ویژگی های خاتم پیامبران از نظر احادیث

من محمّد بن عبد اللّه بن عبد المطلب هستمخداى متعال آفريدگان را بيافريد و مرا در [ميان ]بهترين آنان قرار دادآنگاه آنان را به دو گروه تقسيم كرد و [باز] مرا در بهترين گروه آنان جاى دادسپس آنان را قبيله قبيله كرد و مرا در بهترين قبيله آنان قرار دادآنگاه آنان را به خاندان ها تقسيم كرد و مرا در بهترين خاندان جاى دادپس من از بهترينِ خاندان ها و پاكترين شما هستم.

( كنز العمّال : ۳۱۹۵۰ )

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبران ـ فرمود :

 آنان را در برترين امانتگاه به وديعه نهاد و در بهترين قرارگاه جايشان داد··· تا آنكه كرامت خداوند سبحانه و تعالى به محمّد صلى الله عليه و آله رسيدپس او را از برترين رويشگاه و از ارجمندترين كِشتگاه بيرون آورد، از شجره اى كه پيامبران خود را از آن آشكار نمود و اُمناى خويش را از آن برگزيدخانواده اش بهترين خانواده و دودمانش بهترين دودمان و شجره اش بهترين شجره است، اين شجره در حرم [الهى ]روييد و در [كشتزار ]كَرَم و بزرگوارى باليد، شاخه هايش بلند است و ميوه هايش دست نيافتنى.

( نهج البلاغة : الخطبة ۹۴ )

امام على عليه السلام :

 دودمان او بهترين دودمان است و شجره اش بهترين شجره، شاخه هايش راست است و ميوه هايش آويخته، زادگاهش مكّه است و هجرتش به طَيْبَه ، در آن جا آوازه اش بلند شد و صداى [دعوت ]او به همه جا كشيده شد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۱ )

امام على عليه السلام :

گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده خدا و مهتر بندگان اوستهرگاه خداوند خلق را به دو گروه تقسيم كرد، او را در بهترين گروه آن قرار داد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۲۱۴ )

يتيم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 فقر، افتخار من است.

( جامع الأخبار : ۳۰۲ / ۸۲۸ )

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبران ـ فرمود :

 آنان جماعتى مستضعف بودند و خداوند ايشان را با گرسنگى آزمود و با رنج و مشقّت امتحانشان فرمود··· اما خداوند سبحان فرستادگان خود را صاحبان اراده هاى نيرومند قرار داد و از نظر حالات ظاهرى ضعيف و فقير اما توأم با قناعتى كه دل ها و چشم ها را پر از بى نيازى مى كرد و همراه با نيازمندى و فقرى كه چشم ها و گوش ها را از ناراحتى لبريز مى ساخت .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۲ )

درس نا خوانده

امام على عليه السلام :

 ··· هيچ گاه دو كار برايش پيش نيامد، مگر اينكه [رسول خدا صلى الله عليه و آله ]دشوارترين آن دو را برگزيد.

( مكارم الأخلاق : ۱ / ۶۱ / ۵۵ )

امام صادق عليه السلام :

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از زمانى كه خداوند عزّ و جلّ او را برانگيخت، در حال تكيه دادن غذا نخورد و خوش نداشت كه مانند پادشاهان باشدامّا ما نمى توانيم اين كار را بكنيم.

( الكافي : ۶ / ۲۷۲ / ۸  )

امام صادق عليه السلام :

 جاءَ رجُلٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و قد بَلِيَ ثَوبُهُ ، فحَمَلَ إلَيهِ اثنَي عَشَرَ دِرهَما ، فقالَ : يا عليُّ، خُذْ هذهِ الدَّراهِمَ فاشتَرِ لِي بها ثَوبا ألبَسُهُ قالَ عليٌّ عليه السلام : فجِئتُ إلَى السُّوقِ فاشتَرَيتُ لَهُ قَميصا باثنَي عَشَرَ دِرهَما ، و جِئتُ بهِ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فنَظَرَ إلَيهِ فقالَ : يا عليُّ، غيرُ هذا أحَبُّ إلَيَّ، أ تَرى صاحِبَهُ يُقيلُنا ؟ فقلتُ : لا أدري ، فقالَ : انظُرْ ، فجِئتُ إلى صاحِبهِ فقُلتُ : إن رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَد كَرِهَ هذا يُريدُ غيرَهُ فأقِلْنا فيهِ ، فَرَدَّ علَيَّ الدَّراهِمَ ، و جِئتُ بِها إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فمَشى مَعَهُ إلَى السُّوقِ لِيَبتاعَ قَميصا ، فنَظَرَ إلى جارِيَةٍ قاعِدَةٍ علَى الطّريقِ تَبكي ، فقالَ لَها رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ما شأنُكِ ؟ قالَت : يا رَسولَ اللّه ِ ، إنَّ أهلي أعطَوني أربَعَةَ دَراهِمَ لأشتَرِيَ لَهُم حاجَةً فضاعَت فلا أجسُرُ أن أرجِعَ إلَيهِم ، فأعطاها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أربَعَةَ دَراهِمَ ، و قالَ : ارجِعي إلى أهلِكِ و مضى رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إلَى السُّوقِ فاشتَرى قَميصا بأربعَةِ دَراهِمَ ، و لَبِسَهُ و حَمِدَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ و خَرَجَ ، فرأى رجُلاً عُريانا يقولُ : مَن كساني كَساهُ اللّه ُ مِن ثِيابِ الجَنّةِ ، فخَلَعَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَميصَهُ الّذي اشتَراهُ و كَساهُ السّائلَ ، ثُمّ رَجَعَ إلَى السُّوق فاشتَرى بالأربعَةِ الّتي بَقِيَت قَميصا آخَرَ ، فلَبِسَهُ و حَمِدَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ و رَجَعَ إلى مَنزِلِهِ ، فإذا الجارِيَةُ قاعِدَةٌ علَى الطَّريقِ تبكي ، فقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ما لَكِ لا تَأتِينَ أهلَكِ ؟ قالَت : يا رَسولَ اللّه ِ ، إنّي قد أبطأتُ علَيهِم أخافُ أن يَضرِبوني ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : مُرِّي بَينَ يَدَيَّ و دُلِّيني على أهلِكِ ، فجاءَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله حتّى وَقَفَ على بابِ دارِهِم ، ثُمّ قالَ : السَّلامُ علَيكُم يا أهلَ الدّارِ ، فلَم يُجيبوهُ ، فأعادَ السَّلامَ فلَم يُجيبوهُ ، فأعادَ السَّلامَ فقالوا : و عليكَ السَّلامُ يا رسولَ اللّه ِ و رحمَةُ اللّه ِ و بَرَكاتُهُ ، فقالَ صلى الله عليه و آله : ما لَكُم تَرَكتُم إجابَتي في أوّلِ السّلامِ و الثّاني ؟ قالوا : يا رسولَ اللّه ِ ، سَمِعنا سَلامَكَ فأحبَبنا أن تَستَكثِرَ مِنهُ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّ هذهِ الجارِيَةَ أبطأت علَيكُم فلا تُؤْذوها ، فقالوا :يا رسولَ اللّه ِ، هي حُرَّةٌ لِمَمشاكَ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : الحَمدُ للّه ِ ، ما رأيتُ اثنَي عَشَرَ دِرهَما أعظَمَ برَكَةً مِن هذهِ : كَسا اللّه ُ بها عارِيَينِ ، و أعتَقَ بها نَسمَةً .

 مردى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد ديد جامه آن حضرت كهنه و فرسوده است پس دوازده درهم به ايشان تقديم كردحضرت فرمود : اى على! اين درهم ها را بگير و با آنها برايم لباسى بخر تا بپوشم على عليه السلام مى فرمايد : من به بازار رفتم و پيراهنى به دوازده درهم خريدم و خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آوردم حضرت به آن نگاهى كرد و فرمود : اى على! اگر پيراهن ديگرى باشد بيشتر دوست دارم فكر مى كنى صاحبش آن را پس بگيرد؟ عرض كردم : نمى دانم فرمود : برو ببين من نزد فروشنده پيراهن رفتم و گفتم : رسول خدا صلى الله عليه و آله اين را نمى پسندد و پيراهن ديگرى مى خواهد بنا بر اين، اين را از ما پس بگيرفروشنده درهم ها را به من برگرداند و من آنها را خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آوردم حضرت همراه على عليه السلام به بازار آمد تا پيراهنى بخرد در بين راه كنيزكى را ديد كه كنارى نشسته است و مى گريد رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود : چه شده است؟ دخترك گفت : اى رسول خدا ! خانواده ام به من چهار درهم دادند تا برايشان چيزى بخرم اما اين درهم ها گم شده اند و من جرأت نمى كنم پيش آنها برگردم رسول خدا صلى الله عليه و آله چهار درهم به او داد و فرمود : پيش خانواده ات برگرد سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله به بازار رفت و پيراهنى به چهار درهم خريدارى كرد و آن را پوشيد و خداوند عزّ و جلّ را سپاس گفت و از بازار بيرون آمد مردى را ديد كه برهنه است و مى گويد : هر كه مرا بپوشاند، خداوند از جامه هاى بهشت بر او بپوشاند رسول خدا صلى الله عليه و آله پيراهنى را كه خريده بود در آورد و به آن سائل پوشاند سپس به بازار برگشت و با چهار درهم باقيمانده پيراهن ديگرى خريد و آن را پوشيد و خدا را سپاس گفت و به سوى خانه اش برگشت ناگاه ديد كه همان كنيزك سر راه نشسته است و مى گريد رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود : چرا پيش خانواده ات نمى روى؟ عرض كرد : اى رسول خدا صلى الله عليه و آله من دير كرده ام و مى ترسم مرا بزنند رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : جلو بيفت و راه خانه تان را به من نشان بده، رسول خدا صلى الله عليه و آله رفت تا به در خانه آنها رسيد و ايستاد و فرمود : سلام بر شما اى اهل خانه! اما جوابى نيامد، حضرت دوباره سلام داد باز هم جواب ندادند پيامبر بار ديگر سلام داد؛ اين بار اهل خانه جواب دادند : سلام و رحمت و بركات خدا بر شما اى رسول خدا! حضرت به آنان فرمود : چرا بار اول و دوم جواب سلام مرا نداديد؟ عرض كردند : اى رسول خدا! سلام شما را شنيديم ولى دوست داشتيم آن را زياد بگوييد رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اين كنيزك در آمدن به خانه دير كرده است، او را اذيّت نكنيد عرض كردند: اى رسول خدا! او را به ميمنت قدوم شما آزاد كرديم رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت : خدا را سپاس، با بركت تر از اين دوازده درهم نديده بودم خداوند با آنها دو برهنه پوشانيد و يك انسان را آزاد كرد.

( الخصال : ۴۹۰ / ۶۹ )

المناقب لابن شهر آشوب :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيش از آنكه مبعوث شود، بيست خصلت از خصلت هاى پيامبران را دارا بود كه اگر فردى يكى از آنها را داشته باشد، دليل بر عظمت اوست، چه رسد به كسى كه همه آنها را دارا باشد! آن حضرت پيامبرى امين، راستگو، ماهر، با اصالت، شريف، والا مقام، سخنور، خردمند، با فضيلت، عبادت پيشه، بى اعتنا به دنيا، سخاوتمند، دلير و جنگاور، قانع، فروتن، بردبار، مهربان، غيرتمند، صبور، سازگار و نرمخو بود و با هيچ منجّم و كاهن و پيشگويى درنياميخت.

( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۲۳ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از انس ـ :

 رسول خدا صلى الله عليه و آله نيك خوترين مردمان بود.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۴ )

 الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ، در پاسخ به اين سؤال كه اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله در محيط خانه چگونه بود؟ ـ

خوش خوترين مردمان بود، نه دشنام مى داد و نه بد زبانى مى كرد و نه در كوچه و بازار هياهو به راه مى انداخت و نه بدى را به بدى جبران مى كرد، بلكه مى بخشيد و گذشت مى كرد.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۵ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از كعب الأحبار در پاسخ به سؤال از اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله در تورات ـ : او را چنين مى يابيم :

 محمّد پسر عبد اللّه ··· نه بد زبان است و نه در كوچه و بازار هياهو به راه مى اندازد و بدى را با بدى پاسخ نمى دهد، بلكه مى بخشد و گذشت مى كند.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۰ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از كعب الأحبار ـ :

 ما در تورات چنين مى خوانيم : محمّد پيامبرِ برگزيده، نه تند خوست و نه خشن و نه اهل جار و جنجالدر كوچه و بازار، بدى را با بدى جواب نمى دهد، بلكه مى بخشد و گذشت مى كند.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۰ )

 الطبقات الكبرى ـ به نقل از حسن ـ :

گروهى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله جمع شدند و گفتند : چه خوب است كسى را پيشِ همسران رسول خدا صلى الله عليه و آله بفرستيم و از نحوه رفتار آن حضرت در خانه اش سؤال كنيم تا بلكه ايشان را سرمشق خود قرار دهيمآنان كسى را پيش يكايك همسران پيامبر فرستادند و آن فرستاده [از همه آنان] يك پاسخ آورد: شما از اخلاق پيامبرتان مى پرسيداخلاق او [همان دستورات ]قرآن استرسول خدا شب ها را نماز مى خواند و مى خوابد و روزه مى گيرد و روزه مى گشايد و با همسر خود همبستر مى شود.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۴)

الغارات ـ به نقل از ابراهيم بن محمّد يكى از نوادگان على عليه السلام ـ :

 على عليه السلام هرگاه پيامبر صلى الله عليه و آله را وصف مى كرد، مى فرمود : او خاتم پيامبران است بخشنده ترين مردم بود و دليرترين و راست گوترين و پايبندترين آنان به عهد و پيماناز همه نرم خوتر بود و رفتارش بزرگوارانه ترهر كس بدون سابقه قبلى او را مى ديد، هيبتش او را مى گرفت و هر كه با وى معاشرت مى كرد و او را مى شناخت دوستدارش مى شدهر كه مى خواست آن حضرت را وصف كند، مى گفت : نظير او را در گذشته و حال نديده ام.

( الغارات : ۱ / ۱۶۷ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ـ :

رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگاه ميان دو كار مخيّر مى شد آن را كه آسانتر بود انتخاب مى كرد و اين در صورتى بود كه آن كار گناه نبود، امّا اگر گناه بود از همه مردم بيشتر از آن دورى مى ورزيد .*

*اين متن ظاهرا با متن حديث اول اين باب متعارض است و مى توان ميان آنها بدينسان جمع نمود كه اين متن مربوط به مواردى است كه انتخاب كار دشوار از نظر شرعى ترجيحى نداشته و متن قبلى مربوط به مواردى است كه انتخاب كار دشوار ترجيح داشته است .

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۶)

الطبقات الكبرى ـ به نقل از محمّد بن حنفيّه ـ :

 رسول خدا صلى الله عليه و آله تقريباً هيچ گاه به چيزى «نه» نمى گفت هرگاه از او چيزى خواسته مى شد اگر مى خواست آن را انجام دهد، مى فرمود : آرى و اگر نمى خواست انجامش دهد سكوت مى كرد و در نتيجه، طرف مى فهميد كه حضرت به آن كار تمايلى ندارد.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۸ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ـ :

رسول خدا صلى الله عليه و آله نرم خوترين و بزرگوارترين مردم بوداو هم مردى چون مردان شما بود، با اين تفاوت كه همواره خنده و تبسّم بر لب داشت.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۵ )

المناقب لابن شهر آشوب :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله برنمى خاست و نمى نشست مگر با ذكر و ياد خدا.

(المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۴۷ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از عبد اللّه بن حارث ـ :

 هيچ كس را نديدم كه به اندازه رسول خدا صلى الله عليه و آله لبخند بر لب داشته باشد.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۲ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از سعيد مَقْبُرى ـ :

 رسول خدا صلى الله عليه و آله هر گاه كارى انجام مى داد بر آن مداومت مى ورزيد و اين طور نبود كه آن را يك بار انجام دهد و يك بار انجام ندهد.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۹ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از عطاء بن يسار ـ :

جبرئيل نزد پيامبر صلى الله عليه و آله كه در منطقه بالاى شهر مكّه در حال تكيه دادن غذا مى خورد، آمد و گفت : اى محمّد! غذا خوردن شاهانه؟! پس پيامبر صلى الله عليه و آله راست نشست.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۸۰ )

امين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اى مردم! بلدِ راه به كسان خود دروغ نمى گويدو من اگر هم دروغگو بودم [دست كم] به شما دروغ نمى گفتمبه خداوندى كه هيچ خدايى جز او نيست، من فرستاده به حق خدا به سوى شما خصوصا و به سوى همه مردم عموما هستمبه خدا قسم همان گونه كه مى خوابيد، مى ميريد و همان گونه كه بيدار مى شويد، برانگيخته خواهيد شد و مطابق كردارتان حسابرسى خواهيد شد و در برابر نيكى، پاداش نيك خواهيد يافت و در برابر بدى، كيفر بد خواهيد چشيدبهشتِ جاويدان در كار است و دوزخِ هميشگى.

( بحار الأنوار : ۱۸ / ۱۹۷ / ۳۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

همانا بهترين سخن، راست ترين آن است.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۱۵ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابن عباس ـ :

 چون آيه «و خويشان نزديكت را هشدار ده» (الشعراء : ۲۱۴ ) نازل شد، رسول خدا صلى الله عليه و آله بالاى كوه صفا رفت و بانگ زد : اى قريشيان! قريش گفتند : اين محمّد است كه از فراز صفا فرياد مى زندپس، همگى جمع شدند و آن جا رفتند و گفتند : چه شده است اى محمّد؟ فرمود : اگر من به شما بگويم كه در پشت اين كوه گروهى سواره هستند حرف مرا باور مى كنيد؟ گفتند : آرى، تو در ميان ما متّهم و بد نام نيستى و هرگز دروغى از تو نشنيده ايمفرمود : اينك، من شما را از عذابى سخت بيم مى دهماى فرزندان عبد المطّلب! اى فرزندان عبد مناف! اى فرزندان زهره! ـ به همين ترتيب همه خاندان ها و تيره هاى قريش را نام برد ـ خداوند به من فرمان داده است كه به خويشان نزديكم اعلام خطر كنم و من نمى توانم هيچ گونه سودى در دنيا و بهره اى در آخرت براى شما تضمين كنم، مگر اينكه بگوييد : لا اله الاّ اللّه [و ايمان بياوريد ]در اين هنگام ابو لهب گفت : هلاكت باد تو را! براى همين ما را جمع كردى؟! در اين هنگام خداوند تبارك و تعالى سوره «تبّت يدا ابى لهب و تبّ···»( المسد : ۱) را نازل فرمود.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۲۰۰  )

المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از ابن جرير ـ :

 هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله دعوت خود را به قبايل عرضه مى كرد، نزد بنى كلاب آمدآنها گفتند : ما به اين شرط با تو بيعت مى كنيم كه بعد از تو، كار [خلافت ]به ما منتقل شودپيامبر فرمود : كار دست خدا استاگر او خواست به شما خواهد رسيد و اگر نخواست به ديگرى وا گذار خواهد شدبنى كلاب رفتند و بيعت نكردند و گفتند : ما در راه تو شمشير نمى زنيم كه بعدا ديگران را بر ما حكومت دهى!

( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۲۵۷ )

المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از عامر بن طفيل ـ :

همان كسى كه خواست پيامبر را غافلگير كرده و بكشد، به آن حضرت گفت : اى محمّد! اگر مسلمان شوم چه به من مى رسد؟ حضرت فرمود : در سود و زيان اسلام شريك خواهى بودگفت : مرا والى بعد از خودت قرار مى دهى؟ فرمود : اين سِمَت نه از آنِ تو خواهد بود نه از آن قوم و قبيله تو، امّا دهنه هاى اسب ها [فرماندهى سواران] را به تو مى سپارم تا در راه خدا بجنگى.

(المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۲۵۷ )

منفورترين خصلت نزد پيامبر صلى الله عليه و آله دروغگويى بود

امام على عليه السلام :

يك نفر يهودى از رسول خدا صلى الله عليه و آله چند دينار طلبكار بود و آنها را مطالبه كردحضرت فرمود : اى مرد يهودى! فعلاً چيزى ندارم كه به تو بدهماو گفت : اى محمّد! رهايت نمى كنم تا طلبم را بپردازىرسول خدا فرمود : پس، من هم با تو مى نشينمحضرت در كنار او آن قدر نشست كه در همان جا نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا و صبح را خوانداصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله آن مرد را تهديد مى كردندپيامبر به آنان نگاه كرد و فرمود : با او چه مى كنيد؟! عرض كردند : اى رسول خدا! يك نفر يهودى شما را نگه دارد؟! فرمود : پروردگارم عزّ و جلّ مرا مبعوث نكرده است كه به معاهد و غير معاهد ستم كنمچون روز بالا آمد مرد يهودى گفت : گواهى مى دهم كه هيچ خدايى جز اللّه نيست و گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده اوستو نصف مالم را در راه خدا دادمبه خدا قسم اين كار را با تو نكردم، مگر براى اينكه اوصافى را كه از تو در تورات آمده است امتحان كنممن اوصاف تو را در تورات چنين خوانده ام : محمّد بن عبد اللّه زادگاهش مكّه است و هجرتگاهش طَيْبَهنه تند خوست و نه خشن و نه داد و بيداد راه مى اندازد و نه زبانش را به فحش و ناسزا مى آلايداكنون من گواهى مى دهم كه هيچ خدايى جز اللّه نيست و تو رسول خدا هستى و اينك اموال من در اختيار شماست و هر گونه كه خداوند دستور داده درباره آن حكم فرماآن مرد يهودى مال و ثروت زيادى داشتامام على عليه السلام سپس فرمود : بستر رسول خدا صلى الله عليه و آله يك عبا بود و بالش او پوستى پر شده از الياف درخت خرمايك شب آن را براى پيامبر دولا كردمصبح كه شد پيامبر فرمود : اين بستر، ديشب مرا از نماز باز داشتآنگاه حضرت عليه السلام دستور داد آن را يك لا كردند.

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۱۶ / ۵  )

امام صادق عليه السلام :

رسول خدا صلى الله عليه و آله نگاه هاى خود را ميان اصحابش تقسيم مى كرد و به اين و آن يكسان مى نگريست.

( الكافي : ۸/۲۶۸/۳۹۳ )

شجاع

مهربان

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از انس ـ :

 من با رسول خدا صلى الله عليه و آله راه مى رفتم و حضرت بُردى نجرانى با حاشيه اى زبر و درشت بر تن داشتعربى باديه نشين از راه رسيد و رداى ايشان را محكم كشيدمن به گردن پيامبر صلى الله عليه و آله نگاه كردم ديدم حاشيه رداء، از شدّت كشيدن، روى گردن حضرت ردّ انداخته استآن باديه نشين سپس گفت : اى محمّد! دستور بده از مال خدا كه نزد توست به من بدهندپيامبر صلى الله عليه و آله به طرف او برگشت و خنده اى كرد و سپس دستور داد به او چيزى عطا كنند.

( الترغيب و الترهيب : ۳ / ۴۱۸ / ۲۰)

با حيا

فروتن

امام صادق عليه السلام :

در جنگ ذات الرقاع، رسول خدا صلى الله عليه و آله در كنار درّه اى زير درختى توقف كرددر همين هنگام سيلى آمد و ميان آن حضرت و يارانش فاصله انداخت مردى از مشركان متوجه شد كه ياران پيامبر از او دور افتاده و منتظر بند آمدن سيل هستند، به همرزمان خود گفت : من محمّد را مى كشمو آمد و به روى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شمشير كشيد و گفت : اى محمّد! كيست كه تو را از دست من نجات دهد؟ پيامبر فرمود : آنكه پروردگار من و توستدر اين هنگام جبرئيل آن مرد را از اسبش پرت كرد و او به پشت روى زمين افتادرسول خدا صلى الله عليه و آله برخاست و شمشير را برداشته روى سينه او نشست و فرمود : اى غورث! كيست كه تو را از دست من نجات دهد؟ عرض كرد : بخشندگى و آقايى تو اى محمّد! پيامبر او را رها كردمرد از جا برخاست، در حالى كه مى گفت : به خدا قسم كه تو از من بهتر و بزرگوارترى .

( الكافي : ۸ / ۱۲۷ / ۹۷ )

صحيح مسلم ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ :

 با رسول خدا صلى الله عليه و آله براى شركت در جنگى به طرف نجد حركت كرديمپيامبر در يك وادى پر از درختان خاردار به ما رسيد و زير درختى پياده شد و شمشيرش را به يكى از شاخه هاى آن آويختمسلمانان براى پناه گرفتن در سايه درختان در وادى پراكنده شدندجابر مى گويد : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : من خوابيده بودم كه مردى آمد و شمشير را برداشتاز خواب بيدار شدم ديدم او بالاى سرم ايستاده استهمين قدر فهميدم كه شمشير در دست هاى او مى درخشدآن مرد به من گفت : كيست كه تو را از دست برهاند؟ گفتم : خدادوباره گفت : كيست كه تو را از دست من برهاند؟ من گفتم : خداآن مرد شمشير را غلاف كرد و نشست و رسول خدا صلى الله عليه و آله هم متعرّض او نشد.

( صحيح مسلم : ۴ / ۱۷۸۶ / ۱۳ )

شكيبا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روى بوريايى دراز كشيده و آن بوريا بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودبه ايشان عرض كردند : كاش بسترى تهيه كنيد! حضرت فرمود :

مرا چه به دنيا؟! حكايت من و دنيا حكايت سواره اى است كه در يك روز گرم تابستانى به راهى رود و ساعتى از روز را زير سايه درختى بيارمد و سپس حركت كند و برود.

(مكارم الأخلاق : ۱ / ۶۴ / ۶۵  )

امام باقر عليه السلام :

رسول خدا صلى الله عليه و آله نه دينارى به ارث گذاشت و نه درهمى و نه بنده اى و نه كنيزى و نه گوسفندى و نه شترىزمانى كه درگذشت زره او در گرو يكى از يهوديان مدينه بود كه در قبال قرض كردن بيست صاع جو براى خرجى خانواده اش، آن را نزد وى به گرو گذاشته بود.

( قرب الإسناد: ۹۱/۳۰۴ )

امام صادق عليه السلام :

هيچ چيز نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله محبوبتر از اين نبود كه در راه خدا گرسنه و ترسان باشد.

( الكافي : ۸/۱۲۹/۹۹ )

امام صادق عليه السلام :

 ··· رسول خدا صلى الله عليه و آله در حالى از دنيا رفت كه بدهكار بود.

( الكافي : ۵ / ۹۳ / ۲ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عمر ـ :

خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيدمآن حضرت روى حصيرى نشسته بود من هم نشستم، ديدم جز يك ازار چيز ديگرى بر تن ندارد و حصير بر پهلويش ردّ انداخته است در گوشه اى از اتاق مشتى جو به اندازه يك صاع و مقدارى برگ درخت سلم [براى دباغى كردن پوست] به چشم مى خورد و يك پوست دباغى نشده اى هم آويزان بوداشك از چشمانم سرازير شدرسول خدا فرمود : چرا گريه مى كنى، پسر خطاب؟ عرض كردم : اى پيامبر خدا! چرا گريه نكنم وقتى مى بينم كه اين حصير بر پهلوى شما ردّ انداخته و اين هم خزانه شماست كه مى بينم، در حالى كه كسرا و قيصر در باغ هاى پر از ميوه و جويبار زندگى مى كننداما شما كه پيامبر و برگزيده خدا هستى، اين وضع خزانه تان مى باشد؟! پيامبر فرمود : اى پسر خطاب! آيا نمى پسندى كه آخرت از آنِ ما باشد و دنيا از آنِ ايشان؟!

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۹۹ / ۱۲۰ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عمر ـ :

از رسول خدا صلى الله عليه و آله اجازه ورود خواستم و در غرفه اى بر ايشان وارد شدمحضرت روى بوريايى از برگ درخت خرما دراز كشيده و قسمتى از بدنش روى خاك بودزير سرش بالشى پر شده از الياف خرما قرار داشت و بالاى سر ايشان پوستى خيسانده شده در مايع دباغى كه بوى بدى از آن به مشام مى رسيد، آويزان بود و در گوشه غرفه مقدارى برگ درخت سلم قرار داشتمن به پيامبر سلام كردم و نشستم و گفتم : شما پيامبر و برگزيده خدا باشى و كسرا و قيصر بر تخت هاى طلا و فرش هاى ديبا و حرير بنشينند؟! فرمود : آنان كسانى هستند كه نعمت هاى زودگذر در همين دنيا به ايشان داده شده و ما مردمى هستيم كه نعمت هايمان در آخرت به ما داده مى شود.

(الترغيب و الترهيب : ۴ / ۲۰۰ / ۱۲۰  )

بحار الأنوار :

در خبرى ديگر آمده است : چون پيامبر صلى الله عليه و آله نشست، حصير بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودعمر گفت : البته من گواهى مى دهم كه تو رسول خدا هستى و نزد خدا بيش از قيصر و خسرو گرامى و محترم مى باشى، اما آن دو از چنان دنيايى برخوردارند و شما روى حصيرى مى خوابى كه بر پهلويت ردّ انداخته است؟! پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : آيا راضى نيستى كه دنيا براى آنان باشد و آخرت از آنِ ما؟!

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۵۷ / ۳۷ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عايشه ـ :

 ابو بكر و عمر بر پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شدند··· رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اين حرف را نزنيد؛ زيرا بستر كسرا و قيصر در آتش است، اما اين بستر و تخت من فرجامش به سوى بهشت است.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۲۰۱ / ۱۲۱ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از جندب بن سفيان ـ :

شاخه خرما بُنى به پيامبر اصابت نمود و انگشت ايشان را خونين كردحضرت فرمود : چيزى نيست، انگشتى خونى شده و اين در راه خدا اهميتى نداردجندب مى گويد : پيامبر را به خانه بردند و روى تختش كه رويه اش از برگ و ليف درخت خرما بافته شده بود بسترى كردند و زير سر ايشان بالشى پوستى كه از ليف خرما پر شده بود، قرار دادندعمر به حضور پيامبر آمد و ديد حصير بر پهلوى رسول خدا ردّ انداخته استگريه اش گرفت پيامبر فرمود : چرا گريه مى كنى؟ عرض كرد : اى رسول خدا! كسرا و قيصر را به ياد آوردم كه بر تخت هاى زرّين مى نشينند و جامه هاى سندس و استبرق ـ يا گفت : حرير و استبرق ـ مى پوشندرسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : آيا راضى نيستيد كه براى شما آخرت باشد و براى آنان دنيا؟!

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۴۶۶ )

مكارم الأخلاق :

 ابن خولى، ظرفى از شير و عسل براى پيامبر صلى الله عليه و آله آوردرسول خدا صلى الله عليه و آله از خوردن آن امتناع ورزيد و فرمود : دو نوشيدنى در يك وعده و دو ظرف در يك ظرف؟! حضرت آن را نخورد و فرمود: من [خوردن] اين را حرام نمى دانم، اما خوش ندارم كه فخر بفروشم و فردا[ى قيامت] به خاطر چيزهاى زيادى دنيا حسابرسى شوممن فروتنى را دوست دارم؛ زيرا هر كه براى خدا فروتنى كند، خداوند او را رفعت مى بخشد.

( مكارم الأخلاق : ۱ / ۷۹ / ۱۲۴ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از يزيد بن قُسيط ـ :

 مقدارى شربت بادام براى پيامبر صلى الله عليه و آله آوردند و آن را در برابر ايشان نهادندحضرت فرمود : اين چيست؟ عرض كردند : شربت بادام حضرت فرمود : آن را از جلو من برداريداين نوشيدنى ناز پروردگان (اشراف) است.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۹۵ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابو صخر ـ :

 براى پيامبر صلى الله عليه و آله شربت بادام آوردندحضرت فرمود : آن را ببريد، اين نوشيدنى ناز پروردگان است.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۹۵)

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عمرو بن حارث ـ :

رسول خدا صلى الله عليه و آله وقتى از دنيا رفت نه درهمى از خود باقى گذاشت و نه دينارى و نه بنده اى و نه كنيزى و نه هيچ چيز ديگرى، به جز استر سفيدش كه بر آن سوار مى شد و جنگ افزارش و زمينى كه آن را براى در راه ماندگان صدقه قرار داد.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۲۰۴ / ۱۳۲ )

سپر بلا كردن خود و خانواده اش

امام باقر عليه السلام ـ به محمّد بن مسلم ـ فرمود :

اى محمّد! آيا فكر مى كنى رسول خدا صلى الله عليه و آله ، از زمانى كه خداوند او را برانگيخت تا وقتى جانش را گرفت، سه روز پياپى از نان گندم سير خورد؟! نه به خدا قسم! آن حضرت از زمانى كه خداوند او را برانگيخت تا وقتى جانش را گرفت، هيچ گاه سه روز پياپى از نان گندم سير نخورد هان! من نمى گويم كه چيزى پيدا نمى كرد [تا بخورد]آن حضرت گاهى اوقات به يك نفر صد شتر جايزه مى دادبنا بر اين، اگر مى خواست بخورد، مى توانست.

( الكافي : ۸ / ۱۳۰ / ۱۰۰ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :

 رسول خدا صلى الله عليه و آله شب هاى پياپى با خانواده اش گرسنه مى خوابيدند و شامى براى خوردن نمى يافتندبيشترين غذاى آنها نان جو بود.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۷ / ۸۲ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :

به خدا قسم كه شب ها بر خاندان محمّد صلى الله عليه و آله مى گذشت و شامى براى خوردن نمى يافتند.

( طبقات الكبرى : ۱ / ۴۰۲ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عائشة ـ :

رسول خدا صلى الله عليه و آله هيچ گاه سه روز پياپى سير غذا نخورداگر مى خواستيم مى توانستيم سير شويم، اما آن حضرت ايثار مى كرد.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۸ / ۸۶ )

المحجّة البيضاء ـ به نقل از عائشة ـ :

رسول خدا صلى الله عليه و آله تا لحظه اى كه از دنيا رفت هيچ گاه سه روز پياپى سير غذا نخوردالبته اگر مى خواستيم مى توانستيم سير شويم، اما ديگران را بر خود مقدّم مى داشتيم.

( المحجّة البيضاء : ۶ / ۷۹ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عائشة ـ :

 تا زمانى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله زنده بود، خاندان محمّد هيچ گاه دو روز پياپى از نان جو سير نخوردند.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۷ / ۸۳ )

الطبقات الكبرى ـ به نقل از عائشة ـ :

 تا زمانى كه رسول خدا زنده بود، خانواده محمّد هيچ گاه سه روز پياپى صبحانه و شام را از نان جو سير نخوردند.

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۴۰۱ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از انس بن مالك ـ :

 فاطمه عليه السلام تكّه اى نان جو به پيامبر صلى الله عليه و آله دادحضرت به او فرمود : اين اولين غذايى است كه پدرت بعد از سه روز مى خورد.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۸ / ۸۷ )

 الترغيب و الترهيب ـ به نقل از حسن ـ :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از اموال خود به مردم كمك مى كرد تا جايى كه [بر اثر تنگ دست شدن ]ازار خود را با پوست وصله مى كردتا زمانى كه زنده بود هيچ گاه نشد كه سه روز متوالى هم صبحانه بخورد و هم شام.

( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۹۲ / ۱۰۰ )

خشمگين نشدن براى خويش

امام على عليه السلام :

لَمّا نَزَلَ علَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله «يا أيُّها المُزَّمِّلُ* قُمِ اللَّيلَ إلاّ قَليلاً» (المزَّمِّل : ۱ و ۲ ) قامَ اللَّيلَ كلَّهُ حتّى تَوَرَّمَت قَدَماهُ ، فجَعَلَ يَرفَعُ رِجلاً و يَضَعُ رِجلاً ، فهَبَطَ علَيهِ جِبريلُ فقالَ : «طه» ( طه:1) يَعني الأرضَ بِقدَمَيكَ يا محمّدُ «ما أنزَلْنا عَلَيْكَ القُرْآنَ لِتَشْقى» ( طه:2) ،و أنزَلَ «فاقْرأوا ما تَيَسَّرَ مِنَ القُرْآنِ» (المزَّمِّل : ۲۰ ).

وقتى آيه «اى جامه به خويشتن فرو پيچيده، به پا خيز شب را مگر اندكى» بر پيامبر نازل شد، آن حضرت تمام شب را به عبادت مى پرداخت تا جايى كه پاهايش ورم كرد به طورى كه [موقع نماز خواندن ]يك پايش را بلند مى كرد و يكى را روى زمين مى گذاشتپس جبرئيل بر آن حضرت فرود آمد و گفت : «طه» يعنى هر دو پايت را به زمين بگذار اى محمّد «ما قرآن را بر تو نازل نكرديم كه به رنج افتى» و نيز اين آيه را نازل كرد : «پس، آنچه از قرآن ميسّر است تلاوت كنيد».

( الدّرالمنصور: ۵/۵۴۹ )

امام باقر عليه السلام :

رسول خدا صلى الله عليه و آله ، در شب نوبتى عايشه، نزد او بودبه پيامبر عرض كرد : اى رسول خدا! چرا خودت را به رنج مى اندازى، حال آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است؟ حضرت فرمود : اى عايشه! آيا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!

