مدعیان دروغین مهدویت در زمان امام حسن عسکری علیه السلام

اولین تهدید مربوط به دشمنان اسلام بود که با نیرنگ‌های متعدد در پی جلوگیری از ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بودند حتی زمانی که موفق به این کار نشدند، قصد از بین بردن حضرت را داشتند که با تدابیر مناسب امام حسن عسکری علیه السلام از این فتنه جلوگیری شد.

عباسیان که احادیث و روایات معتبر و متواتر مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف را در دست داشتند، مراقبت از امام حسن عسکری علیه السلام را به اوج خود رساندند و امام را مجبور به حضور مکرر در دربار می‌کردند و حتی به‌بهانه‌های مختلف ایشان را به زندان می‌بردند و تحت نظارت مأموران مخفی خود قرار می‌دادند. مراقبت‌های شدیدی در مورد رفت‌وآمدهای امام و شیعیان وجود داشت که با رفتار هوشمندانه و تدابیر خاص امام، نقشه دشمنان را در آزار و اذیت شیعیان و محبین خنثی می‌کرد.

فشار و اختناق سیاسى چنان بالا مى‌گیرد که امام علیه السلام به‌ناچار باید هفته‌اى دوبار در روزهاى دوشنبه و پنج‌شنبه در دارالخلافه حضور پیدا مى‌کرد; معتزّ عباسى به‌اندازه‌اى از نفوذ امام حسن عسکرى علیه السلام نگران بود که به تحت نظر داشتن آن امام نیز بسنده نکرد و حضرت را با ابوهاشم جعفرى و گروهى از طالبیون زندانى کرد.

ابوهاشم جعفری می‌گوید: «با امام حسن عسکرى (علیه السلام) در حبس مهتدى‌ بن واثق بودیم; حضرت به من فرمود: “این جنایتکار قصد کرده است که امشب با خواست خدا بازى کند (کنایه از این که اراده کرده است که ما را بکشد); ولى عمر او کفاف نمى‌دهد و به‌زودى صاحب فرزندى خواهم شد”. فرداى آن شب ترک‌ها به او حمله کردند و او را به‌قتل رساندند و خدا ما را به‌ سلامت نگاه داشت.

بالاخره جمعه پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ هجری در شهر سامرا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در شرایطی چشم به جهان گشود که باذن‌الله آثار حمل در مادر بزرگوار ایشان دیده نمی‌شد و این نشان از تهدید جان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دارد. حکیمه دختر امام محمد تقی علیه السلام نقل می‌کند که امام حسن عسکری علیه السلام مرا خواست و فرمود: “عمه، امشب نیمه شعبان است، نزد ما افطار کن که خداوند در این شب فرخنده شخصی را متولد می‌کند که حجت او در روی زمین است”.

تهدید دیگر مربوط به مدعیان دروغین مهدویت بود که بسیار خطرناک‌تر از تهدید اول بود. این مدعیان یا خود را جانشین امام حسن عسکری علیه السلام می‌دانستند و یا متوقف بر امامت امام عسکری علیه السلام به‌عنوان آخرین منجی شدند، به این ترتیب افرادی مثل جعفر کذاب پس از شهادت امام عسکری علیه السلام ادعای امامت کرد و با انکار تولد فرزندی برای ایشان، به‌عنوان تنها وارث، مدعی میراث آن حضرت شد. امام هادی علیه السلام درباره او فرمود: «از فرزندم جعفر دوری کنید، نسبت او به من همچون نسبت کنعان به نوح علیه السلام است». جعفر پس از شهادت پدرش ادعای امامت کرد و می‌گفت: «امام مردم من هستم نه برادرم (امام عسکری) و به همین منظور نزد خلیفه وقت رفت و گفت: «بیست هزار اشرفی برای تو می‌فرستم و از شما خواهش دارم که فرمان دهی تا بر مسند امامت بنشینم و این مقام از برادرم سلب شود».

حتی در جریان اقامه نماز بر پیکر امام عسکری علیه السلام جعفر که مدعی امامت بعد از برادر خود شده بود برای رسمیت بخشیدن به این ادعا، نخست خود را در معرض تسلیت‌گویی مردم و تبریک امامت خود قرار داد سپس خود را آماده اقامه نماز بر جنازه امام کرد. وقتی کار غسل و کفن امام به پایان رسید «عقید» خادم نزد جعفر آمد و از او برای اقامه نماز دعوت کرد. جعفر در حالی که شیعیان گرد او را گرفته بودند پیش آمد تا بر پیکر امام نماز بگزارد. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف با مشاهده این صحنه، سکوت و غیبت را روا ندانست و پیشِ‌روی او ظاهر شد و با قاطعیت خطاب به وی فرمود: «عمو! کنار برو، که من برای نمازگزاردن بر پدرم از تو سزاوارترم.»، آنگاه خود جلو ایستاد و در حضور جمعیت بر پیکر پدر نماز خواند.

گروهی دیگر به‌ نام فرقه عسکریّه معتقد به مهدویت امام حسن عسکری علیه السلام شدند، به این معنی که او قائم (مهدی) است و نمرده و اکنون در حالت غیبت به‌ سر می‌برد و بعداً ظاهر خواهد شد تا جهان را از عدل و داد پر کند. این فرقه در کیفیت قائم بودن امام عسکری علیه السلام به سه گروه منشعب شدند:

۱ ــ عده ای پنداشته بودند که امام از دنیا نرفته، بلکه غایب شده است. این نخستین غیبت اوست و پس از آن دوباره قیام خواهد کرد و غیبت دوم بعد از آن آغاز می‌شود. این گروه به‌نوعی در مورد امام عسکری علیه السلام متوقف شدند.

۲ ــ عده‌ای دیگر معتقد بودند که حضرت رحلت کرده، ولی دوباره به زندگی بازمی‌گردد و او مهدی قائم است.

۳ ــ انشعاب سوم واقفه، «لاأدریه» بودند که خود را متهم به ندانستن می‌کردند. آن‌ها گمان می‌کردند حضرت رحلت کرده، ولی مطمئن نبودند جانشین امام چه‌کسی است؛ پسرش یا برادرش. بنابراین، در امام عسکری علیه السلام متوقف شدند تا موضوع برای این‌ها روشن شود.

با این حساب پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام و با آغاز دوران امامت و بعد غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، زنجیره‌ای از شیعیان با محوریت نواب اربعه تشکیل شد و این باعث شد شیعیان از بسیاری از فتنه‌ها مصون بمانند. بخش عمده زمینه‌سازی این امر به کوشش‌های علمی و فرهنگی و مذهبی و فرستادن نماینده به نقاط مختلف بلاد اسلامی توسط امام حسن عسکری علیه السلام بستگی داشت که این کار با هدف ایجاد یک زنجیره مرتبط میان شیعیان با امام، حمایت مالی از آنها، فعالیت‌های سرّی و رهبری سیاسی و در نهایت آماده‌سازی شیعیان برای دوره جدیدی از امامت به‌نام دوران غیبت با توجه به اوضاع و احوال آن زمان انجام شد.

هیات رزمندگان اسلام

منابع: محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت / قمی، حاج شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۲۶۱ / الغیبه، شیخ طوسی، ص۲۲۰ / تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۰۴

بحارالانوار، ج۵۰، ص۲۳۰ / راوندى، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۳۱، ح۹ و مسعودى، همان، ص۲۶۸ / شیخ طوسى، کتاب الغیبه، ص۲۱۵ / طبرسى، اعلام الورى، ج۲، ص۱۴۰٫