به مناسبت سالگرد فقیهی پارسا، جامع علم و عمل،آیت الله حاج شیخ علی‌اکبر فیض مشکینی رحمه الله علیه

خانه / مطالب و رویدادها / به مناسبت سالگرد فقیهی پارسا، جامع علم و عمل،آیت الله حاج شیخ علی‌اکبر فیض مشکینی رحمه الله علیه

به مناسبت سالگرد فقیهی پارسا، جامع علم و عمل،آیت الله حاج شیخ علی‌اکبر فیض مشکینی رحمه الله علیه

زندگی نامه

علی اکبر فیض‌ آلنی که با نام علی مشکینی شناخته می‌شود، (۱۳۰۰- ۱۳۸۶ش)، از روحانیون و علمای تاثیرگذار در انقلاب اسلامی ایران، رئیس مجلس خبرگان رهبری (از هنگام تأسیس در ۱۳۶۱ تا پایان عمر)، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پس از انقلاب، امام جمعه دائم قم و استاد فقه، اصول، تفسیر و اخلاق. درس‌های اخلاق وی یکی از مهمترین و شلوغ‌ترین درس‌های اخلاق در حوزه قم گزارش شده است. وی یکی از ۱۲ امضاکننده اعلامیه مرجعیت امام خمینی ره در سال ۱۳۴۹ش بوده است. مشکینی همچنین به همراه آقای منتظری وشهید بهشتی در تدوین قانون اراضی شهری در سال‌های ۵۹-۶۰ نقش داشته است. او ریاست‌ شورای بازنگری قانون‌ اساسی را هم بر عهده داشته است. آیت الله مشکینی از علمایی بوده که در دوران جنگ ایران و عراق در جبهه‌های جنگ حضور می‌یافته است. محمد محمدی ری‌شهری داماد اوست.

علی اکبر فیض‌ آلنی که با عنوان آیت الله مشکینی شناخته می‌شود، در سال ۱۳۴۰ قمری، مصادف با ۱۳۰۰ شمسی در روستای آلنی از توابع‌ شهر خیاو اردبیل که بعدها نام آن به مشکین‌شهر تغییر یافت، متولد شده است.^[۱]

آیت الله مشکینی پس از ابتلا به بیماری خونی مزمن، دوشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۶ش درگذشت. آیت الله مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، ۱۱ مرداد بر او نماز خواند^[۲]و در حرم فاطمه معصومه سلام الله علیها در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد.^[۳]

فعالیت علمی

علی مشکینی، پس از مرگ پدر و به سفارش وی، برای تحصیل علوم دینی به اردبیل سفر کرده و مقداری از صرف و نحو را در آنجا فرا گرفت^[۴] و سپس عازم قم شد. او در قم در درس‌های سید محمد حجت کوه کمره‌ای، سید حسین طباطبائی بروجردی، سید محمد محقق داماد و سید محمدصادق روحانیحاضر می‌شد. مشکینی، نویسنده نامه‌ای دانسته شده که در سال ۱۳۳۷ش با امضای ۲۰۰ طلبه و استاد حوزه علمیه قم، برای سازماندهی آموزشی در حوزه علمیه قم و اضافه شدن دروسی همچون اخلاق به برنامه‌های تحصیلی طلاب، خطاب به آیت‌الله بروجردی نوشته شده است.^[۵]

آیت الله مشکینی، از مؤسسان مدرسه حقانی در دهه ۱۳۴۰ش بوده و دروس اخلاق و مکاسب را در آن مدرسه تدریس می‌کرده است. وی همچنین کتاب‌های رسائل و مکاسب شیخ مرتضی انصاری را خلاصه کرد و با سبک و سیاقی متفاوت با سایر مدارس حوزه علمیه، در اختیار طلاب آن مدرسه قرار داد. مشکینی به همراه تعداد دیگری از استادان حوزه، حلقه‌ای ۱۱ نفره را شکل دادند که برای اصلاح حوزه فعالیت کرده و دغدغه‌های سیاسی را در بحث‌های خود مطرح می‌کردند. دیگر اعضای این حلقه،عبدالرحیم ربانی شیرازی، حسینعلی منتظری، علی قدوسی، سید علی خامنه‌ای، سید محمد خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، احمد آذری قمی، ابراهیم امینی، محمدتقی مصباح یزدی و مهدی حائری تهرانی بوده‌اند. در همین دوران آیت الله مشکینی به منظور متواری شدن و رهایی از تعقیب ساواک، نزدیک به هفت ماه در نجف ساکن شد و در کلاس‌های درس عده‌ای از مراجع، خصوصاً امام خمینی حاضر شد. با این حال او به دلیل ضعف مزاج و هوای گرم نجف، بار دیگر به قم بازگشت.^[۶]

علی مشکینی، در سال ۱۳۴۹ش بر کتاب شهید جاوید اثر نعمت الله صالحی نجف آبادی تقریظی نوشت. او در پاسخ به پرسش برخی طلاب حوزه، تقریظ نوشتن بر کتاب شهید جاوید را نه به منزله تایید مطالب آن، بلکه بیشتر به دلیل انتخاب موضوع و شیوه نوشتن کتاب دانست.^[۷] با این حال او بعدها تقریظ خود از این کتاب را پس گرفت.

