وحدت اسلامي، ضرورت امروز جهان اسلام

جهان اسلام این روزها آماج پیچیده‌ترین توطئه‌های قدرت‌های استکباری است و کمتر نقطه‌ای از آن را به‌ویژه در منطقه غرب آسیا می‌توان یافت که مسلمانان تحت تأثیر آموزه‌ها و عملکرد گروه‌های افراطی و تکفیری به بهانه‌های مختلف باهم درگیر نشده باشند. در شرایطی که جهان اسلام متأثر از آموزه‌ای انقلاب اسلامی می‌رود تابه یکی از اقطاب قدرت جهان تبدیل شود، نظام سلطه بعد از شکست راهبردهایش برای سلطه بر جهان اسلام و با سرمایه‌گذاری روی گروه‌های افراطی تکفیری عملاً تقابل جبهه اسلام و جبهه کفر جهانی را از طریق جنگ نیابتی به جبهه تقابل گروه‌های تکفیری با دیگر فرق جهان اسلام تبدیل کرد و از این طریق توانست ضمن استهلاک ظرفیت جهان اسلام و تبدیل چند پایتخت جهان اسلام به ویرانه، روند اقبال به اسلام در جهان را مخدوش، امنیت رژیم صهیونیستی را تأمین و به تولیدات کارخانه‌های تجهیزات نظامی غرب رونق ببخشد. متأثر از این شرایط بود که  امام خامنه ای تأکید می‌نمایند که: امروز اتحاد اسلامى، برادرى اسلامى، همبستگى اسلامى، یکى از لازم‌ترین و واجب‌ترین وظایف همه‌ی جوامع اسلامى است و بایستى همه به این وظیفه ملتزم باشیم. (21/7/93)

در نقطه مقابل این توطئه‌ها، وحدت اسلامي و انسجام کشورهای جهان اسلام نشان‌دهنده‌ی قدرت و شوکت اسلام، توانايي مسلمين، عامل غلبه بر ابرقدرت‌ها و ظالمان و موجب مطرح‌شدن دیدگاه‌های اسلامي است.

وحدت، در منطق تفکر اسلامی

قرآن کريم تشکيل امت واحد را يک برنامه وسيع و جهانى براى تحقق حکومت جهانى واحد مى داند. براى تحقق اين آرمان در اديان مختلف به ظهور مصلح آخرالزمان نويد داده است که وى اين امت جهانى را بنيان می‌نهد. تحقق چنين جامعه‌ای منوط به وحدت است و وحدت نتيجه ايمان و عقيده خواهد بود.

وحدت يعني رسيدن به‌نوعی يگانگي و همگوني «منافع و اهداف». منافع و اهداف دو واژه‌ي کليدي و خمیرمایه انسجام و يگانگي هر مجموعه‌‌ي است. پس وحدتي که در آن ارکان اسلامي وجود داشته باشد يعني منافع و اهداف اسلامي در آن موردنظر باشد وحدت اسلامي خوانده مي‌شود. وحدت اسلامي يعني ايجاد نوعي يگانگي و همگوني بين منافع و اهداف؛ کساني که داراي خداي واحد پيامبري واحد بنام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم و کتابي واحد بنام قرآن کريم هستند و هدف آن‌ها سعادت بشري و رسيدن به قرب الهي است مي‌توانند داراي اهداف و منافع مشترک باشند و تمام تلاش‌هایشان معطوف به رسيدن به آن هدف باشد. بدين لحاظ پيامبر گرامي اسلام مسلمين را «يد واحده» در مقابل ديگران دانسته است.

راهکارهاي تحقق وحدت اسلامي

قرآن کريم براي تحقق و حفظ وحدت اسلامي، راهکارهاي زيادي ارائه می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

الف) تکیه‌بر عناصر مشترک ديني

راه اصولي براي رسيدن يک جامعه به وحدت دروني اين است که بر مهم‌ترین عناصر مشترک تکيه کنند. ازنظر قرآن هيچ عنصري مهم‌تر از عنصر ديني نيست. قرآن اولين راهکار وحدت را تکیه‌بر عناصر مشترک ديني می‌داند. اين راهکار نه‌تنها در سطح امت اسلامي بلکه در سطح تمام اديان آسماني کاربرد دارد: «قل يا اهل الکتاب تعالوا الي کلمة سواء بيننا و بينکم ألّا نعبد الا الله و لا نشرک به شيئاً» (آل عمران/64) بگو اي اهل کتاب به‌سوی کلمه‌ای که مشترک

بين ما و شما است بياييد و آن این‌که جز خداي يگانه را نپرستيم و هیچ‌چیزی را شريک او قرار ندهيم. گرچه اين آيه در مورد اهل کتاب است اما پيام آن اختصاص به اين مورد ندارد بلکه يک طرح کلي را در تعامل با ديگران ارائه می‌کند.

ب) اصالت دادن به ارزش‌های اسلامي

از مباحث مهمي که در موضوع وحدت اسلامي مطرح است، مبحث خودي و غیرخودی است. از منظر قرآن، تنها معيار خودي، رابطه مکتبي و ديني است نه رابطه‌ی ملي، زباني، نژادي و حتي نه رابطه‌ي پدرـ فرزندي. به هر ميزاني که اين ارتباط معنوي مستحکم باشد به همان ميزان هم معيار خودي پررنگ خواهد بود. طبق اين اصل کلي پيامبر اسلام ابوذر غفاري و سلمان فارسي را جزء خاندان خود دانسته است. در نقطه مقابل، خداوند فرزند نوح را بيگانه شمرده و رابطه‌ی پدر فرزندي آنها را ناديده گرفته است: «يا نوح انه ليس من اهلک انه عمل غير صالح» (هود/46) اي نوح همانا فرزند تو از خاندان تو نيست، همانا عمل او غير صالح است.

ج) ايجاد وحدت دروني

وحدت و هماهنگي وقتي پايدار است که از درون سرچشمه بگيرد و همراه با همدلي باشد. به ديگر سخن وحدت ظاهري و بيروني آنگاه کارساز و ماندگار است که ناشي از وحدت باطني و دروني باشد وگرنه آن اتحاد، زودگذر و بی‌اثر خواهد بود.

وحدت اسلامی در سیره حضرت امام خمینی

وحدت جهان اسلام برای امام آرمانی بزرگ تلقی می‌شد به‌گونه‌ای که همواره بر وحدت تأکید داشت او می‌فرمود: «ان‌شاءالله روزی همه مسلمانان باهم برادر و همه ریشه‌های فساد از همه بلاد مسلمانان کنده بشود و این ریشه فاسد اسرائیل از مسجدالاقصی و از کشور اسلامی ما کنده شود. ان‌شاءالله تعالی باهم برویم و در قدس نماز وحدت بخوانیم» (صحیفه نور، ج 12، ص 283). «مسلمانان به دستورات اسلامی رفتار کنند و وحدت کلمه خود را حفظ نمایند و از اختلاف و تنازع که مایه شکست آن‌ها است، دست بکشند» (همان، ج 1، ص 203). «ما محتاج به وحدت هستیم در سالیان دراز، همیشه قرآن کریم به ما دستور داده و به مسلمانان دستور وحدت داده برای سراسر عالم و در سراسر تاریخ، ما محتاج به این هستیم که عملاً وحدت را محقق کنیم.» (همان، ج 19، ص 15) «تنها راه بازیابی عظمت و عزت و شکوه بینش اسلام و مسلمانان

مسئولیت پاسداری وحدت و برادری دینی، تنها سرزمین‌های اسلامی است.» (همان، ج 1، ص 192) «رمز پیروزی مسلمانان در صدر اسلام، وحدت کلمه و وحدت ایمان بود.» (همان، ج 6، ص 49)

امام راحل رمز پیروزی، بقا و تداوم انقلاب اسلامی را وحدت می‌دانند. یکی از مهم‌ترین دلایل امام برای تشکیل حکومت، تأمین وحدت و اتحاد امت اسلامی است ایشان دراین‌باره می‌فرمایند: «ما برای اینکه وحدت امت اسلامی را تأمین کنیم، برای اینکه وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولت‌های دست‌نشانده آن‌ها خارج و آزاد کنیم، راهی نداریم جز اینکه تشکیل حکومت بدهیم … تشکیل حکومت برای حفظ نظام و وحدت مسلمانان است» (همان، ج 5، ص 43)

وحدت در اندیشه و سیره امام خامنه ای

اتحاد و انسجام اسلامی در دیدگاه امام خامنه ای بسیار اهمیت دارد. ایشان از اولین روزهای مسئولیت مهم رهبری، این مسئله را در مناسبت‌های متعدد گوشزد فرموده و همواره از خطرها و آسیب‌های احتمالی موجود در این مسئله یادکرده‌اند. ایشان در پیام به حجاج بیت‌الله الحرام در 8/7/1393 می‌فرمایند

«دسته‌ای پلید سیاست‌های استعماری را از دیرباز تفرقه‌افکنی برای تأمین مقاصد شوم خود در دستور کار داشته‌اند، ولی امروز که به برکت بیداری اسلامی، ملت‌های مسلمان دشمنیِ جبهه‌ی استکبار و صهیونیسم را به‌درستی شناخته و در برابر آن موضع گرفته‌اند، سیاست تفرقه‌افکنی میان مسلمانان شدت بیشتری یافته است. دشمن مکار بر آن است که با افروختن آتش جنگ‌های خانگی میان مسلمانان، انگیزه‌های مقاومت و مجاهدت را در آنان به انحراف کشانده، رژیم صهیونیستی و کارگزاران استکبار را که دشمنان حقیقی‌اند، در حاشیه‌ی امن قرار دهد. راه‌اندازی گروه‌های تروریستی تکفیری و امثال آن در کشورهای منطقه‌ی غربِ آسیا ناشی از این سیاستِ غدارانه است. این هشداری به همه‌ی ما است که مسئله‌ی اتحاد مسلمین را امروز در صدر وظایف ملی و بین‌المللی خود بشماریم.»

از منظر ایشان در مسئله وحدت، دونقطه یا دو جهت‌گیری اساسی وجود دارد که هرکدام به‌تنهایی، حائز اهمیت هستند: نکته اول، عبارت است از رفع اختلافات و تناقض‌ها، درگیری‌ها، تضادها و کارشکنی‌ها که از قرن‌ها پیش تا امروز، میان طوایف و فرق مسلمانان وجود داشته است و همیشه هم این تناقض‌ها به ضرر مسلمانان تمام‌شده است

نکته دوم این است که این وحدت باید در خدمت و در جهت حاکمیت اسلام باشد؛ والا پوچ و بی‌معنی خواهد بود. ایشان در این زمینه می‌فرمایند: «اگر علمای اسلام قبول می‌کنند که قرآن فرموده است: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ» (نساء، 64)، پیامبر نیامد که نصیحتی بکند، حرفی بزند، مردم هم کار خودشان را بکنند و به او هم احترامی بگذارند؛ آمد تا مورد اطاعت قرار بگیرد، جامعه و زندگی را هدایت کند، نظام را تشکیل بدهد و انسان‌ها را به سمت اهداف زندگی درست پیش ببرد. اگر علمای اسلام قبول دارند که قرآن کریم می‌فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ.» (حدید، 25) اقامه قسط، عدل، رفع ظلم و ایجاد زندگی صحیح برای بشر، هدف ادیان است، پس باید حرکت به سمت حاکمیت اسلام باشد و حاکمیت اسلام در کشورها و جوامع اسلامی، امری ممکن است. (16/7/1369)

امروز مهم‌ترین مسئله در دنیای اسلام، وحدت است

امام خامنه ای در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی در (29/10/1392) با توجه به راهبرد نظام سلطه در غافل کردن امت اسلامی از مسئله‌ی فلسطین و به راه انداختن جنگ‌های داخلی، دامن زدن به اختلاف و ترویج تفکرات تکفیری و افراطی، مقابله با هر عامل ضد وحدت را تکلیف

بزرگ شیعه و سنّی و دیگر شاخه‌های مذهبی خواندند و خاطرنشان کردند: نخبگان سیاسی، علمی و دینی برای ایجاد وحدت در جوامع اسلامی، وظایف سنگینی بر عهده‌دارند. ایشان در همین زمینه، «علمای دنیای اسلام» را به بر حذر داشتن ملت‌ها از اختلافات فرقه‌ای و مذهبی، «دانشمندانِ دانشگاه‌ها» را به تبیین اهمیت اهداف اسلامی برای دانشجویان و «نخبگان سیاسی امت اسلامی» را به تکیه‌بر مردم و دوری از بیگانگان و دشمنان اسلام فراخواندند و تأکید کردند: امروز مهم‌ترین مسئله در دنیای اسلام، وحدت است. ایشان با اشاره به خروج تدریجی ملت‌های مسلمان از زیر بار سلطه‌ی مستقیم استعمارگران، هشدار دادند: مستکبران درصددند منافع دوران سلطه‌ی مستقیم را با سلطه‌ی غیرمستقیم سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تأمین کنند.

امام خامنه ای «بیداری و آگاهی» را تنها راه سعادت امت اسلامی برشمردند و خاطرنشان کردند: امکانات فراوان، موقعیت جغرافیایی ممتاز، میراث تاریخی بسیار ارزشمند و منابع اقتصادی بی‌نظیر کشورهای اسلامی می‌تواند در سایه‌ی وحدت و همدلی، عزت و کرامت و آقایی مسلمانان را رقم بزند.

امام خامنه ای با حساسیت و دقت انسجام و اتحاد اسلامی را موردبررسی قرار داده و نه‌تنها با گفتار و بیانات خود در این زمینه گام برداشته‌اند بلکه در حیطه عمل با تأسیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی، حمایت بی‌دریغ از کنفرانس وحدت اسلامی و نام‌گذاری سال 1386 ش به نام سال «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» این ضرورت و اهمیت را اثبات نمودند.

نوشته:عباس حاجی نجاری