( الكافي : ۲ / ۹۵ / ۶ )

امام صادق عليه السلام :

 رسول خدا صلى الله عليه و آله در شب نوبتى امّ سلمه در خانه او بودامّ سلمه متوجه شد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در بستر نيست و از اين بابت، بنا به خصلت زنان، دچار شكّ و بد دلى شدلذا برخاست و در اطراف خانه به جستجوى حضرت پرداخت، ناگاه ديد كه پيامبر در گوشه اى از اتاق ايستاده و دست هايش را به طرف آسمان برداشته است و گريه مى كند و مى گويد : «بار خدايا! خوبى هايى را كه ارزانيم داشته اى هرگز از من باز مگير··· بار خدايا! هرگز مرا چشم بر هم زدنى به خودم وا مگذار

امام صادق عليه السلام فرمود : امّ سلمه برگشت و شروع به گريستن كرد تا جايى كه از شنيدن صداى گريه او رسول خدا برگشت و به او فرمود : اى امّ سلمه! چرا گريه مى كنى؟ عرض كرد : پدر و مادرم فدايت باد، اى رسول خدا! چرا گريه نكنم، شما با آن مقامى كه نزد خدا دارى و خداوند همه گناهان قبل و بعد تو را آمرزيده است [اين گونه اى] ···؟ پيامبر فرمود : اى امّ سلمه! چه چيز مرا در امان مى دارد؟ خداوند يونس بن متّى را يك چشم برهم زدن به خودش وا گذاشت و در نتيجه، آن شد كه شد.

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۱۷ / ۶ ، و راجع ج ۱۴ / ۳۸۴ ـ ۳۸۷ )

الأمالى للطوسي ـ به نقل از بكر بن عبد اللّه ـ :

عمر بن خطاب بر پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شدديد آن حضرت سخت بيمار ـ يا گفت : تبدار ـ است عمر گفت : اى رسول خدا! چقدر ناخوش احوال هستيد؟ پيامبر فرمود : با اين حال، ديشب سى سوره از جمله سبع طوال* را قرائت كردمعمر عرض كرد : اى رسول خدا! با آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده شما را آمرزيده است، اين چنين خود را به زحمت مى اندازى؟! حضرت فرمود : اى عمر! آيا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!

( الأمالي للطوسي : ۴۰۳ / ۹۰۳  )

* سبع طوال يا هفت سوره بلند و طولانى عبارتند از : بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف و توبه .

بحار الأنوار ـ به نقل از طاووس فقيه ـ :

در حِجر، امام زين العابدين عليه السلام را ديدم كه نماز مى خواند و دعا مى كند و مى گويد : بنده ات در درگاه توست، اسيرت در آستان توست، بينوايت در آستان توست، گدايت در آستان توست، از چيزى به تو شكوه مى كند كه بر تو پوشيده نيستو در خبرى آمده است : مرا از درگاه خود مران فاطمه، دختر على بن ابى طالب، نزد جابر بن عبد اللّه رفت و گفت : اى صحابى رسول خدا صلى الله عليه و آله ! ما به گردن شما حقّ و حقوقى داريم و يكى از حقوق ما به گردن شما اين است كه اگر ديديد يكى از ما از شدّت عبادت خودش را از بين مى برد، خدا را به ياد او آوريد و از وى بخواهيد كه به جانش رحم كنداينك على بن الحسين، اين يادگار پدرش حسين، بينى اش [از كثرت سجده ]مجروح شده و پيشانى و زانوها و كف دست هايش سوراخ گشته استاو خودش را در عبادت ذوب كرده است جابر به در خانه امام زين العابدين عليه السلام آمد و اجازه ورود خواست و چون وارد شد، ديد آن حضرت در محرابش مى باشد و عبادت او را فرسوده استعلى بن الحسين برخاست و با بزرگوارى حال او را پرسيد و سپس جابر را در كنار خود نشانيدجابر رو به حضرت كرد و گفت : يا بن رسول اللّه ! مگر نمى دانى كه خداوند بهشت را در حقيقت براى شما و دوستداران شما خلق كرده و دوزخ را براى دشمنان و مخالفان شما آفريده است؟ پس، اين چه رنج و مشقّتى است كه به خودتان مى دهيد؟ على بن الحسين به او فرمود: اى صحابى رسول خدا! مگر نمى دانى كه جدّم رسول خدا صلى الله عليه و آله با آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده او را بخشيده بود، از سخت كوشى در عبادت خدا باز نايستاد و ـ پدر و مادرم فدايش باد ـ چندان عبادت كرد كه ساق و كف پاهايش ورم كرد و وقتى به ايشان گفته شد : با آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است، باز اينچنين عبادت مى كنى؟! فرمود : آيا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!جابر كه ديد هيچ حرفى در آن حضرت اثر نمى گذارد، عرض كرد : يا بن رسول اللّه ! به جان خودت رحم كن؛ زيرا شما از خاندانى هستى كه مردم با واسطه قرار دادن آنان به درگاه الهى از خداوند مى خواهند بلا را دفع كند و رنج و محنت ها را برطرف سازد و آسمان را [از خراب شدن بر سر آنها ]نگه داردحضرت فرمود : اى جابر! من همچنان به روش پدرانم ادامه خواهم داد و به آنان اقتدا خواهم كرد تا آنكه به ديدارشان بشتابمدر اين هنگام جابر رو به حضّار كرد و گفت : در ميان فرزندان پيامبران كسى مانند على بن الحسين ديده نشده است، مگر يوسف بن يعقوببه خدا قسم كه فرزندان و ذرّيّه على بن الحسين برتر از فرزندان و ذرّيّه يوسف هستند.

(  بحار الأنوار : ۴۶ / ۷۸ / ۷۵)

متهم شدن رسول خدا صلى الله عليه و آله از سوى دشمنان