پیشرفت‌های اقتصادی ایران بر اساس شاخص‌های جهانی | علی قاسمی

ویژه دهه فجر – 7

پیشرفت‌های اقتصادی ایران بر اساس شاخص‌های جهانی[1]

 

 تا پیش از دهه 1980میلادی اقتصاددانان برای اندازه‌گیری و مقایسه توسعه اقتصادی بین کشورها، بر چند شاخص‌ مجزا از یکدیگر نظیر توسعه اقتصادی، سطح توسعه‌یافتگی، درآمد سرانه، برابری قدرت خرید و درآمد پایدار تکیه می‌کردند اما از آن پس‌ برخی اقتصاددانان شاخص‌های ترکیبی را پیشنهاد نمودند. به عنوان مثال می‌توان به شاخص ترکیبی موزونی که مک‌گراناهان(1973) برمبنای 18 شاخص اصلی (73 زیرشاخص) محاسبه می‌نمود، اشاره کرد که شاخص‌هایی همچون توسعه انسانی، امید به زندگی، دسترسی به آموزش، تولید فولاد، سیمان، میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تراز مثبت بازرگانی، بدهی خارجی و… را هم جزء شاخص‌های وضعیت‌سنجی اقتصاد کشورها ذکر کرد.

لازم به بیان است جمهوری اسلامی ایران در طول سه دهه با تمام توان در برابر  فشارهای خارجی، محدودیت‌های تجاری و تحریم های فزاینده در اقتصاد مقاومت کرده و در اکثر موارد آنها را تبدیل به فرصت نموده است که این امر وضعیت ما را نسبت به کشورهای همطراز اقتصادی متمایز کرده است. نسبت اقتصاد ایران با برخی از شاخص‌های جهانی به شرح زیر است:

1- ايران هفدهمين اقتصاد دنيا

در آخرين گزارش رتبه‌بندي کشورهاي جهان، ايران با بيش از 776 ميليارد دلار توليد ناخالص داخلي (از لحاظ میزان تبادل Exchange Rate) در سال ۲۰۰۹ در حدود ۳۸۲٫۳ میلیارد دلار که در رده ۲۹ جهان قرار داشت، بر اساس گزارشي که در سپتامبر سال جاري و از سوي بانک جهاني منتشر شده است، ايران در ميان 180 کشور جهان رتبه هفدهم را از نظر حجم توليد ناخالص داخلي برمبناي قدرت برابري خريد (PPP) کسب کرد. براساس گزارش يادشده، کشورهاي آمريکا، چين، ژاپن، هند و آلمان رتبه‌هاي اول تا پنجم را در اختيار دارند. همچنين در جدول ارائه شده از سوي بانک جهاني دو کشور مسلمان ترکيه و اندونزي به ترتيب با 922 ميليارد دلار و 841 ميليارد دلار توليد ناخالص داخلي، رتبه‌هاي پانزدهم و شانزدهم جهاني را در اختيار دارند.کشورهاي استراليا و هلند نيز به ترتيب با 733 ميليارد دلار و 621 ميليارد دلار توليد ناخالص داخلي پس از ايران در رده‌هاي هيجدهم و نوزدهم جهان قرار مي‌گيرند.

2- کاهش بدهي خارجي

صندوق بين‌المللي پول در بخشي از گزارش خود موسوم به «چشم انداز اقتصاد منطقه اي؛ خاورميانه و آسياي مركزي» به بررسي ميزان بدهي‌ کشورهاي منطقه خاورميانه پرداخته است. براساس اين گزارش، ميزان بدهي خارجي ايران در سال 2010 برابر با 6/22 ميليارد دلار بود كه اين رقم در سال 2011 حدود 3/6 ميليارد دلار كاهش يافت و به 2/16 ميليارد دلار رسيد. این رقم در پايان خرداد ماه سال 91 به 8/13 ميليارد دلار رسيد كه4/2 ميليارد دلار كمتر از سال قبل است. ايران در ميان كشورهای منطقه از نظر ميزان بدهي خارجي رتبه خیلی خوبی دارد.

