در اینجا مسئله این است که یک حرکت، مقدمه برای حرکت دیگر است و آنچه غایت نفس حرکت است، همان مسئله نهی از منکر است که حرکت دوم ایشان بود؛ یعنی آن حرکت نفی یی مقدمه این حرکت نهی یی است. وقتی اثم و عدوان را می بیینی، اول کمک نکن، دوم جلویش را بگیر. که کمک نکردن برای جلوگیری کردن است و غرض أقصى و غاية الغايات، حرکت دوم است. این مفاهیم و این عناوین چه بسا بر یک حرکت واحد صدق می کند؛ یعنیی حرکت هم اصلاح، هم امر به معروف و نهی از منکر و هم جهاد فی سبیل الله است.

حضرت در وصیت نامه شان به برادر محمد بن حنفیه، دو عنوان را مطرح فرموده بودند: «اصلاح امت» و «امربه معروف و نهی از منکر». اما اصلاح یعنی چه؟ در باب اصلاح، از نظر لغت، هم «صَلُحَ یَصلُحُ» داریم و هم «صَلُحَ یَصلَحُ»داریم؛ دو معنا در باب اصلاح وجود دارد که معمولا این لغت در آن ماده استفاده می شود؛ یکی «صُلح» به معنی آشتی دادن است که در قرآن هم آمده: «وَأصلِحُوا ذَاتَ بَينِکّم)⁵. اصلاح ذات البين جایی است که میانه دو نفر به هم خورده و توبین آنها آشتی برقرار میکنی.

یک اصلاح هم داریم که از «صُلح» نیست؛ بلکه از «صّلاح» به معنی شایستگی است که آن را به عمل هم نسبت می دهیم و می گوییم « عمل صالح» یا «اعمال صالحه»؛ و این از ریشه صَلاح است، نه از صُلح و در قرآن هم استعمال شده است: “إِلَّا الَّذينَ تابوا وَأَصلَحوا”⁶، در آنجا هم به همین معنای شایستگی است.

پس یک وقت می گوییم: عملی است که موجب آشتی می شود که این، «اصلاح ذات البين» است؛ اما یک وقت می گوییم: عملی که شایسته است، که این «اصلاح امر» است.

حالا اگر این عمل شایسته یا همان اصلاح امر به جامعه نسبت داده شود، به چه معنا خواهد بود؟ چون امام حسین ^{علیه السلام} می گوید: « إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی؛ یعنی معنای اصلاح امت، اصلاح اعمال امت و ترویج عمل صالح و شایسته در متن جامعه است. حضرت می فرماید: من می خواهم طلب اصلاح کنم؛ یعنی می خواهم اعمال شایسته را در بین امت جدم رواج دهم. در مقابل، در جملات قبل فرمود: « إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً»؛ اِفساد در مقابل اِصلاح است؛ اِفساد، عمل ناشایسته است. می فرماید: من دنبال اِفساد نیستم؛ من حرکت نکردم برای اینکه عمل ناشایسته­ای را در سطح جامعه رواج دهم؛ بلکه می خواهم أعمال شایسته را گسترش دهم. این مفهوم اصلاح بود و از نظر لغت هم اگر مراجعه کنید، همین است و در اصطلاحات قرانی هم همین مفهوم به کار رفته است.

عنوان «امر به معروف و نهی از منکر»

 اما راجع به معروف و منکر؛ معروف  یعنی خوب و منکر یعنی بد و زشت. از نظر عرف و لغت، معنای زشت و زیبا خیلی روشن است؛ از نظر اصطلاحی هم معنای امر به معروف، وادار کردن دیگری نسبت به عمل خوب است و نهی از منکر هم به معنای بازداشتنِ غیر، از عمل زشت است. پس امربه معروف و نهی از منکر هم مانند اصلاح، مربوط به عمل است.

حالا سوال این است که آیا در این جملات دو عنوان مطرح شده است؟ آیا «اصلاح» و «امر به معروف و نهی از منکر»، هر یک مفهوم خاص خودش را دارد و هرکدام چیزی غیر از دیگری است؟

آیا امام حسین علیه السلام دوهدف را تعقیب می کردند یا این که مفهوم هر دو جمله، یک چیز بیشتر نیست و دومی مفسر اولی است؟

رونوشت:

1.بحار الأنوار، ج ۹۷، ص ۷۹

2.به درستی که برای اصلاح در افت جدم قيام کردم.

3 .می خواهم که امر به معروف و نهی از منکر کنم.

4.من شایسته ترم به یاری دین خدا و گرامی داشتن شرع او و جهاد در راه او تا اینکه کلام الهی حاکم گردد.

5- سوره مبارکه انفال، آیه ۱

6- سوره مبارکه بقره، آیه ۱۶۰

 

ادامه دارد…

معاونت خواهران هیئت رزمندگان اسلام

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام