ویژگی های خاتم پیامبران از نظر احادیث

خانه / قرآن و عترت / عترت / ستارگان هدایت / حضرت محمد (صلی الله علیه واله) / ویژگی های خاتم پیامبران از نظر احادیث

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روى بوريايى دراز كشيده و آن بوريا بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودبه ايشان عرض كردند : كاش بسترى تهيه كنيد

بهترينِ مردم از جهت دودمان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أنا محمّدُ بنُ عبدِ اللّه ِ بنِ عبدِ المُطّلبِ ، إنّ اللّه َ تعالى خَلَقَ الخَلقَ فجَعَلَني في خَيرِهِم ، ثُمّ جَعَلَهُم فِرقتَينِ فجَعَلَني في خَيرِهِم فِرقَةً ، ثُمّ جَعَلَهُم قَبائلَ فجَعَلَني في خَيرِهِم قَبيلَةً ، ثُمّ جَعَلَهُم بُيوتا فجَعَلَني في خَيرِهِم بَيتا ، فأنا خَيرُكُم بَيتا و خَيرُكُم نَفسا .
من محمّد بن عبد اللّه بن عبد المطلب هستمخداى متعال آفريدگان را بيافريد و مرا در [ميان ]بهترين آنان قرار دادآنگاه آنان را به دو گروه تقسيم كرد و [باز] مرا در بهترين گروه آنان جاى دادسپس آنان را قبيله قبيله كرد و مرا در بهترين قبيله آنان قرار دادآنگاه آنان را به خاندان ها تقسيم كرد و مرا در بهترين خاندان جاى دادپس من از بهترينِ خاندان ها و پاكترين شما هستم.
( كنز العمّال : ۳۱۹۵۰ )
امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبران ـ فرمود :
فاستَودَعَهُم في أفضَلِ مُستَودَعٍ ، و أقَرَّهُم في خَيرِ مُستَقَرٍّ ··· حتّى أفضَت كَرامَةُ اللّه ِ سبحانَهُ و تعالى إلى محمّدٍ صلى الله عليه و آله ، فأخرَجَهُ مِن أفضَلِ المَعادِنِ مَنبِتا ، و أعَزِّ الأَرُوماتِ مَغرِسا ، مِن الشَّجَرَةِ الّتي صَدَعَ مِنها أنبياءَهُ ، و انتَجَبَ (انتَخَبَ) مِنها اُمَناءَهُ .عِترَتُهُ خَيرُ العِتَرِ ، و اُسرَتُهُ خَيرُ الاُسَرِ ، و شَجَرَتُهُ خَيرُ الشَّجَرِ ، نَبَتَت في حَرَمٍ ، و بَسَقَت في كَرَمٍ ، لَها فُروعٌ طِوالٌ ، و ثَمَرٌ لا يُنالُ .
 آنان را در برترين امانتگاه به وديعه نهاد و در بهترين قرارگاه جايشان داد··· تا آنكه كرامت خداوند سبحانه و تعالى به محمّد صلى الله عليه و آله رسيدپس او را از برترين رويشگاه و از ارجمندترين كِشتگاه بيرون آورد، از شجره اى كه پيامبران خود را از آن آشكار نمود و اُمناى خويش را از آن برگزيدخانواده اش بهترين خانواده و دودمانش بهترين دودمان و شجره اش بهترين شجره است، اين شجره در حرم [الهى ]روييد و در [كشتزار ]كَرَم و بزرگوارى باليد، شاخه هايش بلند است و ميوه هايش دست نيافتنى.
( نهج البلاغة : الخطبة ۹۴ )
امام على عليه السلام :
 اُسرَتُهُ خَيرُ اُسرَةٍ ، و شَجَرَتُهُ خَيرُ شَجَرَةٍ ، أغصانُها مُعتَدِلَةٌ ، و ثِمارُها مُتَهَدِّلَةٌ ، مَولِدُهُ بمَكّةَ ، و هِجرَتُهُ بطَيبَةَ، عَلا بِها ذِكرُهُ ، و امتَدَّ مِنها صَوتُهُ .
 دودمان او بهترين دودمان است و شجره اش بهترين شجره، شاخه هايش راست است و ميوه هايش آويخته، زادگاهش مكّه است و هجرتش به طَيْبَه ، در آن جا آوازه اش بلند شد و صداى [دعوت ]او به همه جا كشيده شد.
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۱ )
امام على عليه السلام :
أشهَدُ أنّ محمّدا عَبدُهُ و رَسولُهُ ، و سَيّدُ عِبادِهِ ، كُلَّما نَسَخَ اللّه ُ الخَلقَ فِرقَتينِ جَعَلَهُ في خَيرِهِما .
گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده خدا و مهتر بندگان اوستهرگاه خداوند خلق را به دو گروه تقسيم كرد، او را در بهترين گروه آن قرار داد.
( نهج البلاغة : الخطبة ۲۱۴ )

يتيم

امام باقر يا امام صادق عليهما السلام ـ درباره آيه «آيا تو را يتيم نيافت و پناه داد» ـ فرمود :
 اليَتيمُ الّذي لا مِثلَ لَهُ ؛ و لذلكَ سُمِّيَتِ الدُّرَّةُ : اليَتيمَةَ ؛ لأنّهُ لا مِثلَ لَها .
يتيم به معناى كسى است كه مانند ندارد به همين دليل دُردانه را «يتيمه» مى گويند؛ چون نظير ندارد.
( تفسير القمّي : ۲ / ۴۲۷  )
امام باقر و امام صادق عليهما السلام ـ درباره آيه «آيا تو را يتيم نيافت و پناه داد» ـ فرمودند :
أي فآوى إلَيكَ النّاسَ .
يعنى مردم را به سوى تو كشاند (آنان را متوجه ارزش تو كرد).
( بحار الأنوار : ۱۶ / ۱۴۲ / ۶. )
امام رضا عليه السلام : خداوند عزّ و جلّ به پيامبرش محمّد صلى الله عليه و آله فرمود : «آيا تو را يتيم نيافت و پناه داد»مى فرمايد :
أ لَم يَجِدكَ وَحيدا فآوى إلَيكَ النّاسَ ؟! .
مگر نه اينكه تو را يگانه (دُردانه) يافت و مردم را به سوى تو كشاند.
( بحار الأنوار : ۱۶ / ۱۴۲ / ۵ )
مجمع البيان :
 ماتَ أبوهُ [ صلى الله عليه و آله ] و هُو في بَطنِ اُمِّهِ ، و قيل : إنَّه ماتَ بَعدَ وِلادَتِهِ بمُدَّةٍ قَليلَةٍ و ماتَت اُمُّهُ صلى الله عليه و آله و هُو ابنُ سَنتَينِ ، و ماتَ جَدُّهُ و هُو ابنُ ثَماني سِنينَ .
زمانى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در شكم مادرش بود و يا اندك زمانى پس از ولادت او، پدر بزرگوارش درگذشت و دو ساله بود كه مادرش از دنيا رفت و در هشت سالگى جدّ خود را از دست داد.
(مجمع البيان: ۱۰/۷۶۵ )
علل الشرائع ـ به نقل از ابن عبّاس در پاسخ به سؤال از آيه «آيا تو را يتيم نيافت و پناه داد» ـ :
 إنّما سُمِّي يَتيما لأنّهُ لم يَكُن لَهُ نَظيرٌ على وَجهِ الأرضِ مِن الأوَّلِينَ و الآخِرينَ ، فقالَ عَزَّ و جلَّ مُمتَنّا علَيهِ نِعَمَهُ : «أ لَمْ يَجِدْكَ يَتيما» أي وَحيدا لا نَظيرَ لَكَ ، «فآوَى» إلَيكَ النّاسَ ، و عَرَّفَهُم فَضلَكَ حتّى عَرَفوكَ .
در حقيقت رسول خدا از آن رو يتيم ناميده شده كه در پهنه زمين هيچ كس، از اوّلين و آخرين، نظير او نبودلذا خداوند عزّ و جلّ با بر شمردن نعمت هاى خود بر آن حضرت منّت نهاده مى فرمايد : «مگر نه اين كه تو را يتيم يافت» يعنى يگانه و بى مانند «پس، پناه داد» يعنى مردم را به سوى تو كشاند و فضيلت و ارزش تو را به ايشان شناساند و آنها تو را شناختند.
( علل الشرائع : ۱۳۰ / ۱ )

فقير

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 الفَقرُ فَخري .
 فقر، افتخار من است.
( جامع الأخبار : ۳۰۲ / ۸۲۸ )
امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبران ـ فرمود :
 كانُوا قَوما مُستَضعَفينَ ، قَدِ اختَبرَهُمُ اللّه ُ بالمَخمَصَةِ ، و ابتَلاهُم بالمَجهَدَةِ ··· و لكنَّ اللّه َ سبحانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ اُولي قُوَّةٍ في عَزائمِهِم ، و ضَعَفَةً فيما تَرَى الأعيُنُ مِن حالاتِهِم ، مَع قَناعَةٍ تَملأُ القُلوبَ و العُيونَ غِنىً ، و خَصاصَةٍ تَملأُ الأبصارَ و الأسماعَ أذىً .
 آنان جماعتى مستضعف بودند و خداوند ايشان را با گرسنگى آزمود و با رنج و مشقّت امتحانشان فرمود··· اما خداوند سبحان فرستادگان خود را صاحبان اراده هاى نيرومند قرار داد و از نظر حالات ظاهرى ضعيف و فقير اما توأم با قناعتى كه دل ها و چشم ها را پر از بى نيازى مى كرد و همراه با نيازمندى و فقرى كه چشم ها و گوش ها را از ناراحتى لبريز مى ساخت .
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۲ )

درس نا خوانده

امام رضا عليه السلام ـ در مباحثات خود با پيروان اديان، در اثبات نبوّت حضرت محمّد صلى الله عليه و آله ـ فرمود :
و مِن آياتِهِ أنّهُ كانَ يَتيما فَقيرا راعِيا أجِيرا ، لَم يَتَعَلَّمْ كِتابا و لَم يَختَلِفْ إلى مُعلِّمٍ ، ثُمّ جاءَ بالقرآنِ الّذي فيهِ قِصَصُ الأنبياءِ عليهم السلام و أخبارُهُم حَرفا حَرفا ، و أخبارُ مَن مَضى و مَن بَقِيَ إلى يَومِ القِيامَةِ .
از جمله نشانه هاى [نبوّتش ]اين است كه آن حضرت يتيم و فقير و چوپان و مزد بگير بودنه كتابى آموخت و نه به محضر آموزگارى آمد و شد كردسپس قرآنى آورد كه در آن كلمه به كلمه داستان هاى پيامبران و سرگذشت آنان و اخبار گذشتگان و آيندگان تا روز قيامت، آمده است.
( عيون أخبار الرِّضا : ۱ / ۱۶۷ / ۱)

