جایزه دعبل- کتاب سال عاشورا؛ پایش اندوخته های خوب در حوزه معرفتی عاشورا

اختتامیه نخستین دوره جایزه دعبل- کتاب سال عاشورا به همت بنیاد دعبل خزاعی و ماهنامه خیمه، سه شنبه ۷ مهرماه در مجموعه فرهنگی یادمان شهدای هفتم تیر(سرچشمه) برگزار شد.

پیش از شروع رسمی برنامه، در نماهنگی یاد و خاطره شهدای حادثه مسجدالحرام و فاجعه منا، گرامی داشته شد و مراسم اختتامیه با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید، آغاز گشت.

مجری مراسم، محمدجعفر خسروی ضمن خیرمقدم به حاضرین در جلسه و تبریک و تسلیت به مناسبت اعیاد و شهادت هموطنان زائر در فاجعه منا، آئین اختتامیه نخستین دوره جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا را با دعوت از دکتر محمدرضا سنگری، دبیر جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا، آغاز کرد.

عاشورا قصه نسل های فرداست
سنگری به عنوان اولین سخنران اختتامیه نخستین دوره جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا گفت: لازم است تا پیش از آنکه گزارشی از نخستین دوره جایزه دعبل- کتاب سال عاشورا ارائه کنم، چند پرسش مطرح نمایم. یک آنکه اگر به شما بگویند، برای معرفی عاشورا، کدام اثر را پیشنهاد می کنید، یا اگر بپرسند با کدام زبان و از کدام زوایا عاشورا را برای نسل جدید مطرح خواهید کرد ؛ اگر بپرسند برای کودکان و نوجوانان این نسل عاشورا را چگونه معرفی خواهید کرد، چه خواهیم گفت؟ و چه پاسخی خواهیم داشت؟

سنگری تصریح کرد: پاسخ به این سوالات زمانی روشن و مشخص خواهد شد که ما راه طی شده تا امروز را به درستی بشناسیم و بدانیم در این زمینه چه رخ داده است.

دبیر جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا با این مقدمه که حوادث و رخدادهای تاریخی معمولا در طول سالها رنگ می بازند و از حافظه دور می شوند؛ اما عاشورا، تنها حادثه ای است که هر چه از زمان رخ دادن آن می گذرد ، پویا و زایا و پایا به نسل امروز و فردا می رسد،‌ تاکید کرد: عاشورا دیگر قصه امروز و دیروز نیست، قصه نسل های فرداست و آنچه در بزرگترین رخداد تاریخ و در زمان ظهور روشن تر خواهد تپید، عاشوراست.

دکتر سنگری سپس به تشریح جایزه دعبل و بررسی آثار منتشر شده ی فاصله سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ پرداخت و گفت: از میان ۵۳۸ اثر بررسی شده، توسط ۲۸ داور، صاحب نظر و پژوهشگر، در مرحله اول ۱۲۳ اثر به مرحله بعد راه یافتند که از این تعداد نهایتا ۱۷ اثر برگزیده و ۳ اثر شایسته تقدیر شناخته شدند.

وی با اشاره به بررسی های انجام شده برای تعیین برگزیده های نخستین دوره جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا افزود: اکنون ما در نقطه ای هستیم که می توانیم بگوییم ، کجای این مسیر قرار داریم و در کدام بخش از حوزه مطالعاتی عاشورا، دچار فقر منبع و کتاب و پژوهش هستیم.

سنگری گفت: باید اذعان کرد که در بحث پژوهش، اثرآفرینی های خوبی صورت گرفته است اما در کمال تاسف، در حوزه ادبیات عاشورایی برای کودکان و نوجوانان دچار فقر بزرگی هستیم. سنگری تصریح کرد: در بخش ترجمه بسیار عقب هستیم و فقر آشکاری در برگردان و ترجمه از فارسی و به فارسی داریم.

دبیر جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا افزود: هدف از برگزاری نخستین جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا حمایت از این آثار و در عین حال نقد این آثار است.

سنگری با اشاره به اینکه جایزه دعبل و بررسی آثار، دوسالانه خواهد بود یادآور شد: جریان نقد آثار عاشورایی پیش از دوره نخست جایزه دعبل آغاز شده و حدود ۵ نشست برای نقد کتاب های عاشورایی تا کنون، برگزار شده است. سلسله نشست هایی که گزارش های مربوط به آن در نشریه خیمه به چاپ رسیده است.