در اين ميان، امارات با بدهي خارجي 6/147 ميليارد دلاري به عنوان بدهكارترين كشور خاورميانه‌اي در سال 2011 شناخته شده است. رتبه دوم نيز از آن قطر با بدهي به ارزش 5/125 ميليارد دلار بوده است. سومين كشور از لحاظ بدهي خارجي عربستان است و ميزان بدهي آن برابر با 94 ميليارد دلار برآورد شده است. بدهي ديگر كشورهاي خاورميانه از جمله عراق 3/88 ميليارد دلار و لبنان 68 ميليارد دلار تخمين زده شده است. براساس آمار صندوق بين المللي پول، ميزان بدهي خارجي بحرين 36 ميليارد دلار، كويت 6/31 ميليارد دلار و عمان 16/8 عنوان شده است. براساس اين گزارش، اردن با 2/6 ميليارد دلار و يمن با 9/5 ميليارد دلار كمترين ميزان بدهي خارجي را در ميان كشورهاي خاورميانه دارند. در اين گزارش رقمي براي ميزان بدهي سوريه به عنوان يكي از كشورهاي اين منطقه ذكر نشده است.

3- کسب رتبه‌های برتر جهانی در عرصه‌ کشاورزی

بنا به اعلام رسمی فائو، ظرفیت کشاورزی در ایران بسیار بالاست. لذا در صورت اتخاذ نگاه راهبردی در بخش کشاورزی می‌توانيم به رتبه های بالاتری در اقتصاد دست پیدا کنیم. در حال حاضر ایران رتبه نخست تولید زعفران، پسته، خاویار، زرشک و میوه توتی را در دنیا، جایگاه دوم تولید زرد الو، خرما، رتبه سوم تولید هندوانه، گیلاس، طالبی، سیب، خیار، رتبه چهارم تولید گوسفند، میوه جات، به، پشم، بادام، گردو، رتبه پنجم تولید سبزیجات، رازیانه، نخود، رتبه ششم تولید آجیل، شیرگاو، گوجه فرنگی، رتبه هفتم تولید انگور، پیاز، آلبالو، کیوی، شیرگوسفند، جایگاه هشتم تولید ادویه‌جات، هلو، نارنگی، لیمو (زرد و سبز)، پرتقال، کدو، را داراست. همچنين رتبه نهم تولید عدس و جایگاه دهم تولید خرمالو، چای و عسل دنیا را دارد. آمارهای پراکنده نشان می‌دهد علاوه بر موارد مذکور، ایران در صادرات رتبه23، تولید مس رتبه10، کاشی و سرامیک رتبه 5، محصولات دانش‌بینان رتبه40، در حوزه انرژی‌های نو رتبه دوازدهم، ‌فناوری اطلاعات رتبه سیزدهم، آب رتبه چهاردهم، سلول‌های بنیادی رتبه هجدهم، میکروالکترونیک رتبه بیستم و زیست‌فناوری رتبه سی و دوم جهان را به دست آورده است. همچنین فائو در جدیدترین گزارش خود، میزان مصرف گوشت در ایران در سال 2014 را 2.462 میلیون تن برآورد کرده و از افزایش 38 هزار تنی تولید این ماده غذایی در این کشور خبر داده است.

4- افزایش شاخص‌های سلامت نسبت به منطقه  

افزایش تعداد پزشکان از 15 هزار نفر به بیش از 111000 نفر و رفع کامل نیاز کشور به جذب پزشك خارجي و همچنين تغییر و تبدیل کشور به قطب منطقه‌ای توریسم سلامت و پذیرش و درمان بيماران خارجي در انواع بیماری‌ها و همچنين دستيابي به دانش كشت سلول‌هاي بنيادين، قرار گرفتن در رديف كشورهاي برتر پيوند كليه و درمان بیماری‌های چشمی، كسب تجارب ارزشمند براي مقابله با انواع عوارض و بيماري‌هاي ناشي از عوامل شيميائي، بخشی از مهمترین دستاوردهای نوین بخش پزشکی کشور است.

کسب رتبه نخست تولید دارو در سطح خاور میانه، تولید 97% از داروهای مورد نیاز و و صادرات دارو از جمله داروهاي بيوتكنولوژي، خودكفايي در ساخت انواع واكسن، ريشه‌كني فلج اطفال و ساير بيماري‌هاي فراگير، پوشش واکسیناسیون از30% به 100%، افرايش تعداد بيمارستان‌ها و مراكز درماني، توسعه بهداشتي كشور و موفقيت در اولويت به پيشگيري بر درمان و در نهايت افزايش اميد به زندگي از 57 سال به 74 سال و كاهش مرگ و مير كودكان زير یک سال از بيش از 12% در سال 57 به کمتر از 5/1% و کاهش مرگ و میر مادران از 54/2% به 24/0% در بعد از انقلاب، از ديگر دستاوردهاي علمي در شاخه پزشكي محسوب مي‌شود که می‌توان از آن به‌ عنوان انقلاب پزشکی نام برد.