برخوردار از خويى والا

امام على عليه السلام :
 ··· و لا عَرَضَ لَهُ أمرانِ إلاّ أخَذَ بأشَدِّهِما .
 ··· هيچ گاه دو كار برايش پيش نيامد، مگر اينكه [رسول خدا صلى الله عليه و آله ]دشوارترين آن دو را برگزيد.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۶۱ / ۵۵ )
امام صادق عليه السلام :
ما أكَلَ نَبيُّ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و هُو مُتّكئٌ مُنذُ بَعَثَهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ ، و كانَ يَكرَهُ أن يَتَشَبَّهَ بالمُلوكِ ، و نحنُ لا نَستَطيعُ أن نَفعَلَ 
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از زمانى كه خداوند عزّ و جلّ او را برانگيخت، در حال تكيه دادن غذا نخورد و خوش نداشت كه مانند پادشاهان باشدامّا ما نمى توانيم اين كار را بكنيم.
( الكافي : ۶ / ۲۷۲ / ۸  )
امام صادق عليه السلام :
 جاءَ رجُلٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و قد بَلِيَ ثَوبُهُ ، فحَمَلَ إلَيهِ اثنَي عَشَرَ دِرهَما ، فقالَ : يا عليُّ، خُذْ هذهِ الدَّراهِمَ فاشتَرِ لِي بها ثَوبا ألبَسُهُ قالَ عليٌّ عليه السلام : فجِئتُ إلَى السُّوقِ فاشتَرَيتُ لَهُ قَميصا باثنَي عَشَرَ دِرهَما ، و جِئتُ بهِ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فنَظَرَ إلَيهِ فقالَ : يا عليُّ، غيرُ هذا أحَبُّ إلَيَّ، أ تَرى صاحِبَهُ يُقيلُنا ؟ فقلتُ : لا أدري ، فقالَ : انظُرْ ، فجِئتُ إلى صاحِبهِ فقُلتُ : إن رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَد كَرِهَ هذا يُريدُ غيرَهُ فأقِلْنا فيهِ ، فَرَدَّ علَيَّ الدَّراهِمَ ، و جِئتُ بِها إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فمَشى مَعَهُ إلَى السُّوقِ لِيَبتاعَ قَميصا ، فنَظَرَ إلى جارِيَةٍ قاعِدَةٍ علَى الطّريقِ تَبكي ، فقالَ لَها رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ما شأنُكِ ؟ قالَت : يا رَسولَ اللّه ِ ، إنَّ أهلي أعطَوني أربَعَةَ دَراهِمَ لأشتَرِيَ لَهُم حاجَةً فضاعَت فلا أجسُرُ أن أرجِعَ إلَيهِم ، فأعطاها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أربَعَةَ دَراهِمَ ، و قالَ : ارجِعي إلى أهلِكِ و مضى رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إلَى السُّوقِ فاشتَرى قَميصا بأربعَةِ دَراهِمَ ، و لَبِسَهُ و حَمِدَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ و خَرَجَ ، فرأى رجُلاً عُريانا يقولُ : مَن كساني كَساهُ اللّه ُ مِن ثِيابِ الجَنّةِ ، فخَلَعَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَميصَهُ الّذي اشتَراهُ و كَساهُ السّائلَ ، ثُمّ رَجَعَ إلَى السُّوق فاشتَرى بالأربعَةِ الّتي بَقِيَت قَميصا آخَرَ ، فلَبِسَهُ و حَمِدَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ و رَجَعَ إلى مَنزِلِهِ ، فإذا الجارِيَةُ قاعِدَةٌ علَى الطَّريقِ تبكي ، فقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ما لَكِ لا تَأتِينَ أهلَكِ ؟ قالَت : يا رَسولَ اللّه ِ ، إنّي قد أبطأتُ علَيهِم أخافُ أن يَضرِبوني ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : مُرِّي بَينَ يَدَيَّ و دُلِّيني على أهلِكِ ، فجاءَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله حتّى وَقَفَ على بابِ دارِهِم ، ثُمّ قالَ : السَّلامُ علَيكُم يا أهلَ الدّارِ ، فلَم يُجيبوهُ ، فأعادَ السَّلامَ فلَم يُجيبوهُ ، فأعادَ السَّلامَ فقالوا : و عليكَ السَّلامُ يا رسولَ اللّه ِ و رحمَةُ اللّه ِ و بَرَكاتُهُ ، فقالَ صلى الله عليه و آله : ما لَكُم تَرَكتُم إجابَتي في أوّلِ السّلامِ و الثّاني ؟ قالوا : يا رسولَ اللّه ِ ، سَمِعنا سَلامَكَ فأحبَبنا أن تَستَكثِرَ مِنهُ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّ هذهِ الجارِيَةَ أبطأت علَيكُم فلا تُؤْذوها ، فقالوا :يا رسولَ اللّه ِ، هي حُرَّةٌ لِمَمشاكَ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : الحَمدُ للّه ِ ، ما رأيتُ اثنَي عَشَرَ دِرهَما أعظَمَ برَكَةً مِن هذهِ : كَسا اللّه ُ بها عارِيَينِ ، و أعتَقَ بها نَسمَةً .
 مردى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد ديد جامه آن حضرت كهنه و فرسوده است پس دوازده درهم به ايشان تقديم كردحضرت فرمود : اى على! اين درهم ها را بگير و با آنها برايم لباسى بخر تا بپوشم على عليه السلام مى فرمايد : من به بازار رفتم و پيراهنى به دوازده درهم خريدم و خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آوردم حضرت به آن نگاهى كرد و فرمود : اى على! اگر پيراهن ديگرى باشد بيشتر دوست دارم فكر مى كنى صاحبش آن را پس بگيرد؟ عرض كردم : نمى دانم فرمود : برو ببين من نزد فروشنده پيراهن رفتم و گفتم : رسول خدا صلى الله عليه و آله اين را نمى پسندد و پيراهن ديگرى مى خواهد بنا بر اين، اين را از ما پس بگيرفروشنده درهم ها را به من برگرداند و من آنها را خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آوردم حضرت همراه على عليه السلام به بازار آمد تا پيراهنى بخرد در بين راه كنيزكى را ديد كه كنارى نشسته است و مى گريد رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود : چه شده است؟ دخترك گفت : اى رسول خدا ! خانواده ام به من چهار درهم دادند تا برايشان چيزى بخرم اما اين درهم ها گم شده اند و من جرأت نمى كنم پيش آنها برگردم رسول خدا صلى الله عليه و آله چهار درهم به او داد و فرمود : پيش خانواده ات برگرد سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله به بازار رفت و پيراهنى به چهار درهم خريدارى كرد و آن را پوشيد و خداوند عزّ و جلّ را سپاس گفت و از بازار بيرون آمد مردى را ديد كه برهنه است و مى گويد : هر كه مرا بپوشاند، خداوند از جامه هاى بهشت بر او بپوشاند رسول خدا صلى الله عليه و آله پيراهنى را كه خريده بود در آورد و به آن سائل پوشاند سپس به بازار برگشت و با چهار درهم باقيمانده پيراهن ديگرى خريد و آن را پوشيد و خدا را سپاس گفت و به سوى خانه اش برگشت ناگاه ديد كه همان كنيزك سر راه نشسته است و مى گريد رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود : چرا پيش خانواده ات نمى روى؟ عرض كرد : اى رسول خدا صلى الله عليه و آله من دير كرده ام و مى ترسم مرا بزنند رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : جلو بيفت و راه خانه تان را به من نشان بده، رسول خدا صلى الله عليه و آله رفت تا به در خانه آنها رسيد و ايستاد و فرمود : سلام بر شما اى اهل خانه! اما جوابى نيامد، حضرت دوباره سلام داد باز هم جواب ندادند پيامبر بار ديگر سلام داد؛ اين بار اهل خانه جواب دادند : سلام و رحمت و بركات خدا بر شما اى رسول خدا! حضرت به آنان فرمود : چرا بار اول و دوم جواب سلام مرا نداديد؟ عرض كردند : اى رسول خدا! سلام شما را شنيديم ولى دوست داشتيم آن را زياد بگوييد رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اين كنيزك در آمدن به خانه دير كرده است، او را اذيّت نكنيد عرض كردند: اى رسول خدا! او را به ميمنت قدوم شما آزاد كرديم رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت : خدا را سپاس، با بركت تر از اين دوازده درهم نديده بودم خداوند با آنها دو برهنه پوشانيد و يك انسان را آزاد كرد.
( الخصال : ۴۹۰ / ۶۹ )
المناقب لابن شهر آشوب :
كان النّبيّ صلى الله عليه و آله قبل المبعث موصوفا بعشرين خصلة من خصال الأنبياء ، لو انفرد واحد بأحدها لدلّ على جلاله ، فكيف من اجتمعت فيه ؟! كان نبيّا أمينا ، صادقا ، حاذقا ، أصيلاً ، نبيلاً ، مكينا ، فصيحا ، نصيحا ، عاقلاً ، فاضلاً ، عابدا ، زاهدا ، سخيّا ، كميّا ، قانعا ، متواضعا ، حليما ، رحيما ، غيورا ، صبورا ، موافقا ، مرافقا ، لم يخالط منجِّما و لا كاهنا و لا عيّافا .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيش از آنكه مبعوث شود، بيست خصلت از خصلت هاى پيامبران را دارا بود كه اگر فردى يكى از آنها را داشته باشد، دليل بر عظمت اوست، چه رسد به كسى كه همه آنها را دارا باشد! آن حضرت پيامبرى امين، راستگو، ماهر، با اصالت، شريف، والا مقام، سخنور، خردمند، با فضيلت، عبادت پيشه، بى اعتنا به دنيا، سخاوتمند، دلير و جنگاور، قانع، فروتن، بردبار، مهربان، غيرتمند، صبور، سازگار و نرمخو بود و با هيچ منجّم و كاهن و پيشگويى درنياميخت.
( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۲۳ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از انس ـ :
 كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أحسَنَ النّاسِ خُلقا .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله نيك خوترين مردمان بود.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۴ )
 الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ، در پاسخ به اين سؤال كه اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله در محيط خانه چگونه بود؟ ـ
كانَ أحسَنَ النّاسِ خُلقا ، لَم يَكُن فاحِشا و لا مُتَفَحِّشا ، و لا صَخّابا في الأسواقِ ، و لا يَجزي بالسَّيّئَةِ مِثلَها ، و لكنْ يَعفو و يَصفَحُ .
خوش خوترين مردمان بود، نه دشنام مى داد و نه بد زبانى مى كرد و نه در كوچه و بازار هياهو به راه مى انداخت و نه بدى را به بدى جبران مى كرد، بلكه مى بخشيد و گذشت مى كرد.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۵ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از كعب الأحبار در پاسخ به سؤال از اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله در تورات ـ : او را چنين مى يابيم :
نَجِدُهُ محمّدَ بنَ عبدِ اللّه ِ ··· لَيس بفَحّاشٍ و لا بصَخّابٍ في الأسواق، و لا يُكافِئُ بالسَّيّئَةِ ، و لكن يَعفو و يَغفِرُ .
 محمّد پسر عبد اللّه ··· نه بد زبان است و نه در كوچه و بازار هياهو به راه مى اندازد و بدى را با بدى پاسخ نمى دهد، بلكه مى بخشد و گذشت مى كند.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۰ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از كعب الأحبار ـ :
 إنّا نَجِدُ في التَّوراةِ : محمّدٌ النَّبيُّ المُختارُ لافَظٌّ و لا غَليظٌ، و لا صَخّابٌ في الأسواقِ، و لا يَجزي السَّيّئةَ السَّيّئةَ ، و لكنْ يَعفو و يغفِرُ .
 ما در تورات چنين مى خوانيم : محمّد پيامبرِ برگزيده، نه تند خوست و نه خشن و نه اهل جار و جنجالدر كوچه و بازار، بدى را با بدى جواب نمى دهد، بلكه مى بخشد و گذشت مى كند.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۰ )
 الطبقات الكبرى ـ به نقل از حسن ـ :
 إنّ رَهطا مِن أصحابِ النَّبيِّ صلى الله عليه و آله اجتَمَعوا فقالوا : لَو أرسَلنا إلى اُمَّهاتِ المُؤمنينَ فسَألناهُنَّ عَمّا نَحَلوا علَيهِ ـ يَعني النَّبيَّ صلى الله عليه و آله ـ مِن العَمَلِ لَعَلَّنا أن نَقتَديَ بهِ ، فأرسَلوا إلى هذهِ ثُمّ هذهِ ، فجاءَ الرّسولُ بأمرٍ واحِدٍ : إنّكُم تَسألونَ عن خُلقِ نَبيِّكُم صلى الله عليه و آله و خُلقُهُ القرآنُ ، و رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَبِيتُ يُصَلّي و يَنامُ ، و يَصومُ و يُفطِرُ ، و يأتي أهلَهُ .
گروهى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله جمع شدند و گفتند : چه خوب است كسى را پيشِ همسران رسول خدا صلى الله عليه و آله بفرستيم و از نحوه رفتار آن حضرت در خانه اش سؤال كنيم تا بلكه ايشان را سرمشق خود قرار دهيمآنان كسى را پيش يكايك همسران پيامبر فرستادند و آن فرستاده [از همه آنان] يك پاسخ آورد: شما از اخلاق پيامبرتان مى پرسيداخلاق او [همان دستورات ]قرآن استرسول خدا شب ها را نماز مى خواند و مى خوابد و روزه مى گيرد و روزه مى گشايد و با همسر خود همبستر مى شود.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۴)
الغارات ـ به نقل از ابراهيم بن محمّد يكى از نوادگان على عليه السلام ـ :
 كانَ عليٌّ عليه السلام إذا نَعَتَ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله قالَ : هو خاتَمُ النَّبيّينَ ، أجوَدُ النّاسِ كَفّا، و أجرَأُ النّاسِ صَدرا ، و أصدَقُ النّاسِ لَهجَةً و أوفَى النّاسِ ذِمَّةً ، و أليَنُهُم عَريكَةً ، و أكرَمُهُم عِشرَةً (مَن رَآهُ بَديهَةً هابَهُ ، و مَن خالَطَهُ مَعرِفَةً أحَبَّهُ ، يَقولُ ناعِتُهُ : لَم أرَ قَبلَهُ و لا بَعدَهُ مِثلَهُ) .
 على عليه السلام هرگاه پيامبر صلى الله عليه و آله را وصف مى كرد، مى فرمود : او خاتم پيامبران است بخشنده ترين مردم بود و دليرترين و راست گوترين و پايبندترين آنان به عهد و پيماناز همه نرم خوتر بود و رفتارش بزرگوارانه ترهر كس بدون سابقه قبلى او را مى ديد، هيبتش او را مى گرفت و هر كه با وى معاشرت مى كرد و او را مى شناخت دوستدارش مى شدهر كه مى خواست آن حضرت را وصف كند، مى گفت : نظير او را در گذشته و حال نديده ام.
( الغارات : ۱ / ۱۶۷ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ـ :
ما خُيِّرَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في أمرَينِ إلاّ أخَذَ أيسَرَهُما ما لَم يَكُن إثما ، فإن كانَ إثما كانَ أبعَدَ النّاسِ مِنهُ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگاه ميان دو كار مخيّر مى شد آن را كه آسانتر بود انتخاب مى كرد و اين در صورتى بود كه آن كار گناه نبود، امّا اگر گناه بود از همه مردم بيشتر از آن دورى مى ورزيد .*
*اين متن ظاهرا با متن حديث اول اين باب متعارض است و مى توان ميان آنها بدينسان جمع نمود كه اين متن مربوط به مواردى است كه انتخاب كار دشوار از نظر شرعى ترجيحى نداشته و متن قبلى مربوط به مواردى است كه انتخاب كار دشوار ترجيح داشته است .
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۶)
الطبقات الكبرى ـ به نقل از محمّد بن حنفيّه ـ :
كانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لا يَكادُ يَقولُ لشيءٍ : لا ، فإذا هُو سُئلَ فأرادَ أن يَفعَلَ ، قالَ : نَعَم ، و إذا لَم يُرِدْ أن يَفعَلَ سَكَتَ ، فكانَ قد عُرِفَ ذلكَ مِنهُ .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله تقريباً هيچ گاه به چيزى «نه» نمى گفت هرگاه از او چيزى خواسته مى شد اگر مى خواست آن را انجام دهد، مى فرمود : آرى و اگر نمى خواست انجامش دهد سكوت مى كرد و در نتيجه، طرف مى فهميد كه حضرت به آن كار تمايلى ندارد.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۸ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ـ :
 كانَ صلى الله عليه و آله أليَنَ النّاسِ ، و أكرَمَ النّاسِ ، و كانَ رجُلاً مِن رِجالِكُم إلاّ أنّهُ كانَ ضَحّاكا بَسّاما .
رسول خدا صلى الله عليه و آله نرم خوترين و بزرگوارترين مردم بوداو هم مردى چون مردان شما بود، با اين تفاوت كه همواره خنده و تبسّم بر لب داشت.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۵ )
المناقب لابن شهر آشوب :
كانَ [ صلى الله عليه و آله ]لا يَقومُ و لا يَجلِسُ إلاّ على ذِكرِ اللّه ِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله برنمى خاست و نمى نشست مگر با ذكر و ياد خدا.
(المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۴۷ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عبد اللّه بن حارث ـ :
ما رَأيتُ أحَدا أكثَرَ تَبَسُّما مِن رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله .
 هيچ كس را نديدم كه به اندازه رسول خدا صلى الله عليه و آله لبخند بر لب داشته باشد.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۲ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از سعيد مَقْبُرى ـ :
كانَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله إذا عَمِلَ عَمَلاً أثبَتَهُ و لَم يُكوِّنْهُ ، يَعمَلُ بهِ مَرّةً و يَدَعُهُ مَرّةً .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله هر گاه كارى انجام مى داد بر آن مداومت مى ورزيد و اين طور نبود كه آن را يك بار انجام دهد و يك بار انجام ندهد.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۹ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عطاء بن يسار ـ :
إنّ جِبريلَ أتَى النَّبيَّ صلى الله عليه و آله و هُو بأعلى مَكّةَ يأكُلُ مُتَّكئا فقالَ لَهُ : يا محمّدُ، أكْلَ المُلوكِ ؟ ! فجَلَسَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله .
جبرئيل نزد پيامبر صلى الله عليه و آله كه در منطقه بالاى شهر مكّه در حال تكيه دادن غذا مى خورد، آمد و گفت : اى محمّد! غذا خوردن شاهانه؟! پس پيامبر صلى الله عليه و آله راست نشست.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۸۰ )