سنگری ابراز امیدواری کرد این دوره جایزه ها، زمینه را برای پرکردن حفره ها و کاستی های حوزه مطالعاتی عاشورا، فراهم آورد.

دبیر جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا تاکید کرد: هنوز در ابتدای راه هستیم و امیدواریم تا شما دست مارا بگیرید تا این راه را هموارتر و استوارتر پویه کنیم.

در بخش بعدی مراسم، مجری برنامه از آقایان حجت الاسلام اشعری، حجت الاسلام زائری، محمد مهدی رسولی، حمید عجمی و محمود عبدالحسینی برای همراهی در اهدا جوایز گروه هنرِ نخستین جایزه دعبل- کتاب سال عاشورا دعوت به عمل آورد.

در گروه هنر، در بخش عکاسی از میان سه اثر «پیاده آمده ام» اثر سید احسان باقری، «جامه دران» اثر هادی لزیری و «ضریح عشق» اثر امیر حسامی نژاد، «جامه دران» کار هادی لزیری به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد.

در بخش خوشنویسی «ترکیب بند محتشم کاشانی» اثر مجتبی ملک زاده تنها نامزد و برگزیده بخش خوشنویسی گروه هنر معرفی شد.

در بخش هنرهای تجسمی، «پنجمین سوگواره پوستر عاشورایی» کار هنرمندان مرکز هنرهای تجسمی، «چهل مجلس» اثر پیمان عیسی زاده و «روزی که شبیه هیچ روزی نیست» اثر محمد فدایی، کاندیدا این بخش بودند که از میان این آثار «روزی که شبیه هیچ روزی نیست» اثر محمد فدایی در فهرست برگزیده های نخستین جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا، قرار گرفت.

در بخش پژوهش هنری، «تعزیه، تراژدی، سینما» اثر احمد طالبی نژاد ، «تعزیه در گیلان» در دو جلد اثر فرامرز طالبی و عزت الله صمصام، کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» اثر مهدی امین فروغی ، «مجلس شهادت مسلم بن عقیل» اثر داوود فتحعلی بیگی و نیز «هر طرف آواز غم» اثر متین رضوانی پور، به عنوان نامزدهای این رشته معرفی شدند. از میان این آثار، اثر مهدی امین فروغی با عنوان «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» برگزیده این بخش شناخته شد.

در گروه کودک و نوجوان، در بخش شعر کودک، هیئت داوران هیچ اثری را به عنوان نامزد معرفی نکردند. در عین حال در بخش داستان از گروه کودک و نوجوان، «بچه های عاشورا» اثر منوچهر اکبرلو، «قیام و قوعود» اثر مهدی آشتیانی ، «یاد یار و دیار» کاری از حمید گروگان نامزدهای مطرح شده در این رشته بودند که از میان آنها «یاد یار و دیار» شایسته تقدیر در این بخش شناخته شد.

در بخش تصویرگری و طراحی کتاب کودک و نوجوان، کتاب «بچه های عاشورا» کاری از هدی عظیمی، «زیباترین گل سرخ» اثر هدی حدادی، «عطر گل سرخ» اثر مرضیه صادقی، «‌قصه ی عاشورا» در پانزده جلد اثر فرهاد جمشیدی و «کلاس خوبیها» کار سیدحسام الدین طباطبایی به عنوان نامزد معرفی و از میان آنها دو اثر «عطر گل سرخ» و «قصه ی عاشورا» به عنوان برگزیده های این بخش تقدیر شدند.

نگرانی از غلبه شور مناسکی بر شعور ایمانی
پس از معرفی آثار برگزیده و شایسته تقدیر در دو گروه هنر و کودک و نوجوان، دکتر سیدعباس صالحی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنانی کوتاه ضمن تسلیت فاجعه غم گداز منا، عاشورا را موتور تحرک معرفت جامعه اسلامی و شیعی و هم موتور تحرک تمدن سازی اسلام ناب نامید و افزود: همیشه این دغدغه درباره عاشورا وجود داشته است که از تحرک این موتور کاسته نشود و زنگاری به آن افزوده نشود و کارآمدی و کارایی آن در گذر زمان مغشوش نگردد. با همین نگاه احیاگران و روشن اندیشان دینی در دهه های اخیر دغدغه هایی داشته اند.

صالحی از سه مقوله خرافه گرایی، بدعت گرایی و تحریف در مناسک و حوزه مرتبط با عاشورا به عنوان دغدغه و نگرانی های روشن اندیشان دینی یاد کرد و افزود: غلبه شور مناسکی بر شعور ایمانی، تبدیل شدن عاشورا به یک همهمه به جای یک حرکت رو به جلو، تقلید و گرفتار شدن در چمبره تکرارها از دیگر نگرانی های مرتبط با حوزه معرفت عاشورایی ست.

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: لازم است جذابیت هایی برای بیان و عرضه مفاهیم عاشورایی به نسل جدید ارائه گردد و از انتقال پیام های متناقض و متفاوت از عاشورا جلوگیری شود.

صالحی تصریح کرد: جایزه دعبل این نوید را می دهد که ما به یک پایش بپردازیم تا اندوخته های خوب خود را پیدا کرده و تقدیر کنیم و بر انباشته های خوب مان بیافزاییم و با نقد و بررسی و پیگیری های پسین، خوب ها را خوب تر کرده و از سوی دیگر، غیرمحافظه کارانه به انباشت های رو به تزاید بد هم، نقدی داشته باشیم و بازار معرفتی کاذب را در هم بریزیم.

صالحی با اشاره به اینکه جایزه دعبل-کتاب سال عاشورایی به عنوان نخستین دوره بشارتگر آن است که ما می خواهیم انباشت های دینی خود را خودمان را ورق بزنیم، ابراز امیدواری کرد: امیدواریم این جایزه گام نو یی باشد در ادبیات و پژوهش و نرم افزار معرفت دینی ما، که عاشورا قلب و کانون آن است.

پس از سخنان دکتر صالحی، خسروی مجری برنامه از تعداد دیگری از اساتید برای همراهی در اهدا جوایز در گروه ادبیات عاشورایی دعوت به عمل آورد و آقایان علیرضا کمالی، استاد جواد محقق‌، استاد محدثی خراسانی، دکتر اسماعیل امینی، علی عظیمی رئیس هیئت مدیره بنیاد دعبل و دکتر مجتبی رحماندوست بر روی سن حاضر شدند.

در گروه ادبیات، بخش شعر، کتاب «آواز لال» اثر محمد سهرابی، «پایین پای ابیات» کار مهدی مردانی، «چند مجلس از دهه اول» اثر سیداکبر میرجعفری، «دق الباب» اثر علی فردوسی و «ضربان ذات» اثر قربان ولیئی، به عنوان نامزدهای این بخش معرفی شدند که در نهایت «ضربان ذات» اثر قربان ولیئی به عنوان برگزیده این بخش معرفی شد.

در بخش ادبیات داستانی از گروه ادبیات، مهدی قزلی برای «پنجره های تشنه» و ابوالفضل زرویی نصرآباد برای «ماه به روایت آه» نامزد شدند که از میان این دو اثر زرویی نصرآباد به عنوان اثر برگزیده معرفی شد. هرچند به دلیل کسالت و عدم حضور ایشان در مراسم، نماینده وی، برای دریافت جایزه به روی سن رفت.

در بخش نوحه سرایی از گروه ادبیات «دو دریا اشک» اثر غلامرضا سازگار و «همصدا با جبرئیل» کار سیدمحمد سادات اخوی به عنوان نامزد مطرح بودند که نهایتا «همصدا با جبرئیل» به عنوان برگزیده این رشته شناخته شد. در غیاب سیدمحمد سادات اخوی، نماینده ایشان برای دریافت جایزه به روی سن رفت.

در بخش نمایشنامه و مجلس تعزیه از گروه ادبیات، کتاب «این رستخیز عام» در پنج جلد اثر غلامعلی نادعلی زاده ، «دفتر تعزیه» اثر داوود فتحعلی بیگی و «نامه تعزیه» اثر غلامعلی نادعلی زاده نامزدهای این رشته بودند که در پایان «این رستخیز عام» شایسته تقدیر و نیز کتاب «دفتر تعزیه» کار داوود فتحعلی بیگی به عنوان اثر برگزیده شناخته شدند.