آمار بانک جهانی در این بخش نشان می‌دهد شاخص‌های سلامت نیز در ایران در طی 20 سال گذشته به میزان قابل ملاحظه‌ای ارتقا یافته است. نرخ مرگ و میر کودکان زیر 5 سال به طور پایدار از عدد 65 در 1000 در سال 1990 به عدد 27 در سال 2009 کاهش یافته است. همچنین در همان بازه زمانی شاخص مرگ و میر مادران در ازای هر100هزار تولد، از150 مورد به 30 مورد کاهش یافته است. به همین دلیل شاخص های سلامت در ایران معمولا بالاتر از متوسط شاخص های سلامت در کشورهای منطقه هستند. این موفقیت در نتیجه ارائه خدمات درمانی اولیه موثر حاصل شده که موجب برقراری تناسب بین شاخص های سلامت در جامعه روستایی و شهری ایران شده است. در برنامه پنجم توسعه ایران (2011 تا 2015) همچون گذشته توجه ویژه‌ای به سیاست های اجتماعی شده است.

5- چهارمین تولیدکننده جهانی سیمان

بانک جهانی ایران را چهارمین کشور جهان از نظر ظرفیت تولید سیمان معرفی و اعلام کرد ظرفیت تولید فولاد ایران در سال ۲۰۱۳ تنها از چین، هند،‌ و آمریکا کمتر بوده است. بر اساس این گزارش ظرفیت تولید سیمان ایران در سال 2013 بالغ بر 75 میلیون تن بوده است. ظرفیت تولید سیمان چین که بزرگترین تولیدکننده جهان شناخته شده است 2300 میلیون تن در سال 2013 اعلام شده است. این رقم برای هند 280 میلیون تن و برای آمریکا 77.8 میلیون تن برآورد شده است. برزیل، ترکیه، ویتنام، روسیه، ژاپن، و عربستان به ترتیب در رتبه‌های پنجم تا دهم جهان قرار گرفته اند. تولید سیمان عربستان 50 میلیون تن بوده است. بانک جهانی در ادامه این گزارش،‌ بزرگترین مصرف‌کنندگان سیمان جهان را نیز معرفی کرده و بر اساس آمار سال 2012 ایران را در رتبه ششم قرار داده است. میزان مصرف سیمان ایران در این سال 58.5 میلیون تن اعلام شده است. این نشانه رونق ساخت و ساز و فعالیت‌های عمرانی در کشور است.

6- پانزدهمین تولید فولاد جهان

انجمن جهانی فولاد در جدیدترین گزارش خود از تولید فولاد در جهان در سال 2013، ایران را با تولید 15.422 میلیون تن فولاد در رتبه پانزدهم کشورهای جهان از این لحاظ قرار داد. بر اساس این گزارش، ایران در 12 ماه سال 2013 افزون بر 15.422 میلیون تن فولاد تولید کرده است که این رقم برای مدت مشابه سال 2012 برابر با 14.463 میلیون تن بوده است. بر این اساس، تولید فولاد ایران در سال 2013 نسبت به سال پیش از آن با وجود تحریم‌های غرب از افزایش 6.6 درصدی برخوردار شده است. میزان تولید فولاد ایران در سال 2012، بیش از 1.189 میلیون تن برآورد شده است. بر اساس این آمار، چین رتبه نخست جهان، ژاپن وآمریکا به ترتیب رتبه‌های دوم و سوم، کشورهای هند، روسیه، کره جنوبی، آلمان، ترکیه، برزیل، اوکراین، ایتالیا، تایوان، مکزیک و فرانسه جایگاه‌های چهارم تا چهاردهم را در اختیار دارند و ایران در جایگاه پانزدهم قرار گرفته است. این وضعیت را با ملاحظه روند افزایشی تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی به ویژه گرافیت که کاربرد زیادی در فولاد دارد، محاسبه نمایید نشان خواهد داد که ما در جایگاه خوبی در این صنعت مادر قرار داریم.

[1] . علی قاسمی