امين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 أما و اللّه ِ إنّي لَأمينٌ في السَّماءِ و أمينٌ في الأرضِ .
هان! به خدا قسم كه من در آسمان امين هستم و در زمين نيز امينم.
( كنز العمّال : ۳۲۱۴۷  )
كشف الغمّه :
مِن أسمائهِ [ صلى الله عليه و آله ] : الأمينُ ، و هُو مأخوذٌ مِن الأمانَةِ و أدائها و صِدقِ الوَعدِ ، و كانَتِ العَربُ تُسمّيهِ بذلكَ قبلَ مَبعَثِهِ ، لِما شاهَدوهُ مِن أمانَتِهِ ، و كلُّ مَن أمِنتَ مِنهُ الخُلفَ و الكَذِبَ فهُو أمينٌ ، و لهذا وُصِفَ بهِ جَبرئيلُ عليه السلام فقالَ : «مُطاعٍ ثَمَّ أمينٍ» ( التكوير : ۲۱)
 يكى از نام هاى پيامبر صلى الله عليه و آله «امين» است كه بر گرفته از امانت و امانتدارى و خوش قولى استپيش از آنكه پيامبر مبعوث شود عرب ها آن حضرت را امين مى ناميدند؛ چون امانتدارى او را ديده بودنداصولاً هر كسى كه از خُلف وعده و دروغگويى او ايمن باشى، چنين شخصى امين استاز همين رو، خداوند از جبرئيل عليه السلام با اين صفت ياد كرده و فرموده است : «در آن جا [هم ]مطاع [و هم ]امين است».
(كشف الغمّة : ۱ / ۱۱)
السيرة النبويّة ، ابن هشام ـ به نقل از ابن اسحاق ـ :
كانَت قُرَيشٌ تُسَمِّي رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَبلَ أن يَنزِلَ علَيهِ الوَحيُ : الأمينَ .
 پيش از آنكه به رسول خدا صلى الله عليه و آله وحى نازل شود، قريش به آن حضرت امين مى گفتند.
( السيرة النبويّة لابن هشام : ۱ / ۲۱۰ )
السيرة النبويّة ، ابن هشام ـ به نقل از ابن اسحاق ، آن جا كه از موضوع ساختن كعبه پيش از بعثت سخن مى گويد ـ :
 ثُمّ إنّ القَبائلَ مِن قُرَيشٍ جَمَعَتِ الحِجارَةَ لبِنائها، كُلُّ قَبيلَةٍ تَجمَعُ على حِدَةٍ ، ثُمّ بَنَوها ، حتّى بَلَغَ البُنيانُ مَوضِعَ الرُّكنِ ـ يَعني الحَجَرَ الأسوَدَ ـ فاختَصَموا فيهِ ، كلُّ قَبيلَةٍ تُريدُ أن تَرفَعَهُ إلى مَوضِعِهِ دُونَ الاُخرى ···ثُمّ إنّهُمُ اجتَمَعوا في المَسجِدِ و تَشاوَروا و تَناصَفوا ، فزَعَمَ بَعضُ أهلِ الرِّوايَةِ : أنّ أبا اُمَيّةَ بنَ المُغيرَةِ بنِ عبدِ اللّه ِ بنِ عُمرَ بنِ مَخزومٍ ـ و كانَ عامَئذٍ أسَن قُرَيشٍ كُلِّها ـ قالَ : يا مَعشَرَ قُرَيشٍ ، اجعَلوا بَينَكُم فيما تَختَلِفونَ فيه أوّلَ مَن يَدخُلُ من بابِ هذا المَسجِدِ يَقضي بَينَكُم فيهِ ، ففَعَلوا فكانَ أوّلَ داخِلٍ علَيهِم رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فلَمّا رأوهُ قالوا : هذا الأمينُ ، رَضِينا ، هذا محمّدٌفلَمّا انتَهى إلَيهِم و أخبَروهُ الخَبَرَ ، قالَ صلى الله عليه و آله : هَلُمَّ إلَيَّ ثَوبا ، فاُتِيَ بهِ ، فأخَذَ الرُّكنَ فوَضَعَهُ فيهِ بِيَدِهِ ، ثُمّ قالَ : لِتَأخُذْ كُلُّ قَبيلَةٍ بناحِيَةٍ مِن الثَّوبِ ، ثُمّ ارفَعوهُ جَميعا ، ففَعَلوا ، حتّى إذا بَلَغوا بهِ مَوضِعَهُ وَضَعَهُ هُو بِيَدِهِ ، ثُمّ بَنى علَيهِ .
قبايل قريش براى ساختن كعبه سنگ جمع كردند و هر قبيله اى جداگانه جمع آورى مى كردآنها پايه هاى كعبه را بالا بردند تا به جايگاه ركن ـ يعنى حجر الاسود ـ رسيددر اين هنگام با يكديگر بحثشان شد و هر قبيله اى مى خواست او حجر الاسود را در محل خودش قرار دهد نه ديگرى···آنها در مسجد جمع شدند و به مشورت پرداختند و هر يك ديگرى را به انصاف دعوت كردبعضى از راويان گفته اند : ابو اُميّة بن مغيرة بن عبد اللّه بن عمر بن مخزوم كه در آن سال مسن ترين فرد قريش بود، گفت : اى گروه قريش! بياييد اولين كسى را كه از در اين مسجد وارد شد داور ميان خود قرار دهيدقريش موافقت كردندنخستين كسى كه بر آنان وارد شد، رسول خدا عليه السلام بودوقتى قريش او را ديدند گفتند : اين مرد امين است، ما قبول داريم، او محمّد استچون پيامبر به آنها رسيد، موضوع را به اطلاع ايشان رساندندحضرت فرمود: پارچه اى برايم بياوريدپارچه را آوردندپيامبر حجر الاسود را برداشت و با دست خود روى پارچه گذاشت و سپس فرمود : هر قبيله اى گوشه اى از پارچه را بگيرد و همگى آن را بلند كنيدقريش اين كار را كردند و وقتى به محل نصب رسيد، پيامبر آن را با دست خود برداشت و در جايگاهش قرار داد و آنگاه روى آن را ساخت.
( السيرة النبويّة لابن هشام : ۱ / ۲۰۹ )
السيرة النبويّه ، ابن هشام :
كانَت خَديجَةُ بِنتُ خُوَيلدٍ امرأةً تاجِرَةً ذاتَ شَرَفٍ و مالٍ، تَستأجِرُ الرِّجالَ في مالِها و تُضارِبُهُم إيّاهُ بشيءٍ تَجعَلُهُ لَهُم ، و كانَت قُرَيشٌ قَوما تُجّارا ، فلَمّا بَلَغَها عن رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ما بَلَغَها مِن صِدقِ حَديثِهِ ، و عِظَمِ أمانَتِهِ ، و كَرَمِ أخلاقِهِ ، بَعَثَت إلَيهِ فعَرَضَت علَيهِ أن يَخرُجَ في مالٍ لَها إلَى الشّامِ تاجِرا .
خديجه دختر خويلد، بانويى تاجر و بزرگ زاده و ثروتمند بودمردم را براى تجارت با اموال خود استخدام مى كرد و در قبال كارشان مقدار معينى از سود حاصل از تجارت را به ايشان مى دادقريش مردمى تاجر پيشه بودندوقتى خبر راستگويى و امانتدارى و خلق و خوهاى پسنديده پيامبر به گوش خديجه رسيد، كسى را نزد آن حضرت فرستاد و پيشنهاد كرد با اموالى از او براى تجارت به شام رود.
( السيرة النبويّة لابن هشام : ۱ / ۱۹۹ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از داوود بن حصين ـ :
 كانَ رجُلاً أفضَلَ قَومِهِ مُروءةً ، و أحسَنَهُم خُلقا ، و أكرَمَهُم مُخالَطَةً ، و أحسَنَهُم جِوارا ، و أعظَمَهُم حِلما و أمانَةً ، و أصدَقَهُم حَديثا ، و أبعَدَهُم مِن الفُحشِ و الأذى ، و ما رُئيَ مُلاحِيا و لا مُمارِيا أحَدا، حتّى سَمّاهُ قَومُهُ الأمينَ ، لِما جَمعَ اللّه ُ لَهُ مِن الاُمورِ الصّالِحَةِ فيهِ ، فلَقد كانَ الغالِبَ علَيهِ بمَكّةَ الأمينُ .
 ـ در اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ : او مردى بود كه از همه قوم خود جوان مردتر، نيك خوتر، خوش برخوردتر، همسايه دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر و از بد زبانى و آزار رسانى به دورتر بودهرگز ديده نشد كه با كسى كشمكش و مجادله كندخداوند اخلاق و خصال پسنديده را در وجود آن حضرت جمع كرده بود تا جايى كه قومش او را امين ناميدند و در مكّه غالبا با لقب امين از ايشان ياد مى شد.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۲۱ )

راستگو

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 أيُّها النّاسُ ، إنّ الرائدَ لا يَكذِبُ أهلَهُ ، و لَو كُنتُ كاذِبا لَما كَذَبتُكُم ، و اللّه ِ الّذي لا إله إلاّ هُو إنّي رَسولُ اللّه ِ إلَيكُم حَقّا خاصَّةً ، و إلَى النّاسِ عامَّةً و اللّه ِ لَتَموتونَ كما تَنامونَ ، و لَتُبعَثونَ كما تَستَيقِظونَ ، و لَتُحاسَبونَ كما تَعمَلونَ، و لتُجزَونَ بالإحسانِ إحسانا و بالسُّوءِ سُوءا ، و إنّها الجَنَّةُ أبَدا و النّارُ أبَدا .
اى مردم! بلدِ راه به كسان خود دروغ نمى گويدو من اگر هم دروغگو بودم [دست كم] به شما دروغ نمى گفتمبه خداوندى كه هيچ خدايى جز او نيست، من فرستاده به حق خدا به سوى شما خصوصا و به سوى همه مردم عموما هستمبه خدا قسم همان گونه كه مى خوابيد، مى ميريد و همان گونه كه بيدار مى شويد، برانگيخته خواهيد شد و مطابق كردارتان حسابرسى خواهيد شد و در برابر نيكى، پاداش نيك خواهيد يافت و در برابر بدى، كيفر بد خواهيد چشيدبهشتِ جاويدان در كار است و دوزخِ هميشگى.
( بحار الأنوار : ۱۸ / ۱۹۷ / ۳۰ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 إنّ أحسَنَ الحَديثِ أصدَقُهُ .
همانا بهترين سخن، راست ترين آن است.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۱۵ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابن عباس ـ :
 لَمّا اُنزِلَت : «و أنْذِرْ عَشيرَتَكَ الأقْرَبينَ» صَعِدَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله علَى الصَّفا فقالَ : يا مَعشَرَ قُريشٍ ، فقالَت قُرَيشٌ : محمّدٌ علَى الصَّفا يَهتِفُ ! فأقبَلوا و اجتَمَعوا فقالوا : ما لَكَ يا محمّدُ ؟ قالَ : أ رَأيتُكُم لَو أخبَرتُكُم أنّ خَيلاً بِسَفْحِ هذا الجَبَلِ أ كُنتُم تُصَدِّقونَني ؟ قالوا : نَعَم، أنتَ عِندَنا غَيرُ مُتَّهَمٍ و ما جَرَّبْنا علَيكَ كِذبا قَطُّ ، قالَ : فإنّي نَذيرٌ لَكُم بينَ يَدَي عَذابٍ شَديدٍ يا بَني عبدِ المُطَّلبِ يا بَني عبدِ مَنافٍ يا بَني زُهرَةَ ـ حتّى عَدَّدَ الأفخاذَ مِن قُرَيشٍ ـ إنّ اللّه َ أمَرَني أن اُنذِرَ عَشيرَتيَ الأقرَبِينَ ، و إنّي لا أملِكُ لَكُم مِن الدُّنيا مَنفَعَةً و لا مِن الآخِرَةِ نَصيبا إلاّ أن تَقولوا : لا إلهَ إلاّ اللّه ُ قالَ : يقولُ أبو لَهَبٍ : تَبّا لَكَ سائرَ اليَومِ ! أ لِهذا جَمَعتَنا ؟! فأنزَلَ اللّه ُ تباركَ و تعالى : «تَبَّتْ يَدا أبي لَهَبٍ و تَبَّ ···» السُّورة كلّها .
 چون آيه «و خويشان نزديكت را هشدار ده» (الشعراء : ۲۱۴ ) نازل شد، رسول خدا صلى الله عليه و آله بالاى كوه صفا رفت و بانگ زد : اى قريشيان! قريش گفتند : اين محمّد است كه از فراز صفا فرياد مى زندپس، همگى جمع شدند و آن جا رفتند و گفتند : چه شده است اى محمّد؟ فرمود : اگر من به شما بگويم كه در پشت اين كوه گروهى سواره هستند حرف مرا باور مى كنيد؟ گفتند : آرى، تو در ميان ما متّهم و بد نام نيستى و هرگز دروغى از تو نشنيده ايمفرمود : اينك، من شما را از عذابى سخت بيم مى دهماى فرزندان عبد المطّلب! اى فرزندان عبد مناف! اى فرزندان زهره! ـ به همين ترتيب همه خاندان ها و تيره هاى قريش را نام برد ـ خداوند به من فرمان داده است كه به خويشان نزديكم اعلام خطر كنم و من نمى توانم هيچ گونه سودى در دنيا و بهره اى در آخرت براى شما تضمين كنم، مگر اينكه بگوييد : لا اله الاّ اللّه [و ايمان بياوريد ]در اين هنگام ابو لهب گفت : هلاكت باد تو را! براى همين ما را جمع كردى؟! در اين هنگام خداوند تبارك و تعالى سوره «تبّت يدا ابى لهب و تبّ···»( المسد : ۱) را نازل فرمود.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۲۰۰  )
المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از ابن جرير ـ :
لَمّا كانَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله يَعرِضُ نَفسَهُ علَى القَبائلِ جاءَ إلى بَني كِلابٍ فقالوا : نُبايِعُكَ على أن يَكونَ لَنا الأمرُ بَعدَكَ ، فقالَ : الأمرُ للّه ِ فإن شاءَ كانَ فيكُم أو في غَيرِكُم ، فمَضَوا و لَم يُبايِعوهُ و قالُوا : لا نَضرِبُ لِحَربِكَ بأسيافِنا ثُمّ تُحَكِّمُ علَينا غَيرَنا ! .
 هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله دعوت خود را به قبايل عرضه مى كرد، نزد بنى كلاب آمدآنها گفتند : ما به اين شرط با تو بيعت مى كنيم كه بعد از تو، كار [خلافت ]به ما منتقل شودپيامبر فرمود : كار دست خدا استاگر او خواست به شما خواهد رسيد و اگر نخواست به ديگرى وا گذار خواهد شدبنى كلاب رفتند و بيعت نكردند و گفتند : ما در راه تو شمشير نمى زنيم كه بعدا ديگران را بر ما حكومت دهى!
( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۲۵۷ )
المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از عامر بن طفيل ـ :
 يا محمّدُ ، ما ليَ إن أسلَمتُ ؟ فقالَ صلى الله عليه و آله : لكَ ما للإسلامِ ، و علَيكَ ما علَى الإسلامِ، فقالَ : أ لا تَجعَلُني الواليَ مِن بَعدِكَ ؟ قالَ : لَيسَ لَك ذلكَ و لا لِقَومِكَ، و لكنْ لكَ أعِنَّةُ الخَيلِ تَغزو في سَبيلِ اللّه ِ .
همان كسى كه خواست پيامبر را غافلگير كرده و بكشد، به آن حضرت گفت : اى محمّد! اگر مسلمان شوم چه به من مى رسد؟ حضرت فرمود : در سود و زيان اسلام شريك خواهى بودگفت : مرا والى بعد از خودت قرار مى دهى؟ فرمود : اين سِمَت نه از آنِ تو خواهد بود نه از آن قوم و قبيله تو، امّا دهنه هاى اسب ها [فرماندهى سواران] را به تو مى سپارم تا در راه خدا بجنگى.
(المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۲۵۷ )

منفورترين خصلت نزد پيامبر صلى الله عليه و آله دروغگويى بود

كنز العمّال ـ به نقل از عايشه ـ :
 كانَ أبغَضَ الخُلقِ إلَيهِ الكِذبُ .
منفورترين اخلاق نزد پيامبر صلى الله عليه و آله دروغگويى بود.
( كنز العمّال : ۱۸۳۷۹ )
كنز العمّال ـ به نقل از عايشه ـ :
: كانَ إذا اطَّلَعَ على أحَدٍ مِن أهلِ بَيتِهِ كَذَبَ كِذبَةً لَم يَزَلْ مُعرِضا عَنهُ حتّى يُحدِثَ تَوبَةً .
پيامبر صلى الله عليه و آله هرگاه مى فهميد يكى از اعضاى خانواده اش دروغى گفته است، چندان از او اعراض مى فرمود تا توبه كند .
( كنز العمّال : ۱۸۳۸۱ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عايشه ـ :
ما كانَ مِن خُلقٍ أبغَضَ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن الكِذبِ ، ما اطَّلَعَ على أحَدٍ مِن ذاكَ بشيءٍ فيَخرُجُ مِن قَلبِهِ حتّى يَعلَمَ أنّهُ قد أحدَثَ تَوبَةً رواهُ أحمَدُ و البَزّارُ و اللّفظُ لَهُ ، و ابنُ حبّانَ في صحيحهِ ، و لَفظُهُ قالَت :ما كانَ مِن خُلقٍ أبغَضَ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن الكِذبِ ، و لَقد كانَ الرّجُلُ يَكذِبُ عِندَهُ الكِذبَةَ ، فما يَزالُ في نَفسِهِ حتّى يَعلَمَ أنّهُ قد أحدَثَ فيها تَوبَةً و رواهُ الحاكمُ و قالَ : صحيحُ الإسنادِ ، و لَفظُهُ قالَت :ما كانَ شيءٌ أبغَضَ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن الكِذبِ ، و ما جَرَّبَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن أحَدٍ و إن قَلَّ ، فيَخرُجُ لَهُ مِن نفسِهِ حتّى يُجَدِّدَ لَهُ تَوبَةً .
هيچ اخلاقى نزد رسول خدا منفورتر از دروغگويى نبودهرگاه مطّلع مى شد كسى دروغى گفته است، مهر او از دلش بيرون مى رفت تا وقتى كه مى فهميد توبه كرده است
اين مطلب را احمد و بزّار با لفظ و تعبير خود و ابن حبان نيز در صحيحش نقل كرده اندعبارت او چنين است : عايشه گفت : هيچ خصلتى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله منفورتر از دروغگويى نبودگاه فردى نزد آن حضرت دروغى مى گفت و ايشان همچنان از او دلگير بود تا آنكه متوجّه مى شد از آن دروغ توبه كرده استحاكم نيز اين مطلب را روايت كرده و گفته است : سندش صحيح استعبارت حاكم چنين است :عايشه گفت : نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله چيزى منفورتر از دروغ نبود و از هر كس دروغى، هر چند كوچك، مى شنيد، مِهرِ او را از دل خود بيرون مى كرد، تا زمانى كه آن فرد از آن توبه مى كرد.
( الترغيب و الترهيب : ۳ / ۵۹۷ / ۳۱)
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عايشه ـ :
 ما كانَ خُلقٌ أبغضَ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن الكِذبِ ، و ما اطَّلَعَ مِنهُ على شيءٍ عِندَ أحَدٍ مِن أصحابِهِ فيَبخَلُ لَهُ مِن نَفسِهِ حتّى يَعلَمَ أن أحدَثَ تَوبَةً .
هيچ خصلتى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطلع مى شد يكى از اصحابش دروغى گفته است، به او بى اعتنايى مى كرد تا آنكه مى فهميد توبه كرده است.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۸ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عبد اللّه بن سلام ـ :
 لَمّا قَدِمَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله المَدينَةَ انجَفَلَ النّاسُ إلَيهِ ، و قِيلَ : قَدِمَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قالَ : فجِئتُ في النّاسِ لأنظُرَ إلَيهِ ، قالَ : فلَمّا رأيتُ وَجهَ رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا وَجهُهُ لَيسَ بِوَجهِ كَذّابٍ قالَ : فكانَ أوّلُ شيءٍ سَمِعتُهُ يَتَكَلّمُ بهِ أن قالَ : يا أيُّها الناسُ أفشُوا السَّلامَ ، و أطعِموا الطَّعامَ ، و صِلوا الأرحامَ ، و صَلُّوا و النّاسُ نِيامٌ ، و ادخُلوا الجَنَّةَ بسَلامٍ .
هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به مدينه آمد، مردم براى ديدن آن حضرت مى شتافتند و كسى مى گفت : رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد شدمن هم با مردم رفتم تا ايشان را ببينموقتى چهره رسول خدا را ديدم متوجّه شدم كه چهره او چهره يك فرد دروغگو نيستعبد اللّه بن سلام مى گويد : نخستين سخنى كه از پيامبر شنيدم اين بود كه مى فرمود : اى مردم! به يكديگر سلام گوييد و مردم را اطعام كنيد و صله رحم به جا آوريد و شب هنگام كه مردم خفته اند، نماز بگزاريد تا به سلامت وارد بهشت شويد.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۲۳۵ )

دادگر

امام على عليه السلام :
 إنّ يَهوديّا كانَ لَهُ على رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله دَنانيرُ فتَقاضاهُ ، فقالَ لَهُ : يا يَهوديُّ، ما عِندي ما اُعطيكَ ، فقالَ : فإنّي لا اُفارِقُكَ يا محمّدُ حتّى تَقضيَني ، فقالَ : إذَنْ أجلِسَ مَعكَ ، فجَلَسَ مَعهُ حتّى صَلّى في ذلكَ المَوضِعِ الظُّهرَ و العَصرَ و المَغرِبَ و العِشاءَ الآخِرَةَ و الغَداةَ ، و كانَ أصحابُ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَتهَدَّدونَهُ و يَتَواعَدونَهُ ، فنَظَرَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إلَيهِم فقالَ : ما الّذي تَصنَعونَ بهِ ؟! فقالوا : يا رسولَ اللّه ِ، يَهوديٌّ يَحبِسُكَ ؟! فقال صلى الله عليه و آله : لَم يَبعَثْني رَبّي عَزَّ و جلَّ بأن أظلِمَ مُعاهِدا و لا غَيرَهُ ، فلَمّا علا النّهارُ قالَ اليَهوديُّ : أشهَدُ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ و أشهَدُ أنَّ محمّدا عَبدُهُ و رَسولُهُ ، و شَطْرُ مالي في سَبيلِ اللّه ِ أما و اللّه ِ ما فَعَلتُ بِكَ الّذي فَعَلتُ إلاّ لأنظُرَ إلى نَعتِكَ في التَّوراةِ ، فإنّي قَرأتُ نَعتَكَ في التَّوراةِ : محمّدُ بنُ عبدِ اللّه ِ مَولِدُهُ بمَكّةَ و مُهاجَرُهُ بطَيبَةَ ، و لَيسَ بِفَظٍّ و لا غَليظٍ و لا سَخّابٍ ، و لا مُتَزيِّنٍ (و لا صَخّابٍ ، و لا مُتَرَيِّنٍ) بالفُحشِ و لا قَولِ الخَناءِ ، و أنا أشهَدُ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ ، و أنّكَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، و هذا مالي ، فاحكُمْ فيهِ بِما أنزَلَ اللّه ُ و كان اليَهوديُّ كَثيرَ المالِ ، ثُمّ قالَ عليه السلام : كانَ فِراشُ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عَباءةً ، و كانَت مِرفَقَتُهُ أدَمَ حَشْوُها لِيفٌ ، فثُنِيَت لَهُ ذاتَ لَيلَةٍ ، فلَمّا أصبَحَ قالَ : لَقد مَنَعَني الفِراشُ اللّيلَةَ الصَّلاةَ ، فأمَرَ عليه السلام أن يُجعَلَ بِطاقٍ واحِدٍ .
يك نفر يهودى از رسول خدا صلى الله عليه و آله چند دينار طلبكار بود و آنها را مطالبه كردحضرت فرمود : اى مرد يهودى! فعلاً چيزى ندارم كه به تو بدهماو گفت : اى محمّد! رهايت نمى كنم تا طلبم را بپردازىرسول خدا فرمود : پس، من هم با تو مى نشينمحضرت در كنار او آن قدر نشست كه در همان جا نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا و صبح را خوانداصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله آن مرد را تهديد مى كردندپيامبر به آنان نگاه كرد و فرمود : با او چه مى كنيد؟! عرض كردند : اى رسول خدا! يك نفر يهودى شما را نگه دارد؟! فرمود : پروردگارم عزّ و جلّ مرا مبعوث نكرده است كه به معاهد و غير معاهد ستم كنمچون روز بالا آمد مرد يهودى گفت : گواهى مى دهم كه هيچ خدايى جز اللّه نيست و گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده اوستو نصف مالم را در راه خدا دادمبه خدا قسم اين كار را با تو نكردم، مگر براى اينكه اوصافى را كه از تو در تورات آمده است امتحان كنممن اوصاف تو را در تورات چنين خوانده ام : محمّد بن عبد اللّه زادگاهش مكّه است و هجرتگاهش طَيْبَهنه تند خوست و نه خشن و نه داد و بيداد راه مى اندازد و نه زبانش را به فحش و ناسزا مى آلايداكنون من گواهى مى دهم كه هيچ خدايى جز اللّه نيست و تو رسول خدا هستى و اينك اموال من در اختيار شماست و هر گونه كه خداوند دستور داده درباره آن حكم فرماآن مرد يهودى مال و ثروت زيادى داشتامام على عليه السلام سپس فرمود : بستر رسول خدا صلى الله عليه و آله يك عبا بود و بالش او پوستى پر شده از الياف درخت خرمايك شب آن را براى پيامبر دولا كردمصبح كه شد پيامبر فرمود : اين بستر، ديشب مرا از نماز باز داشتآنگاه حضرت عليه السلام دستور داد آن را يك لا كردند.
( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۱۶ / ۵  )
امام صادق عليه السلام :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يُقَسِّمُ لَحَظاتِهِ بَينَ أصحابِهِ، يَنظُرُ إلى ذا و يَنظُرُ إلى ذا بالسَّوِيَّةِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله نگاه هاى خود را ميان اصحابش تقسيم مى كرد و به اين و آن يكسان مى نگريست.
( الكافي : ۸/۲۶۸/۳۹۳ )