همچنین هیئت داوران در بخش نثر ادبی هیچ اثری را شایسته نامزدی و تقدیر ندانستند.

در بخش پژوهش ادبی از گروه ادبیات، «حسین زبانی دیگر» اثر نرگس انصاری، و «‌بررسی و تحلیل ادبی و جامعه شناختی نمادهای دینی در شعر شیعی» اثر زهره ناعمی به عنوان نامزدهای این رشته معرفی شدند که در نهایت «حسین زبانی دیگر» انتخاب هیئت داوران به عنوان برگزیده این بخش بود.

پیش از معرفی برگزیدگان گروه فرهنگ و تاریخ و ترجمه، هنرمند وخواننده کشورمان محمد معتمدی با همراهی نوای نای، در دستگاه همایون قطعاتی از اشعار حافظ را برای حاضران در مجلس اجرا کرد.

در همراهی برای اهدای جوایز گروه فرهنگ و تاریخ و نیز ترجمه، دکتر محمدرضا سنگری، استاد محمد اسفندیاری، حجت الاسلام محمدتقی نجف، حجت الاسلام سیدعلیرضا حجازی، حجت الاسلام مرتضی وافی و حجت الاسلام عرب انصاری به روی سن آمدند و از میان نامزدهای مطرح در بخش مقتل و تاریخ، آقایان سید اصغرناظم زاده برای «اصحاب امام حسین(ع)»، مهدی پیشوایی برای «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا» و محمد محمدی ری شهری برای «شهادت نامه امام حسین(ع»، دو اثر مهدی پیشوایی و محمد محمدی ری شهری در فهرست برگزیده ها، قرار گرفتند.

در بخش پژوهش فرهنگی، کتاب «تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا» کاری از رقیه میرابوالقاسمی، کتاب «سلوک عاشورایی» در ده جلد اثر مجتبی تهرانی، «کوثر کربلا» اثر مرتضی جوادی آملی، «گونه های نقد و روش های حل تعارض» کاری از علی ملاکاظمی و «معجزه عاشورا» اثر حسین غفاری به عنوان نامزد معرفی شدند که «تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا» اثر رقیه میرابوالقاسمی برگزیده این بخش شناخته شد.

در بخش پژوهش اجتماعی از گروه فرهنگ و تاریخ، «آیین و اسطوره در ایران شیعی» اثر جبار رحمانی، «تغییرات مناسک عزاداری محرم» اثر دیگری از ‌جبار رحمانی، «شبیه از نگاه فقیه» اثر مسلم نادعلی زاده،‌ «مناسک عزاداری محرم» در دوجلد کاری گروه نویسندگان، «مناسک و آیین های شیعی در هند» اثر جبار رحمانی کاندیدا بودند و نهایتا از میان این آثار، «آیین و اسطوره در ایران شیعی» اثر جبار رحمانی، شایسته تقدیر شناخته شد.

در گروه ترجمه با دو بخش ترجمه از فارسی و ترجمه به فارسی، یک برگزیده در بخش ترجمه از فارسی و دو برگزیده در بخش ترجمه به فارسی، معرفی شدند.

در بخش ترجمه از فارسی، کتاب «پرسش هایی درباره عاشورا» اثر سیدمحمدصادق روحانی و کتاب «واقعه تف» اثر عمر کومو معرفی شدند که اثر عمر کومو عاشوراپژوه اهل نیجریه به عنوان برگزیده این بخش معرفی شد و نماینده ایشان برای دریافت جایزه دعبل، به روی سن رفت.

در ترجمه به فارسی سیدعبدالحسین رئیس السادات و محمدطاهر قادری برای «ذبح عظیم»، غلامحسین انصاری برای کتاب «زینب فریاد فرمند»، آقایان سیدرضا جزایری، حسن صالحی راد، مغنیه و سلاحورزیان برای کتاب «گوشواره عرش» و نیز عبدالکریم خاضعی نیا برای «نامه های امام حسین(ع)» نامزد شدند که از میان این آثار «ذبح عظیم» به عنوان اثر برگزیده این بخش شناخته شد. همچنین «کتاب زینب فریاد فرمند» اثر آنتوان بارا با برگردان غلامحسین انصاری برگزیده دیگر بخش ترجمه به فارسی نخستین دوره جایزه دعبل-کتاب سال عاشورا شناخته شد.