میر حامد حسین؛ بزرگ شیعه در هند

میر حامد حسین؛ بزرگ شیعه در هند

هیات:گسترش اسلام و فرهنگ در شبه قارۀ هند در تمامی زمینه ها تحول آفرین بود و در زمینۀ فقه و مسایل دینی نیز چهره های بزرگی به ظهور درآمدند. یکی از این شخصیتهای بزرگ علامه میر حامد حسین لکهنوی است.

میرحامد حسین از سادات موسوی است. اجدادش اهل نیشابور بوده اند که بعدها بنا به دلایلی به هند سفر می کنند و در همانجا اقامت می گزینند. میر حامد حسین فرزند محمد قلی موسوی نیشابوری به سال 1246 (ه. ق)در لکهنو هند چشم به جهان می گشاید و پس از پشت سر نهادن دورۀ کودکی نزد پدر که عالمی دینی است تحصیلات علمی خود را آغاز می کند. بعدها فقه و اصول را نزد سید حسن نقوی(از دانشمندان دینی هند) می آموزد. در فلسفه و حکمت دینی در درس سید مرتضی ابن سید محمد حاضر شده و ادبیات را نیز در کنار آن، پیگیر و سخت و با جدیت می آموزد. میر حامد حسین بر اثر کوششهای مستمر و مطالعات پیگیر خویش آرام آرام سرآمد اقران شده و در محیط هند آن روزگار به مثابۀ یکی از اندیشمندان بزرگ و درجه اول شیعه نمود می کند.

او به عنوان متکلم و دین شناسی برجسته به بزرگترین عالم دینی زمان خویش تبدیل می شود. میر حامد حسین بر اثر مطالعات مستمر و همه جانبۀ خویش طرح کتابی عظیم و گرانسنگ را می ریزد که چه پیش و چه پس از او کم مانند و شاید بی مانند باشد. این کتاب، «عبقات الانوار» است که در آن به برری گسترده و ژرفکاوی مسایل کلامی پرداخته شده است.

اندیشمند برجستۀ معاصر استاد محمدرضا حکیمی یکی از کتابهای خود را به نام این دانشمند بزرگ شیعی مزین داشته و در مقاله ای مفصل کوشیده است تا به معرفی زندگی، افکار و آثار این بیدارگر و طلایه دار بزرگ تفکر علوی بپردازد. استاد حکیمی در این مقالت، نخست به«جریان طبیعی اسلام»و رشد و گسترش آن در جهان و سپس به بررسی اسلا م و تشیع در هند پرداخته و آنگاه از دو اندیشمند برجستۀ شیعی یعنی قاضی نور اللّه شوشتری- صاحب کتابهایی چون «احقاق الحق» و «مجالس المؤمنین»- و میر حامد حسین مؤلف «عبقات الانوار» سخن به میان می آورد. میر حامد حسین ازدیدگاه استاد حکیمی دارای ابعاد برجسته ای بوده است که از جملۀ آنها باید به تفرقه ستیزی و دعوت به اتحاد مسلمین در برابر استعمار، تحریف زدایی از دین، و روشنگری نسبت به مسایل اسلامی اشاره کرد. آنچه میر حامد حسین را واداشت تا به تألیف کتابی چنین پر حجم و غنی و مستدل بپردازد، حمله ای بود که مولوی عبد العزیز دهلوی عالم سنی مذهب در کتاب«تحفه اثنا عشریه»علیه تشیع و باورهای شیعی به راه انداخت؛ حمله ای که درست مصادف با قدرت گرفتن استعمار بریتانیا در هند صورت می پذیرفت و اختلافات مذهبی مسلمین را دامن می زد. در چنین فضایی بود که میر حامد حسین دست به نگارش کتاب برجسته و تاریخی خویش زد.

استاد حکیمی پیش از پرداختن به کتاب «عبقات الانوار» به بیان مختصری از بیوگرافی این دانشمند شیعی دست می یازد. عموم تذکره نویسان از او به بزرگی یاد کرده و او را به تقوا و دانش ستوده و بر مقام والای علمی اش صحه گذارده اند. میر حامد حسین و خانواده اش کتابخانۀ بزرگی به نام «ناصریه» را پی ریزی کردند که هنوز نیز بقایای آن موجود است.

از کتاب «عبقات» بسیاری از عالمان و اندیشمندان به بزرگی یاد کرده و نامه ها و تقدیرهایی نیز نگاشته اند. از جمله این بزرگواران می توان از میرزای شیرازی، شیخ زین العابدین مازندرانی، میرزا حسین نوری، صدر الافاضل دهدشتی، حاج ملا اسد اللّه خویی، شریف العلما خراسانی، حاج آقا میر قزوینی، حاج سید اسماعیل صدر، سید ریحان اللّه کشفی، شیخ الشریعه اصفهانی و برخی دیگر نام برد. میرزای شیرازی در نامه ای به فارسی از کتاب«عبقات الانوار»چنین یاد می کند: «تاکنون در اسلام، در فن کلام، کتابی به این گونه نافع و تمام تصنیف نشده است. بویژه کتاب«عبقات الانوار»که از حسنات دهر و غنایم این زمان است. بر هر مسلم متدین لازم است که در تکمیل عقاید و اصلاح مفاسد خود به آن کتاب مبارک رجوع کند و استفاده نماید».

استاد محمدرضا حکیمی برای آثار میر حامد حسین ابعادی را در نظر می گیرد که عبارتند از: 1- بعد علمی، 2- بعد اجتماعی، 3- بعد دینی، 4- بعد اخلاص، 5- بعد اقتدا. بنابر دید استاد حکیمی این ابعاد باید منظور نظر و مورد عنایت تمامی عالمان و پژوهشگران دین باشد تا رایت تشیع سرخ هماره در اهتزاز باشد. چنین باد.

منبع:پایگاه اطلاع رسانی حوزه

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام