تاریخ شمسی ۱۳ مهر ۱۳۶۶
تاریخ قمری ۱۱ صفر ۱۴۰۸
تاریخ میلادی ۵ اکتبر ۱۹۸۷
خلاصه روز:
- ادامه بررسی طرحهای پیشنهادی برای عملیات در منطقه شلمچه و بررسی محاسن و معایب هر طرح در جلسه فرماندهان سپاه؛ تأکید بعضی فرماندهان به اجرای عملیات در این منطقه؛ بحث درباره تقسیم خط حد بین یگانها و مرحلهبندی عملیات.
- بحث و بررسی درباره امکان عملیاتهای دریایی در خلیجفارس در جلسات متعدد فرماندهان و مسئولان نیروی دریایی سپاه.
- حمله هوایی عراق به چهار نفتکش حامل نفت ایران در تنگههرمز و تأسیسات نفتی جزیره لاوان و جزیره فارسی و وارد کردن خسارت به آنها؛ سقوط دو هواپیمای عراقی در این حملات؛ بازتاب این حملات در رسانههای دنیا و تعجب آنها از مسافت طولانی پرواز هواپیماهای عراقی. ادعای نماینده عراق در سازمان ملل درباره گلولهباران سلیمانیه در روز ۱۳۶۶/۷/۱۱٫
- حمله موشکی ایران به بغداد در پی ادامه حملات هوایی عراق علیه اهداف غیرنظامی جمهوری اسلامی.
- عراق پیشنهاد ایران مبنیبر خودداری از حمله به مناطق مسکونی و صنعتی ـ کارگری را نپذیرفت. ادعای عراق درباره گلولهباران بصره، قلعهدیزه، خانقین و سلیمانیه بوسیله توپخانهی ایران.
- ستاد تبلیغات جنگ ایران اعلام کرد عملیات مقابله به مثل علیه تأسیسات نظامی و اقتصادی ـ صنعتی کلیه شهرهای عراق به جز چهار شهر مقدس آن تا قطع شرارتهای دشمن ادامه مییابد.
- حمله منافقین به شانزده نیروی گردان قائم زنجان در محور سورهکور ـ هزارقلعه و شهید و مجروح و اسیر شدن همه به جز یکی از آنها.
- حمله افراد کومهله به پایگاه کسری در منطقه سنندج و درگیری نیروهای گردان حسنآباد با آنان و اسارت ۸ نیروی خودی. اجرای کمین گروه دیگری از افراد کومهله در منطقه بیاران. ناموفق بودن کمین نیروهای خودی در روستای باینچوب سنندج به دلیل همکاری مسئول گروه با کومهله. اجرای کمین خودی علیه عناصر حزب دمکرات در منطقه مهاباد. درگیری عناصر دمکرات با نیروهای خودی در منطقه ژاوهرود.
- ورود کاروان راهیان از جماران تا خلیجفارس به بندرعباس و تقدیم پرچم تبرک شده به دست امام خمینی به مدافعان خلیجفارس.
- وزیر سپاه گفت: ایران در تولید انواع خمپارهانداز و مهمات آن و مینیکاتیوشا و مالیوتکا و موشک آن و بعضی از توپها به خودکفایی رسیده است.
- سخنان نخستوزیر در قزوین درباره مسائل جنگ و فشارهای بینالمللی به ایران که به اوج رسیده است. مصاحبه مهندس موسوی با تلویزیون ترکیه درباره جنگ.
- یک قایق توپدار ایران کاروانی از کشتیهای ژاپنیٍِ در حال خارج شدن از خلیجفارس را شناسایی کرد و پس از اطلاع از هویت و مقصد به آنها اجازه ادامه مسیر داد. یک کشتی دانمارکی نیز با هشدارهای متعدد متوقف و به بندر ابوموسی هدایت گردید که پس از بازرسی اجازه ادامه مسیر به آن داده شد.
- طرح امریکا برای حمله به کشتیهای ایرانی مظنون به مینگذاری، قبل از ورود آنها به آبهای بینالمللی. موافقت آلمانغربی با اعزام مینروب به خلیجفارس. یک کارشناس حزب سوسیال دمکرات آلمان فدرال تشکیل یک نیروی دریایی زیر نظر سازمان ملل را راهحل مناسب برای پایان دادن به بحران خلیجفارس دانست.
- رویارویی ایران و امریکا در خلیجفارس از نگاه وزیر خارجه اسرائیل.
- یک استاد حقوق بینالملل امریکایی با انتقاد شدید از دخالت امریکا در خلیجفارس و حمله به کشتی ایران ـ اجر، اقدامات امریکا در خلیجفارس را از نظر حقوقی بررسی کرده است.
- تحلیل و تفسیر و بازتاب پافشاری ایران بر لزوم تنبیه متجاوز در برخی از رسانهها از حمله: روزنامه “جنگ” پاکستان، روزنامه “دیلییومیوری” چاپ ژاپن و ایندیپندنت.
- افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بر اثر تشدید بحران خلیجفارس و دلایل فنی دیگر.(۱)
تاریخ شمسی ۱۳ مهر ۱۳۶۵
تاریخ قمری ۳۰ محرم ۱۴۰۷
تاریخ میلادی ۵ اکتبر ۱۹۸۶
خلاصه روز:
- پیگیری مباحث عملیات “فتح۱”: یکی از کادرهای عملیاتی قرارگاه رمضان در جلسه با فرماندهان اتحادیه میهنی کردستان عراق: “روابط جدید با شما بر اساس طرح عملیاتی وحدت (حمله به کرکوک) است.” جلال طالبانی: “عملیات وحدت برای ما از هر چیزی حتی خودمختاری نیز مهمتر است.”
- به تلافی حملات روز گذشته عراق به مناطق مسکونی و صنعتی خوزستان، تأسیسات اقتصادی و نظامی بصره و “کوت” هدف حملات توپخانه خودی قرارگرفت.
- یک کشتی باری لیبریایی مورد حمله قرارگرفت. بیمه لویدز: “کشتی لیبریایی را دو هلیکوپتر ایرانی هدف چهار موشک قرار دادند که دچار آتشسوزی شد.” رویتر: این کشتی حامل سیمان و از رأسالخیمه عازم بندر کویتی شعیبیه بود.
- با تلاش متخصصان صنایع نظامی کشور، فشنگ تیربار نارنجکانداز ۳۰ میلیمتری ساخته شد.
- سپاهپاسداران جهت گسترش سازمان رزم و آموزش نیروهای بسیج، دستورالعمل تأسیس اردوگاههای “انصارالحسین” را به نواحی سپاه ارسال کرد.
- ۵۳۰۰ تن از نیروهای داوطلب بسیجی از اصفهان، گرگان و چهارمحالبختیاری به جبههها اعزام شدند. همچنین ۳۲۵ کامیون و تریلر حامل هدایای مردم کرمان به جبههها ارسال شد.
- نماینده دائمی ایران در سازمانملل: ایران سعی کرده که با کشورهای منطقه در مورد انعقاد یک قرارداد امنیتی همکاری کند. پیشنهاد پنج مادهای اخیر عراق مبنیبر انعقاد یک قرارداد امنیتی بین تمامی کشورهای منطقه خلیجفارس و از جمله ایران بیربط است، زیرا عراق خود منشاء ناامنی و جنگافروزی در منطقه است … شورای امنیت تا کنون قادر به اجرای مسئولیتهای خود نبوده، لذا ما این شورا را تحریم میکنیم.
- وزیر مشاور در امورخارجه کویت هرگونه استفاده نیروهای عراقی از جزیره بوبیان را تکذیب کرد.
- نشست وزیران دفاع شش کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس با توصیههایی برای اجلاس آتی سران این شورا، به کار خود پایان داد.
- رئیس امارات متحده عربی در پی سفر به آلمانغربی، ترکیه و مراکش، در عربستان با پادشاه این کشور درباره جنگ ایران و عراق گفتوگو کرد. شیخ زاید گفت که امیدوار است فرانسه و دیگر کشورهای جامعه اروپا ابتکاری برای خاتمه جنگ بیابند.
- وزیر خارجه کویت: موضوع جنگ ایران و عراق در مذاکره اخیر وزیران خارجه امریکا و شوروی مطرح شد ولی برخی اختلافات مانع از صدور اعلامیه مشترک شد.
- وزیر خارجه ایتالیا: ایتالیا مایل است جهت یافتن راهحلی برای خاتمه جنگ، با سازمانملل همکاری نماید.(۲)
تاریخ شمسی ۱۳ مهر ۱۳۶۳
تاریخ قمری ۹ محرم ۱۴۰۵
تاریخ میلادی ۵ اکتبر ۱۹۸۴
خلاصه روز:
- عکسبرداری هوایی عراق در منطقه عمومی میمک که به عقیده فرمانده لشکر ۵ نصر علامت لورفتن عملیات است.
- ارسال ابلاغیهای با عنوان دستورالعمل توجیه سیاسی برای گردانهای پیاده دشمن، شامل بخشهای وضعیت سیاسی، جنگ روانی در میدان نبرد و تقویت و ثابت کردن حقانیت جنگ برای رزمندگان عراقی، بیان مواضع و سخنان صدام، ذکر امتیازات و برتریهای عراق در عین صلح طلبی در مقایسه با ایران، برانگیختن حس تنفر نسبت به ایرانیان و نیز بی اثر کردن تبلیغات مذهبی ایران در جبهه ها با انجام تبلیغات متقابل.
- گزارش قرارگاه رمضان از شمال عراق و ذکر تلاشهای رژیم بغداد برای جلوگیری از ادامه فعالیتهای انقلابیون عراقی را از طریق تبعید و تسلیح اجباری مردم روستاهای کردنشین و قطع سهیمه آب و برق و ارزاق آنان و در نتیجه بروز درگیری بین روستائیان و نظامیان بعثی.
- تصمیم عراق بر آزادکردن ١٠٠ اسیر ایرانی و تصمیم ایران بر آزادی ٧۴ اسیر عراق در گزارش آسوشیتدپرس.
- خنثی شدن یک توطئه هواپیماربایی در مشهد به وسیله گارد پرواز سپاه بنابر گزارش روابط عمومی فرماندهی کل سپاه و بازتاب آن در رادیو امریکا
- گزارش رادیو بی.بی.سی از محاکمه یک ایرانی به اتهام شرکت در یک معامله اسلحه به ارزش ٢٣٠ میلیون دلار شامل هواپیما و مهمات که توسط دلالان اسلحه از کشورهای برزیل و اسرائیل خریداری به ایران فروخته شده است؛ اعلامیه مجاهدین خلق و ادعای ارسال سلاحهای اسرائیلی از طریق فرانکفورت به ایران.
- موضوع عدم امکان اجرای پروژه پتروشیمی بندر امامخمینی از سوی رئیس شرکت ژاپنی علیرغم توافق مالی مبنیبر ادامه پروژه حتی در شرایط جنگی و تحلیل مطبوعات ژاپن که این مسأله در روابط دو کشور تأثیر خواهد گذاشت.
- به گزارش رادیو امریکا، شوروی پنهانی از عراق خواسته است از ادامه پروژه انتقال خط لوله ناقل نفت از عراق به کشورهای عربستان و عمان جهت افزایش صدور نفت منصرف شود.
- گزارش خبرگزاری کویت از اجلاس وزرای کشورهای غیرمتعهد و تصویب متنی در لزوم تلاشهای صلح
- اعلام تصمیم به تحریم تسلیحاتی بین المللی علیه دو کشور ایران و عراق در کنفرانس سالانه حزب کارگر انگلیس در جهت رقابت با حزب حاکم محافظه کار و محکوم کردن صدام به عنوان آغازگر جنگ و در مقابل، محکومیت شدیدتر ایران به دلیل نقض حقوق بشر
- معرفی گروه حزب الله به عنوان عامل حمله به سفارت امریکا در بیروت از جانب مقامات امریکایی به گفته رادیو امریکا و متهم کردن ایران در تجهیز این گروه – گزارش یونایتدپرس از تدابیر امنیتی و عملیات جستجو برای جلوگیری از حمله احتمالی به سفارت امریکا در آنکارا
- گزارش نشریه نهضت جهانی اسلام از اجتماع یکصد هزار نفری مسلمانان لبنان به مناسبت مراسم تاسوعا و بازتاب آن در رادیو اسرائیل؛ اظهارات ژنرال اسرائیلی عهود برگ، در مورد شدت خصومت انقلابیون لبنانی نسبت به نیروهای اسرائیلی؛ درگیری و تظاهرات در مصر، در اعتراض به رأی دادگاه نظامی این کشور به گزارش نشریه مزبور.
- ارائه دو نمونه از تفاسیر نشریات جهان در مورد جنگ ایران و عراق: در نمونه اول در چهارچوب تصمیم گیران دو کشور به امر جنگ و آینده آن پرداخت شده است؛ از جمله مصاحبه ای دارد با سفیر امریکا در عربستان که طی آن وضعیت راکد و آینده مبهم جنگ با توجه به تصمیمات صدام و امامخمینی مورد تأکید قرار گرفته است. در نمونه دوم، دو سطح تحلیل منطقه و نظام بین الملل، چارچوب بررسی است؛ مجله پاری ماچ تفسیری دارد درباره ملاقات وزیرخارجه شوروی با ریگان که طی آن جنگ ایران و عراق در شرایط کنونی حاکم بر منطقه خلیجفارس که تماماً به سود شوروی ارزیابی شده مورد بررسی قرار گرفته است.
- برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم توسط نهضت آزادی: سخنرانی مهندس بازرگان و ذکر اینکه «امام حسین نگفت بیایید مرا بکشید یا جنگ جنگ تا پیروزی، با عمرسعد مذاکره کرد، آنها قبول نکردند و جنگ رخ داد.»- اجتماع ٩٠ موتور سوار جلوی محل مراسم با شعارهای ضدلیبرال و ضدبازرگان(۳)
تاریخ شمسی ۱۳ مهر ۱۳۶۱
تاریخ قمری ۱۷ ذیالحجه ۱۴۰۲
تاریخ میلادی ۵ اکتبر ۱۹۸۲
خلاصه روز:
- حملات محدود هواپیماهای عراقی به منطقهی عملیاتی مسلمبنعقیل؛ انهدام ۴ تانک و نفربر دشمن بر اثر آتش نیروهای خودی در منطقهی عملیاتی؛ گزارش خبرگزاری یوگسلاوی از وضعیت شهر مندلی عراق پس از گذشت ۵ روز از عملیات مسلمبنعقیل؛ ۴ مجروح در گلولهباران آبادان.
- اطلاعیهی ستاد مرکزی سپاه پاسداران درخصوص دعوت از نیروهای مجرب برای حضور مجدد در جبههها.
- در ادامهی پناهندگی مردم عراق به جمهوری اسلامی، امروز ۵ نفر دیگر از مردم عراق به ایران پناهنده شدند؛ خبر روزنامهی کیهان از پناهندگی ۱۳ نفر از مردم عراق به ایران.
- برخورد دو خودرو با مین در جنوب شرقی سنندج و حوالی پیرانشهر؛ دستبرد عناصر حزب دموکرات به اموال مردم در پیرانشهر؛ به گروگانگرفته شدن دو مسافر ـ که درجهدار و نظامی بودند ـ در جادهی سردشت ـ بانه؛ توقف عملیات پاکسازی روستاهای اطراف صائیندژ به دلیل جاری شدن سیل؛ تسلیم شدن ۲ نفر از عناصر کومهله با اسلحههایشان در مریوان به سپاه.
- اعضای یک تیم عملیاتی سازمان مجاهدین خلق، یکی از هواداران سابق این سازمان را که در یک کارگاه ریختهگری کار میکرد با انداختن در کورهی کارگاه به شهادت رساندند و پسر عموی وی را که در محل بود به شدت مضروب کردند؛ ترور یک پیشمرگ مسلمان در سنندج به دست عناصر سازمان؛ ربودن ۲ موتورسیکلت با زور اسلحه در خیابان نارمک توسط عناصر سازمان؛ کشف یک خانهی تیمی در اصفهان و دستگیری اعضای آن؛ اطلاعیهی روابط عمومی سپاه دربارهی دستگیری بیش از ۳۰ تن از اعضای سازمان مجاهدین خلق در شهرهای تهران و کرج.
- کشف انبارهای سلاح و مهمات اتحادیهی کمونیستها در آبادان به دنبال دستگیری اعضای اتحادیه در خوزستان.
- ابوالحسن بنیصدر در مصاحبه با یک نشریهی ایتالیایی، عراق را مسئول حادثهی خیابان ناصرخسرو تهران دانست، این در حالی است که مسعود رجوی نخستوزیر بنیصدر، قبلاً ایران را مسئول بمبگذاری معرفی کرده بود.
- دیدار وزیر خارجهی عراق با وزیر خارجهی امریکا در حاشیهی اجلاس سازمان ملل و مذاکره دربارهی موضوع فلسطین و جنگ عراق و ایران.
- بازتاب تصمیم سودان مبنیبر اعزام نیرو به عراق، محکومیت این تصمیم ازجانب جبههی سوسیالیستی مردمی سودان و روزنامهی “الشعب” ارگان حزب بعث سوریه؛ بررسی نقش عربستان در این تصمیم در نشریهی آلمانی دیولت؛ ابراز نگرانی نشریهی فرانکفورتر الگمانیه از گسترش جنگ در منطقه؛ خبر خبرگزاری رویتر دربارهی امکان پیروی سایر کشورهای عربی از سودان؛ خبر واحد اطلاعات سپاه از حضور افسران اردنی در جبهههای مقابل مریوان، گزارش روزنامه اطلاعات از حضور نیروهای اردنی در ارتش عراق بعد از عملیات رمضان.
- انعقاد موافقتنامهای بین مقامات دولت ترکیه و بانک عمران اسلامی برای دریافت وام ۱۸ میلیون دلاری بهمنظور خرید نفت خام از عراق.
- مقالات نشریات کرسنت اینترنشنال چاپ کانادا و گاردین چاپ انگلستان دربارهی بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور عراق.
- مقالهی روزنامهی اطلاعات درباره اوضاع کنونی جنگ و بررسی دلایل تداوم عملیاتهای ایران.
- مقالهی روزنامهی جمهوری اسلامی با عنوان “سرمایهگذاری برای حفظ صدام” که در آن به بررسی بازتاب جهانی پیروزیهای اخیر ایران پرداختهاست.
- خبر خبرگزاری کویت مبنیبر مذاکرهی ایران برای خرید ۲ سوپر تانکر از بخش کشتیرانی بریتیش پترولیوم.
- علمای امامیهی پاکستان حملهی مأموران عربستان سعودی به حجاج ایرانی را محکوم و همبستگیشان را با انقلاب ایران اعلام کردند.(۴)
تاریخ شمسی ۱۳ مهر ۱۳۵۹
تاریخ قمری ۲۵ ذیالقعده ۱۴۰۰
تاریخ میلادی ۵ اکتبر ۱۹۸۰
خلاصه روز:
در چهاردهمین روز، نیروهای دشمن حدود ۵۰۰ متر در خرمشهر پیشروی کردند، امّا رزمندگان اسلام آنها را عقب راندند. در محور آبادان با وجود اجرای آتش دشمن، آرامش نسبی برقرار بود. اهواز امروز نیز با حملات توپخانه دشمن مواجه بود و تلفات قابل ملاحظهای متحمل شد. وضعیت کلی شهر عادی ذکر شده است در این روز نسبت به مسامحه در حفاظت نیروگاه اتمی، واقع در منطقه جنوب، هشدار داده شد . در جنگلهای اطراف کرخه، دشمن نیروهایش را تقویت کرده و برای نزدیک شدن به جاده اهواز تلاش میکند. در سهراهی دهلران، عراقیها مجبور شدند ۲۵ کیلومتر عقبنشینی کنند . در این روز هواپیماهای دشمن به تاسیسات اقتصادی و نقاط مسکونی حمله کرده، خساراتی به بار آوردند و چند فروند آنها سرنگون شدند. جنگندههای جمهوریاسلامی نیز امروز چند پادگان نظامی و تعدادی تاسیسات صنعتی دشمن را مورد هدف قرار دادند .
روزشمار سیاسی ۵۹/۷/۱۳
پس از گذشت ۱۴ روز، پیشروی نیروهای عراق در داخل سرزمینهای ایران عملاً متوقف شده است، به همین علت بغداد به منظور ایجاد تعویق در حملات احتمالی نیروهای جمهوریاسلامی، یکجانبه اعلام آتشبس کرد که با مخالفت تهران روبرو گردید. همزمان با آن، دولت عراق از کشورها اسلامی استمداد میطلبد تا تلاش بای پایان دادن به جنگ را تشدید نمایند. در سطح منطقه، اسرائیل با استفاده از فرصت درگیری بین دو کشور قدرتمند منطقه، به مرکز اتمی عراق حمله میکند تا به این وسیله هم از دستیابی بغداد به سلاح اتمی که انحصار اتمی تلآویو را در منطقه تهدید میکردـ جلوگیری کند هم ایران را همسو با اسرائیل نشان داده که حیثیت سیاسی جمهوریاسلامی را نزد مسلمانان جهان خدشهدار نماید. رژیمهای منطقه نیز که خطر انقلاب اسلامی را بیش از خطر اسرائیل میدانند، کمکهای مالی و لجستیک خود را به رژیم صدام ادامه میدهند تاعراق به عنوان سپر دفاعی آنان در مقابل امواج انقلاب مقاومت نماید. در سطح بینالمللی، امریکائیها در حالی که تلاش میکنند مسأله گروگانها را حل کنند، سیاست اصلی خود را بر حفظ امنیت کشورهای منطقه و آبراه خلیجفارس با کشاندن پای ناتو به آبهای منطقه، قرار دادهاند . مسکو نیز نگران از افزایش حضور غرب در منطقه، جز اقدامات تبلیغاتی ضدآمریکائی، به خاطر وجود نیروهایش در افغانستان، ابزارهای لازم را برای همسو کردن کشورهای مسلمان با اهداف و سیاستهای ضدغربی خود در اختیار ندارد .
شرح روز:
حملات و درگیریهای زمینی
جبهه جنوبی
«امروز گروهانهای کماندو همراه با دیگر یگانهای عراقی، با پشتیبانی آتش، طی یک درگیری تشدید توانستند حدود ۵۰۰ متر در محور بندر خرمشهر پیشروی کنند، ولی با مقابله مناسب و حمله سریع نیروهای خودی به عقب رانده شدند و خسارات سنگینی به آنها وارد شد.»
از جمله ۳۹ اسیر عراقی و تعدادی تانک به غنیمت گرفته شد. آبادان و جزیره مینو از شب گذشته تا امروز زیر آتش سلاحهای سنگین دشمن قرار داشت.
به گزارش سپاه خوزستان: «اهواز مواجه با حملات توپخانه دشمن بود و تلفات قابل توجهی به بارآورد اجرای انواع آتش، نشان میدهد که دشمن در نقاط مختلف اطراف شهر اهواز با توپ، تانک و خمپاره کمین کرده و در مواضع مشخصی اقدام به اجرای آتش میکند تا ایجاد رعب کند. گزارش برادران حفاظت نیروگاه اتمی حاکی از ضعف حفاظت است. برادران ژاندارمری، ضدهوایی پایگاه را چون به مسامحه کاری آنها اعتراض شده، به ژاندارمری انتقال داده و نیروگاه را بدون ضدهوایی گذاشتهاند. وضع کلی شهر آرام توصیف شده و مردم وضعیت عادی خود را بازیافتهاند ولی گروهکها به اقدامات ضدانقلابی مشغولند. مسألهی دیگر، عدم هماهنگی بین واحدهای عملیاتی سپاه و ارتش و نیروهای اعزامی از تهران است که مشکلات زیادی به بار آورده است.»
امروز وضعیت سوسنگرد عادی و تحت کنترل نیروهای نظامی بود. به گزارش شهربانی سوسنگرد: «از عصر امروز تعدادی توپ و تانک دشمن در جنگل تقاطع حمیدیه مستقر و به طرف حمیدیه، شبیشیه و پادگان سد کرخه شلیک میکنند و احتمال اشغال جاده سوسنگرد اهواز میرود نیروهای دشمن در ۳۰ کیلومتری اهواز شبیشیه و حمیدیه هستند».
از سوی دیگر، به گزارش سپاه خوزستان: تعداد ۳ لشکر زرهی دشمن، شامل ۲۴۰ تانک و سایرادوات، در جنگلهای کرخه مستقر شدهاند و با نصب ۳ پل از رودخانه عبور کرده، حدود ۱۰ کیلومتر از طرف پل جلو رفتند، نیروهای زرهیشان در ۲۵ کیلومتری جاده اهواز مستقر شدهاند..». اوضاع شهر بستان آرام است، هر چند هنوز به حال عادی بازنگشته و پاسگاه سوبله توسط نیروهای خودی پر نشده است.
براساس اطلاعات موثق دریافتی توسط سپاه خوزستان: «تعدادی از افسران عراقی طی جلسهای در سوبله با عدهای از اعضای جبههالتحریر خلقعرب، گفتهاند که آتشبس اعلام شده توسط سعدون حمادی، در واقع برای رسیدن نیروهای اردنی و تقویت نیروهای عراقی است تا عراق مجدداً حمله خود را آغاز نماید.».
برابر اعلام شهربانی: «شهرهای دزفول و اندیمشک و اطراف آنها از نیمهشب گذشته هدف اصابت گلولهها و خمپارههای دشمن بودند.».
ضمناً در مناطق درگیر کرخه، قوای دشمن حدود ۵ کیلومتر عقب رانده شدند، طوری که نیروهای خودی که تا امروز صبح در این طرف رودخانه کرخه موضع داشتند به آن طرف کرخه رسیدند. بنا به گزارش دیگر، نیروهای خودی در ۱۰ کیلومتری غرب اندیمشک مستقرند.
از سوی دیگر، طبق اعلام سپاه دزفول: «نیروی زمینی ارتش، نیروهای عراقی را در ۳ راهی دهلران به عقب راندند و دشمن با به جا گذاشتن تلفات بسیار و از دست دادن تعدادی تانک، ۲۵ کیلومتر عقب نشینی کرده است.»
تیمسار فلاحی جانشین ستاد مشترک ارتش، امروز در مصاحبه با روزنامه انقلاب اسلامی، در مورد جبهه جنوب اظهار داشت: «در موسیان پاسگاه ژاندارمری را دائر کردهایم. در منطقه فکه تا پل کرخه عملیات نظامی سنگین بین ما و ارتش عراق ادامه دارد. در مناطق غربی شوش تا مرز، درگیری با توپخانه و گاهی هم درگیری نزدیک داریم. در معبر سوبله، بستان، سوسنگرد، حمیدیه و اهواز موفقیتهای چشمگیر داشتهایم و متجاوز را از سوسنگرد و بستان بیرون کردهایم و به مناطق مرزی رسیدهایم. در منطقه عمومی تنومهی عراق و کوشک و طلائیه تا اهواز درگیری داریم و سرنوشت عملیات در این منطقه روشن نیست. در منطقه خرمشهر سومین حمله زمینی سازمان یافته ارتش عراق را دفع کردند. ولی خرمشهر و آبادان به طور مداوم زیرآتش توپخانه دشمن قرار دارد.».
جبهه میانی
تیمسار فلاحی وضعیت منطقه میانی را چنین تشریح کرد: «در منطقه باویسی و ازگله، دشمن در مناطق مرزی تثبیت شده و در قصرشیرین یک ستون زرهی دشمن متلاشی شده است و فعالیتی ندارد و قسمتهایی از واحدهای زرهی آن در ارتفاعات اطراف قصرشیرین هستند که مشغول پاکسازی هستیم و یک سری عملیات تقریباً تن به تن برای پاکسازی در قصرشیرین ادامه دارد. در نفتشهر وضع تثبیت است. در منطقه سومار و شهرک سومار و مناطق مرزی آن و در پاسگاه ژاندارمری انجیره، نیخزر، هلاله و شورشیرین چند روز است که درگیریم (در همان حد مرز). در مهران وضعمان روبه بهبود است و مشغول پاکسازی اماکن مسکونی مهران هستیم. دهلران توسط مردم و پاسداران و گروهی از نظامیان به خوبی دفاع و حفاظت شده است.».
به گزارش سپاه غرب: دهلران در حال سقوط است نیاز فوری و شدید به نیروی سنگین و پشتیبانی هوایی دارد. همچنین عصر امروز نقاط مهم مهران زیر آتش دشمن قرار گرفت. سایت نزدیک ایلام نیز مورد تهدید قرار گرفته و احتمال تصرف آن میرود.».
ژاندارمری کرمانشاه اعلام کرد: «دشمن از نفتشهر به طرف سومار گسترش یافته است. ».
از سوی دیگر، لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه گزارش داد: «حدود ۵۰۰ نفر از مهاجمین که به گروههای مختلف تقسیم شده بودند، به پاسگاه گهواره (شمال اسلامآباد) حمله کردند و پاسگاه مزبور را خلع سلاح و سپاه پاسداران را ساقط نمودند. مهاجمین قصد دارند به این وسیله راه دستیابی عراق را به گردنه پاتاق هموار نمایند.».
گزارش ژاندارمری کرمانشاه حاکی است: «برابر اعلام سپاه پاسداران، مستقر در سرپلذهاب، برای مقابله با یگانهای پیاده دشمن که در جلوی قرهبلاغ درگیرند احتیاج فوری به حداقل ۲۰۰ نفر پاسدار است…».
خلاصه اطلاعیههای ستاد مشترک ارتش جمهوریاسلامی ایران
اطلاعیه ۱۳۱
…. نیروهای مزدور عراق ظرف روز جاری (۱۳ مهر)، به شهرهای تبریز، کرمانشاه، تهران، بندر گناوه، خارک و پیرانشهر حمله هوایی نموده، تلفات و خساراتی به بار آوردند. در این حملات اکثر میگهای تهاجم توسط رزمندگان جمهوریاسلامی ساقط شدهاند.
اطلاعیه ۱۳۳
.. در حمله هوایی ساعت ۱۵/۳۵ دو هواپیمای توپولف عراق به مناطق غرب تهران، بین پلکن و جاده کن، ۳ نفر از کارگران شریف به شهادت رسیدند و چند نفر مجروح شدند، امّا به سایر نقاط تهران خسارتی وارد نیامد. یکی از هواپیماهای متجاوز از قسمت بال مورد اصابت قرار گرفت.
اطلاعیه ۱۳۴
… در مقابله امروز رزمندگان نیروی هوایی ارتش با حملات هوایی دشمن، از هواپیماهای عراقی ۲ فروند در تبریز، یک فروند در بندر گناوه و یک فروند در خارک سرنگون شد.
اطلاعیه ۱۳۵
… در حمله هوایی دو هلیکوپتر عراق در جبهه صالحآباد، ۲ خودروی غیرنظامی و آمبولانس حامل بیماران هدف قرار گرفت. همچنین در ساعت ۱۲ امروز دو فروند میگ عراقی مناطق مسکونی و مردم شهر پلدختر را بمباران کردند که ۴ تن شهید و ۲۱ نفر مجروح شدند و تعدادی خانه ویران شد.
اطلاعیه ۱۳۷
… در حملات هوایی امروز عراقیها به پلدختر و امیدیه، ۲ میگ عراقی هدف جنگندههای نیروی هوایی ارتش قرار گرفتند.
اطلاعیه ۱۳۷
…. یک فروند دیگر از میگهای عراقی توسط جنگندههای نیروی هوایی ارتش در منطقه جنوبی خارک سرنگون گردید و به این ترتیب جمع میگهای سرنگون شده عراقی، در روز ۱۳ مهر به ۹ فروند رسید.۲۴
اطلاعیه ۱۳۸
… نبرد در جبهههای مرزی ایران و عراق ادامه دارد:
۱ در منطقه قصرشیرین و خسروی، با وجود تقویت نیروهای عراقی و حملات شدید آنها، نیروهای مسلح و نیروهای مردمی سرسختانه از مواضع خود دفاع میکنند. نیروهای خودی مواضع جدیدی به دست آوردهاند و نفوذ عراقیها سد شده است. عملیات نامنظم علیه مواضع عراقی گسترش یافته که نتایج مطلوبی داشته است. در منطقه مرزی ایلام مدتی است نفوذ عراقیها سد شده و وضع رو به بهبود است. در منطقه مهران نیز عراقیها پیشرفت محسوسی نداشتهاند. در منطقه موسیان، فکه و پل کرخه نیروهای خودی موفقیت چشمگیری داشتهاند. رود کرخه در کنترل نسب نیروهای خودی است و عراقیها مقداری عقب رانده شدهاند. منطقه بستان، سوسنگرد و اهواز از وجود مزدوران عراقی پاک شده است. در منطقه کوشک و طلاییه طی ۲۴ ساعت گذشته درگیری ادامه داشته است. روی منطقه آبادان و خرمشهر از داخل عراق آتش توپ و خمپاره اجرا میشود، ولی نیروهای زرهی عراق از اطراف خرمشهر راندهشدهاند.
۲ نیروی هوایی بیوقفه اهداف نظامی را که پایگاههای هوایی، ایستگاههای رادار، ستونهای نظامی، پادگانهای نظامی و تاسیسات نفت و تاسیسات صنعت نظامی است، در خاک عراق منهدم میکند و تاکنون به مناطق مسکونی و تاسیسات که برای حیات مردم عراق ضروری است، حمله نکرده و نخواهد کرد.
قسمتی از اطلاعیه ۱۷۰
فعالیتهای نیروی هوایی در روز ۵۹/۷/۱۳
۱ بمباران پادگانهای سروش و زینو و انهدام کامل یک پادگان دیگر ۲ انهدام تلمبهخانه نفتی عین ضاله و کارخانه پتروشیمی حمام العلیل ۳ بمباران کارخانه برق سد دربندیخان و سد دوکان و وارد کردن خسارات سنگین بر دشمن ۴ انهدام ۳ فروند هواپیمای متجاوز عراق.
خلاصه بیانیههای نظامی عراق
بیانیه ۶۰… دشمن بار دیگر بامداد امروز به فعالیتهای خصمانه خود علیه واحدهای مقدم و شهرها و تاسیسات اقتصادی کشور ما ادامه داد و نیروهای ما دلیرانه مقابله کردند و خساراتهای زیر را به آنها واردکردند: ۱۸ کشته و ۳۹ اسیر انهدام ۱۳ تانک و نفربر و ۴ خودرو و دو توپ انهدام یک کشتی حامل موشک و غرق ده ناوچه دشمن در شطالعرب، انهدام یک پایگاه موشکی، سرنگون ساختن یک جنگنده در بخش شمالی و ۱۱ جنگنده در بخش میانی.
ـ خسارات ما: ۵ کشته، ۱۶ مجروح، انهدام ۴ خودرو و یک توپ ـ
حملات هوایی دشمن: حمله به تاسیسات غیرنظامی و اقتصادی مناطق عینضاله، دوکان، حمام العلیل و استان صلاحالدین حمله به مناطق مسکونی و غیرنظامی حاج عمران، رایات و کرکوک، ضدهوایی ما یک هواپیما را در صلاحالدین سرنگون ساخت. براثر حملات هوایی دشمن، زیانهایی به برخی تاسیسات غیرنظامی وارد شد و برخی خانهها، اتومبیلهای شخصی و بیمارستان جمهوری در کرکوک آسیب دید و ۱۲ نفر مجروح شدند.
هواپیماهای ما امروز با حمله به اهداف نظامی و تاسیسات صنعتی دشمن خسارتهای زیر را واردکردند: بمباران و به آتش کشیدن انبارهای نفتی دهلران، حمله به تجمع ماشینآلات در دزفول، بمباران فرودگاه کرمانشاه و انهدام و آسیب رساندن به ۲۰ هواپیما، بمباران پالایشگاه و انبارهای نفت کرمانشاه، بمباران پالایشگاه تبریز، بمباران فرودگاه مهرآباد و انهدام دو هواپیمای جمبو جت و چند هواپیمای حمل و نقل، بمباران پالایشگاه نفت در جنوب تهران، ضربه زدن مستقیم به فرودگاه شاهرخی.
بازتاب حملات و درگیریها
رادیو امریکا: روزنامه واشنگتن پست مینویسد: در نخستین نبرد مهم در جنگهای دوازده روزه ایران و عراق، پاسداران انقلابی ایران که نیروهای خود را تقویت کرده بودند به جنگهای بیسابقهای علیه نیروهای عراق دست زدهاند. این نبردها در خیابانهای ویران خرمشهر صورت گرفت…. پس از ۲۴ساعت نبرد بیامان در بندر اشغال شده خرمشهر، هر دو طرف ادعا کردند به پیروزی دست یافتهاند در حالی که نشانهها حاکی است که هیچیک از طرفین درگیر نمیتوانند مدعی پیروزی باشند. به نظر میرسد که از شدت وحدت جنگ در جبهه شمالی به میزان فاحشی کاسته شده است. عراقیها قبلاًمدعی پیروزی در جبهه شمالی و تصرف شهر دزفول و اهواز شده بودند.
رادیو لندن: روزنامه تایمز مینویسد: تجاوز عراق به ایران در صحراهای اطراف ۳ شهر نفتخیزایران به حالت سکون درآمده است و عراق در هدف خود، مبنیبر تسخیر کامل خوزستان، موفق نشده است همچنین حمله گاز انبری ارتش عراق در فاصله ۱۶۰ کیلومتری، بین مهران و دزفول نیز متوقف شده است.
رادیو اسرائیل: در حالی که عراق روزهای گذشته ادعا کرده بود خرمشهر را به تصرف کامل خود در آورده، امروز سرهنگ رمزی، فرمانده نیروهای عراق در جنوب آن کشور گفت که در خرمشهر هنوز جنگ خانه به خانه ادامه دارد. وی ادعا کرد ناحیه بندری خرمشهر به تصرف ارتش عراق درآمده، ولی در مرکز شهر هنوز نیروهای ایرانی مقاومت میکنند…. مقاومت عمده در این شهر از جانب جنگجویان جوان سپاه پاسداران است…. ارتش عراق آتشبس یک جانبه را وقتی اعلام کرد که پیشرویاش در خاک ایران عملاً متوقف شده بود.
خبرگزاری آسوشیتدپرس:… دولتهای عربی که در آغاز جنگ عراق علیه ایران در مورد بقای جمهوریاسلامی شک کرده بودن، اکنون در پایان دومین هفته جنگ و توقف پیشرفتهای ظاهری عراق و استراتژی و قضاوتهای غلط خود، بقای صدام را مورد تردید قرار میدهند. به نظر میرسد جنگ در یک جبهه ۴۰۰ کیلومتری به بنبست کشیده شد و تلاش عراق برای تصرف خوزستان متوقف شده است. از لحاظ استراتژی، صدام ظاهر ادعای خود را مبنیبر نابود کردن نیروی هوایی ایران باورکرده بود. در حالی که فانتومهای اف ۱۴ ایران روزانه با ۱۵۰ پرواز به اهداف داخل عراق حمله میکنند.
واشنگتن پست: فرماندهان عالیرتبه عراقی که رهبری هجوم به خرمشهر را به عهده دارند و در فاصله چند مایلی ساحلی چپ رودخانه در یک موضع زمینی مستقر شدهاند، در عین عصبانیت از قاطعیت و سرسختی مدافعان ایرانی که دست به مقاومت شدیدی زدهاند، صحبت میکنند. آنان میگویند نیروی هوایی ایران نقش بسیار موثری علیه آنها ایفا کرده است و تصمیم پاسداران انقلاب به ادامه جنگ تا سرحد مرگ، عامل بازدارنده مهمی بوده است
…. دست زدن صدام به جنگ علیه ایران یک قمار خطرناک بود. وی با توجه به تصفیههای مداوم نیروهای مسلح ایران که آن را از کار انداخته مطمئن بود پیروزی سریع و آسانی به دست خواهدآورد، ولی ۱۳ روز بعد از آغاز جنگ هنوز عراق برای تسخیر بندر خرمشهر میجنگد.
تایمز مالی (چاپ انگلیس): هماکنون صدای انفجارهایی که شهر بصره شنیده میشود که ناشی از حملات توپخانه دوربرد ایران است. عراقیها همچنین مجبور به تخلیه سکنه قصبه سیبه در خاک عراق شدهاند. اینک نوبت عراقیهاست که ضدحمله ایران را که با عملیات موثر توپخانه، سریع شروع شده، تحمل نمایند. اگر این اوضاع به نتیجه منطقیاش منجر شود، این خرمشهر نیست که زیر رگبار گلوله عراق خواهد بود، بلکه بصره است که زیر بمباران توپخانه ایران قرار خواهد گرفت.
رادیو لندن: امروز در تهران ۴ بار آژیر کشیده شد. در یکی از این حملات یک هواپیمای عراقی سرنگون شده است.
جمهوریاسلامی (اوضاع داخلی، مواضع و..)
رئیس جمهور (بنیصدر):.. وقتی جنگ درگرفت، معلوم شد که یک دولت در دنیا نیست که این جنگ را محکوم کند و مستضعفان هم از جائی صدایشان برنخاست و این همه به این دلیل نیست که مستضعفان دنیا بیبخار شدهاند و همه دولتهای دنیا مستکبر هستند، این نشانه آن است که ما یک کارهایی کردهایم و یک جلوهای از انقلاب به دنیای خارج نشان دادهایم که نتیجهاش این انزواست و آن کارهاست که نباید بشود.
نخستوزیر (رجایی): چهار هواپیمای آواکس در عربستان که بسیار هم پیشرفته هستند، اعلام خطری برای کشور ماست… ما حضور آنها را دلیلی دیگر بر شرکت آمریکا در این جنگ اعلام میکنیم.
اطلاعیه نخستوزیری: دولت جمهوریاسلامی ایران لازم میداند نسبت به اقدام آمریکا مبنیبر انتقال هواپیماهای آواکس به عربستان سعودی این نکات را متذکر شود:
۱ دولت جمهوریاسلامی ایران این اقدام را که موجب تشدید رقابت تسلیحااتی قدرتهای خارجه در این منطقه میشود، قویاً محکوم میکند.
۲… این اقدام ادامه موضعگیری خصمانه آمریکا علیه جمهوریاسلامی ایران است.
۳… حفظ امنیت خلیجفارس تنها حق کشورهای منطقه بدون دخالت خارجی است.
۴ دولت جمهوریاسلامی ایران هرگونه بهرهبرداری از هواپیماهای مذکور را در تجاوزات رژیم بعثی عراق علیه ایران، عملی خصمانه علیه خود تلقی مینماید.
عراق (اوضاع داخلی، مواضع و…)
وزیر دفاع عراق: عراق متقاعد شده که هفته گذشته هواپیمای اسرائیلی در حمله به یک مرکز تحقیقات اتمی در حومه بغداد شرکت داشتند. وی آمریکا را متهم کرد که جانب ایران را گرفته و لوازم یدکی و مهمات در اختیار آن کشور قرار میدهد.
تلاشهای صلح وزیر دفاع عراق گفت: نیروهای عراق از سحرگاه امروز ( ۵۹/۷/۱۳ ) یک جانبه مقررات آتشبس را رعایت میکنند، مشروط بر این که ایران نیز به آن تأسی کند.
وزیر خارجه عراق در نیویورک: امیدوار است مساعی که جهت میانجیگری اسلامی صورت میگیرد، با موافقت روبرو گردد… پیشنهاد آتشبس عراق به جز در حالت مواجه شدن با هجوم قابل اجراست. عراق آتشبس یکجانبه را در شرایطی اعلام کرده که پیشرویاش در خاک ایران عملاً متوقف شده است.
مواضع و اقدامات کشورها
کارتر: آمریکا میتواند از متحدان غربی خود و روابط دوستانه آنها با ممالک اسلامی استفاده کرده، شدت درگیری را کاهش دهد… دنیا میتواند از نفت ایران یا عراق صرفنظر کند، ولی از نفت دیگر ممالک خلیجفارس نمیتواند چشم بپوشد، و در حالی که روزانه میلیونها بشکه نفت از تنگه هرمزمیگذرد، امریکا هر کاری جهت باز نگه داشتن آن انجام میدهد.
وزیر دفاع آمریکا: ایالات متحده قصد ندارد افراد بیشتر یا تجهیزات اضافی به عربستان سعودی برای اداره شبکه رادارهای ارسالی اعزام کند… با تمام کشورهای منطقه تماس گرفتیم و ضرورت عدم گسترش درگیری را تاکید کردیم، زیرا گسترش درگیری بر اوضاع عمومی منطقه اثر خواهد گذاشت.
برژنف در دیدار با رئیس جمهور هند: کسانی که پیوستگی نیروهای ضدامپریالیستی در خاورنزدیک باب طبع آنها نیست و آنهایی که میخواهند منابع نفت خاور نزدیک و میانه را کنترل کنند و آرزو دارند ایران دوباره پایگاه نظامی و پاسگاه ژاندارمری امپریالیسم شود، تلاش دارند از اختلافات ایران و عراق سوءاستفاده کنند.
روزنامه البعث، ارگان حزب حاکم سوریه: نیروهای ارتش کویت، شیخنشینهای عربی متحده، بحرین، قطر و عربستان سعودی به حال آمادهباش درآمدهاند و حفاظت از چاههای نفت این کشورها تقویت شده است.
روزنامه گاردین: شاه حسین پنج هزار نیروی اردنی به عراق فرستاده است تا امور امنیت داخلی این کشور را به عهده گیرند. با این جایگزینی، سربازان عراق با فراغت در جنگ علیه ایران شرکت میکنند.
وزیر خارجه مراکش در مجمع عمومی سازمانملل: منازعه عراق و ایران به خاطر زیر پا گذاشتن حقوق تاریخی عراق توسط ایران است…. چنانچه ایران با درخواست آتشبس شورای امنیت موافقت نکند، عواقب وخیمی برای صلح بینالمللی خواهد داشت. نخست وزیر تونس از مجمع عمومی سازمانملل متحد خواست پشتیبانی کامل خود را از تلاشهائی که ضیاءالحق برای میانجیگری بین عراق و ایران مبذول میدارد، اظهار نماید.
نخستوزیر اسرائیل: صدام در مورد قدرت ارتش ایران دچار اشتباه شد. او به یک حمله برقآسا فکر میکرد، در حالیکه اصلاً چنین امکانی وجود نداشت… نیروهای عراقی در ایران با شکست روبرو شدهاند و نیروی هوایی ایران ثابت کرد که قویتر از آن است که حتی غرب تصور میکرد…. اسرائیل از بروز جنگ بین دو کشوری که از ما تنفر دارند، خوشحال نیست. عراقیها مهاجم محسوب میشوند، زیرا آنها آغازگر جنگ بودهاند و اکنون با شکستی بزرگ مواجه شدهاند.
رئیس جمهوری زامبیا طی تلگرافی به صدام حمایت کامل دولت و ملت خود را از عراق در جنگ با ایران اعلام داشتند.
تحلیلها و تفسیرها
نشریه فرانکفورتر الگمانیه: عراق میخواهد بر خلیجفارس حاکم شود. عراق تصور میکرد ارتش ایران در اثر بروز انقلاب از هم پاشیده شده و اکنون بهترین موقع است که با یک حمله برقآسا رژیم ایران را سرنگون سازد و خود را قائممقام استراتژی منطقه اعلام کند.
خبرگزاری یونایتدپرس: جنگ خلیجفارس که بیش از ۱۲ روز از آن میگذرد، جمهوری اسلامی ایران را به جای آن که تضعیف کند. تحکیم بخشیده است…. خمینی این جنگ را به یک جهاد مقدس تبدیل کرده است و بهنظر میرسد ایرانیان مجاهدینی شدهاند که با ایمان علیه دشمنی کافر متحدند. این صدام است که از صلح و آتشبس صحبت میکند نه مقامات ایران. ایران برای جنگ ثابتقدم مانده است و این به حساب مردمی است که خود را رزمندگان جهاد یا جنگ مقدس میدانند که مصالحه در آن گناه محسوب میشود.
رادیو آمریکا:…. مقامات نظامی عراق که خسته مینمایند و اعتماد خود را از دست دادهاند، اکنون از کارآیی نیروی هوایی ایران و تصمیم قاطع ارتش و پاسداران انقلاب سخن میگویند که مصمم هستند تا پای جان بجنگند و تسلیم نشوند.
رادیو اسرائیل: روزنامه آبزرور مینویسد: به نظر میرسد کارتر در اعزام ناوگان مشترک اروپایی و آمریکایی برای باز نگهداشتن تنگه هرمز دستخوش تردید شده است، زیرا چنین اقدامی شوروی را از ادامه سیاست بیطرف نسبت به اوضاع خلیجفارس بر کنار داشته، باعث خواهد شد دو ابر قدرت رو در روی یکدیگر قرار گیرند.
رادیو باکو:…. آمریکا از تلاش برای وارد کردن اعضای ناتو در جنگ ایران و عراق دست برنمی دارد و منظورش آن است که به مداخله خود جنبه بینالمللی بدهد. برای رسیدن به این هدف شایع میکند که تنگه هرمز در معرض خطر است و برای تامین کشتیرانی آزاد باید یک ناوگان بینالمللی تشکیل گردد. حال آنکه همه میدانند در حال حاضر عبور کشتیها را چیزی تهدید نمیکند. ایجاد ناوگان بینالمللی برای خطری که اصلاً وجود ندارد، عمل خطرناکی است که باید از آن پرهیز کرد.(۵)
منابع :
۱- کتاب: جنگ محدود ایران و امریکا در خلیج فارس
۲- کتاب: ماجرای مک فارلین
۳- کتاب: تجدید رابطه آمریکا و عراق
۴- کتاب: عملیات مسلم بن عقیل
۵- کتاب: هجوم سراسری
بازدیدها: 52