انقلاب فرامدرن و تمدن اسلامی: موج چهارم بیداری اسلامی در ایران

انقلاب فرامدرن و تمدن اسلامی: موج چهارم بیداری اسلامی در ایران

انقلاب فرامدرن و تمدن اسلامی: موج چهارم بیداری اسلامی در ایران

موسی نجفی

مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۷؛

مجموعه مقالات و مصاحبه‌هایی که تقریباً یک خط فکری را به نمایش می‌گذارند، در این کتاب، در چهار بخش تنظیم شده‌اند. در بخش اول با عنوان «بیداری اسلامی در گسترۀ تاریخ ایران»، این چهار موج ترسیم می‌شوند: موج اول، نهضت‌های اسلامی قبل از مشروطیت؛ موج دوم بیداری اسلامی، با تحریم تنباکو آغاز می‌شود و منتهی به نظام‌های سیاسی مشروطیت می‌گردد؛ موج سوم، نهضت‌ها و حرکت‌های اسلامی بعد از مشروطیت را شامل می‌گردد و با نهضت ملی شدن صنعت نفت، پایان می‌یابد. موج چهارم از حدود سال ۱۳۴۰ و با حرکت انقلابی حضرت امام (رحمه الله علیه) آغاز می‌گردد و تاکنون ادامه می‌یابد و نظام جمهوری اسلامی، تفصیل آن است. هرچند این نظام، خود اجمالی از تفصیلی است که در عصر ظهور حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، محقق خواهد شد. این چهار موج، نشان می‌دهد که نجفی، در پسِ حوادث تاریخی، تبیینی مبتنی بر فلسفۀ تاریخ شیعی ارائه می‌دهد. به همین جهت، در فصل دوم با عنوان «نظریه‌پردازی و انقلاب اسلامی ایران»، موج چهارم را وا می‌کاود. «پرسش از غرب در ساحت بیداری اسلامی»، «فلسفۀ قیام عاشورا با فلسفۀ انقلاب اسلامی»، «انقلاب اسلامی، بنیاد شالوده‌شکنی در نظریه‌پردازی غرب» سه مقاله‌ای است که محتوای آن، همگی مبتنی بر تبیین این نکته است که انقلاب اسلامی ایران، هرچند، در واکنش به مدرنیته به وقوع پیوسته، اما متکی بر مبانی دینی است و لذا، انقلابی فرامدرن است که در ذیل تاریخ دینی فهم می‌شود. این انقلاب، نظریه‌پردازی غربی را در همۀ حوزه‌ها به چالش کشید و لذا، نجفی می‌کوشد تا در بخش‌های سوم و چهارم، نسبت فضای مابعدانقلابی را به‌گونه‌ای بدیع تشریح کند. از این‌رو است که در بخش سوم، مقالات و مصاحبه‌هایی را قرار داده که «فلسفۀ مدنی ایران» را تبیین می‌کنند و در بخش چهارم، با عنوان «تمدن اسلامی»، سومین و بالاترین سطح نظریه‌پردازی پیرامون ایران مابعدانقلاب اسلامی را که همان سطح تمدن‌سازی است، تشریح می‌نماید. نجفی در مقالۀ پایانی، با عنوان «انقلاب فرامدرن»، مهمترین ارکان نظریه‌اش پیرامون تاریخ ایران و انقلاب اسلامی را تشریح کرده است. شاید مهمترین مسئله، این است که به‌زعم او، برخلاف دیدگاه‌های شرق‌شناسانه و مدرن در تحلیل تاریخ ایران، پرسش از ماهیت تحولات تاریخ ایران را باید از عصر صفویه آغاز کرد نه از قاجار یا مشروطه. زیرا اگر با این پیش‌فرض نجفی همراه باشیم که سهم ما از مدرنیته، مدرنیزاسیون بوده است، آنگاه، انقلاب اسلامی، تلاشی برای کنارزدن این پروژه و احیاء سنتی بوده است که به لحاظ تاریخی، در بطن تاریخ ایران وجود داشته وکل پروژۀ مدرنیزاسیون، کوشیده است تا این باطن تاریخی را بزداید. «لذا مشخصات اصلی انقلاب اسلامی، عبارت بودند از: ۱. واکنش به مدرنیزاسیون دوران پهلوی ۲.رجوع به سنت در همۀ ابعاد آن ۳. احیاء سنت در مابعد مدرنیته» (ص۳۰۵).

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام

بازدیدها: 106