شاگردان

ربانی املشی
فضل‌الله محلاتی
غلامحسین حقانی
محمّد محمدی گیلانی
محمّد امامی کاشانی
یوسف صانعی
محمدرضا مهدوی کنی
اکبر هاشمی رفسنجانی
عباس محفوظی
مرتضی بنی‌فضل
محمد مؤمن
احمد جنّتی
صادق احسان‌بخش
علی دوانی
محمدعلی گرامی
سید حسن طاهری خرم‌آبادی
سید محسن خرازی
محی‌الدین فاضل هرندی
و…^[۸]

آثار مکتوب آیت الله مشکینی ره

آثار علمی

اصطلاح‌ الاصول‌
الفقه‌ الماثور
مصطلحات‌ الفقه‌
دروس‌ فی الاخلاق‌
ازدواج در اسلام‌
المنافع‌ العامه‌ (شرح‌ کتاب‌ احیاالموات‌ شرایع‌)
مفتاح‌ الجنان‌ (کتاب‌ دعا تکمیل‌ مصباح‌ المنیر)
المواعظ‌ العددیه‌
واجب‌ و حرام‌ احکام‌ الزامی (دوره‌ فقه‌)
قصار الجمل‌ (احادیث‌ کوتاه‌ تحت‌ عناوین‌ لغوی دو جلد)
ترجمه‌ قرآن‌ کریم‌ به‌ زبان‌ فارسی
الهدی الی موضوعات‌ ٰ نهج البلاغه
المبسوط‌ (تفسیر سوره‌ سوره آل عمران)
واجبات‌ و محرمات‌ (استقصاء آنچه‌ در شرع‌ واجب‌ و حرام‌ اعتقادی و عملی است‌)
تفسیر سوره ص
بحث‌ تکامل‌ از نظر قرآن
مسلکنا فی العقائد و الاخلاق‌ و العمل‌
زمین‌ و آنچه‌ در آن‌ است‌
تقلید چیست‌؟
رساله‌ خمس
حاشیه‌ توضیحی بر کتاب‌ مضاربه‌، عروه الوثقی
نهج‌ البلاغه‌ موضوعی
تحریرالمعالم‌
الرسائل‌ الجدیده‌
تلخیص‌ المکاسب‌
تفسیر روان‌ برای نسل‌ جوان‌
ترجمه‌ و شرح‌ فارسی سه‌ کتاب‌ مضاربه‌، مزارعه‌ و شرکت‌ در عروه‌ الوثقی
همچنین‌ از وی مقالات‌ بسیاری در نشریات‌ گوناگون مانند نورعلم‌،پاسدار اسلام‌ و… و نیز در روزنامه‌ جمهوری اسلامی و… به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌.مجله نور علم،^[۹]

مبارزه سیاسی

آیت الله مشکینی بعداز حوادث پانزده خرداد به جمع مبارزین پیوست. کارهای فردی و مخفی، ارتباط با شخصیت‌های سیاسی پیرو امام خمینی و مبارزه علنی و موضع‌گیری صریح در برابر حکومت پهلوی از ویژگیهای مبارزه وی بود. وی چندین بار در زندان ساواک قم و زندان شهربانی زندانی شد. او چهار ماه در تهران متواری و با نام مستعار زندگی کرد. پس از این چهار ماه به مدت هفت ماه به نجف رفت و بعد از بازگشت بلافاصله به مشهد تبعید و قریب ۱۵ ماه در مشهد ساکن شد. مدت کوتاهی پس از بازگشت از مشهد٬ حکم تبعید ۲۷ نفر از طلاب و مدرسین حوزه که از نظر ساواک عاملین تخریب و خرابکاری بودند صادر شد. آیت الله مشکینی هم جزو این افراد به سه سال تبعید به شهر ماهان کرمان محکوم شد. وی به مدت یک سال در شهر ماهان تحت مراقبت زندگی کرد و در اثر فعالیت‌های مختلف و به صلاح دید شهربانی به شهرستان گلپایگان تبعید شد. اقامت او در شهرستان گلپایگان – نزدیک قم- ارتباط وسیع طلاب و رفت و آمدهای بسیار آنان را موجب شد. به همین دلیل ساواک وی را از گلپایگان به مدت دو سال به کاشمر خراسان تبعید کرد. در سال ۵۷ و پس از بازگشت از کاشمر و هم زمان با حرکت امام خمینی از نجف به پاریس، ساواک آ‌یت‌الله مشکینی را دستگیر کرد. پس از خروج محمدرضا پهلوی از کشور و بازگشت امام خمینی٬ وی یکی از روحانیان متحصن در دانشگاه تهران برای ورود امام خمینی علیه حکومت بختیار شد،^[۱۰]

پس از انقلاب

پس از انقلاب آیت الله مشکینی اقداماتی را در جهت تثبیت نظام انجام داد؛ وی در بلوای حزب خلق مسلمان در منطقه آذربایجان حضور یافت. در جریان دستگیری فرزندنش که در عضویت و همکاری سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بود، نامه‌ای به عنوان «سرپرست کمیته مرکزی انقلاب» نوشت و این اتفاق را طلیعه عدالت در نظام اسلامی و مسرت بخش توصیف کرد.^[۱۱] وی همچنین یکی از منقدان دولت موقت بازرگان شد. پس از شهادت سید اسدالله مدنی، چند ماهی امامت جمعه شهرستان تبریز را برعهده گرفت. و بعد از آن به دستور امام خمینی راهی قم شد. در پی سخنان هاشم آغاجری از اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، آیت الله مشکینی با عنوان رئیس جامعه مدرسین اطلاعیه این جامعه در مورد نامشروع بودن سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران را امضا کرد.

مسؤولیت‌ها

.عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
امام جمعه موقت تبریز
حاکم شرع دادگاه‌های خوزستان و ساماندهی اوضاع و ادارات آن استان
رئیس شورای بازنگری قانون اساسی نظام اسلامی با حکم امام خمینی
نماینده مردم آذربایجان در مجلس خبرگان در تدوین قانون اساسی
نماینده خبرگان رهبری از تهران
رئیس مجلس خبرگان(از هنگام تأسیس در ۱۳۶۱ تا پایان عمر)
امام جمعه قم با حکم امام و رهبری
مسئول گزینش و اعزام قضات با حکم امام خمینی.^[۱۲]

اقدامات فرهنگی و اجتماعی

از اعضاء موسس جامعه الزهراء قم^[۱۳]

از اعضاء موسس دانشگاه امام صادق علیه السلام تهران^[۱۴]
موسس مدرسه علمیه الهادی علیه السلام ^[۱۵]
از اعضای مؤسس مدرسه علمیه حقانی^[۱۶]
موسس مصلای قدس
موسس بیمارستان و داروخانه الهادی
موسس چاپخانه الهادی

در کلام دیگران

آیت اللّه سید علی حسینی خامنه‌ای رهبر انقلاب در پیام تسلیت خود جایگاه او را در نظام جمهوری اسلامی رفیع و وی را فقیهی پارسا٬ جامع علم و عمل٬ جهاد و زهد و تشخیص و سلوک صائب و مستقیم و بدون انحراف توصیف کردند که هرگز نمی‌توان در تواضع و فروتنی او یا در زندگی زاهدانه و دامن پاک او کم‌ترین خدشه‌ای وارد آورد.^[۱۷]
محمد شریف رازی در کتاب گنجینه دانشمندان (۱۴۰۴ق.) آیت الله مشکینی را از علما و مدرسین بنام، که به فضل و دیانت و علم و تقوا شهره و دارای آثار گران قدری از قبیل ترجمه اثنا عشریه است معرفی کرده‌اند.^[۱۸]
در کتاب طبقات مفسران شیعه هم علی اکبر فیض مشکینی یکی از مدرسین شاخص و محترم حوزه علمیه قم و رئیس مجلس خبرگان و مفسری به نام یاد شده است.^[۱۹]

پانویس

– «زندگی‌نامه آیت الله مشکینی+تصاویر».
– «آیت الله مکارم شیرازی بر پیکر مرحوم آیت الله علی مشکینی نماز گزاردند».
– «آیت الله مشکینی درگذشت».
– «زندگی‌نامه آیت الله مشکینی+تصاویر».
– «مبارزات آیت الله مشکینی».
-[http://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/03/01/378634/«زندگی‌نامه آیت الله علی اکبر فیض مشکینی+تصاویر ».]
– استادی، سرگذشت کتاب شهید جاوید، ص۵۶۰.
– پایگاه اطلاع رسانی حوزه
– نشریه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،ش ۲، ص۱۹.
– خبرگزاری الف
– سایت تاریخ ایرانی
– خبرگزاری فارس. بازبینی‌شده در ۸ مرداد ۱۳۸۶
– پایگاه اطلاع رسانی جامعه الزهراء
– پایگاه اطلاع‌رسانی دانشگاه امام صادق
– پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه علمیه الهادی
– پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه حقانی
– پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
– رازی، گنجینه دانشمندان، ج۲، ص۲۶۳.
– بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ۱۳۷۶ش، ج۵، ص۴۱.