شجاع

امام على عليه السلام :
لَقد رأيتُني يَومَ بَدرٍ و نحنُ نَلوذُ بالنَّبيِّ صلى الله عليه و آله و هُو أقرَبُنا إلَى العَدُوِّ ، و كانَ مِن أشَدِّ النّاسِ يَومَئذٍ بأسا .
در جنگ بدر ما به پيامبر صلى الله عليه و آله پناه مى برديم و آن حضرت از همه ما به دشمن نزديكتر بود و در آن روز از همه ما شجاعت بيشترى نشان داد.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۵۳ / ۲۵ )
امام على عليه السلام :
كُنّا إذا احمَرَّ البأسُ و لَقِيَ القَومُ القَومَ اتّقَينا برسولِ اللّه ِ، فما يَكونُ أحَدٌ أقرَبَ إلَى العَدُوِّ مِنهُ .
 وقتى جنگ شدّت مى گرفت و دو سپاه به جان هم مى افتادند، ما خود را در پناه رسول خدا قرار مى داديم و هيچ كس به دشمن نزديكتر از آن حضرت نبود.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۵۳ / ۲۶ )
امام على عليه السلام :
كُنّا إذا حَمِيَ البأسُ و لَقِيَ القَومُ اتَّقَينا برسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فما يكونُ مِنّا أحَد أقرَبَ إلَى العَدُوِّ مِنهُ .
وقتى آتش جنگ شعله ور مى شد و دو سپاه درگير مى شدند، ما خود را در نزديكى رسول خدا قرار مى داديم؛ زيرا هيچ يك از ما به دشمن نزديكتر از پيامبر نبود.
( كنز العمّال : ۳۵۴۶۳ )
امام صادق عليه السلام :
 لَمّا نَزَلَت : «لا تُكَلَّفُ إلاّ نَفْسَكَ» كانَ أشجَعَ النّاسِ مَن لاذَ برسولِ اللّه ِ علَيهِ و آلهِ السَّلامُ .
چون آيه «تنها مسئول وظيفه خود هستى» (النساء : ۸۴) نازل شد، شجاعترين مردم كسى به حساب مى آمد كه در پناه رسول خدا ـ عليه و آله السلام ـ با [دشمن ]مى جنگيد.
(  بحار الأنوار : ۱۶ / ۳۴۰ / ۳۱)
كنز العمّال ـ به نقل از بَراء بن عازب ـ :
 كنّا إذا احمَرَّ البأسُ نَتَّقي برسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، و إنّ الشُّجاعَ لَلّذي يُحاذي بهِ .
 هرگاه جنگ بالا مى گرفت، ما خود را در پناه رسول خدا قرار مى داديم و شجاع كسى بود كه جرأت مى كرد با او همرديف شود .
( كنز العمّال : ۳۵۳۴۷ )
صحيح مسلم ـ به نقل از انس ـ :
 كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أحسَنَ النّاسِ ، و كانَ أجوَدَ النّاسِ ، و كانَ أشجَعَ النّاسِ ، و لَقد فَزِعَ أهلُ المَدينَةِ ذاتَ لَيلَةٍ ، فانطَلقَ ناسٌ قِبَلَ الصَّوتِ ، فتَلَقّاهُم رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله راجِعا ـ و قَد سَبَقَهُم إلَى الصَّوتِ ـ و هُو على فَرَسٍ لأبي طَلحَةَ عُرْيٍ ، في عُنُقِهِ السَّيفُ و هو يقولُ : لم تُراعُوا ، لَم تُراعُوا .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله زيباترين و بخشنده ترين و شجاعترين مردم بودشبى مردم مدينه صدايى شنيدند و دچار وحشت شدندعده اى از مردم به طرف صدا حركت كردندپيامبر كه جلوتر از آنها به طرف صدا رفته بود وقتى سوار بر اسب برهنه ابو طلحه و شمشير به دوش برمى گشت، آن عده را ديد و فرمود : نترسيد، نترسيد.
( صحيح مسلم : ۴ / ۱۸۰۲ / ۴۸ )

مهربان

مكارم الأخلاق ـ به نقل از انس ـ :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا فَقَدَ الرّجُلَ مِن إخوانِهِ ثَلاثَةَ أيّامٍ سألَ عَنهُ ؛ فإن كانَ غائبا دَعا لَهُ ، و إن كانَ شاهِدا زارَهُ، و إن كانَ مَريضا عادَهُ .
 اخلاق رسول خدا صلى الله عليه و آله چنين بود كه هرگاه يكى از اصحاب خود را سه روز نمى ديد، جوياى حالش مى شداگر به مسافرت رفته بود برايش دعا مى كرد و اگر در شهر بود به ديدنش مى رفت و اگر بيمار بود، از او عيادت مى كرد.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۵۵ / ۳۴ )

بردبار

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از انس ـ :
كُنتُ أمشي مَع رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و علَيهِ بُردٌ نَجرانيٌّ غَليظُ الحاشِيَةِ ، فأدرَكَهُ أعرابيٌّ فجَذَبَهُ بِردائهِ جَذبَةً شَديدَةً، فنَظَرتُ إلى صَفحَةِ عُنُقِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، و قَد أثّرَ بها حاشِيَةُ الرِّداءِ مِن شِدَّةِ جَذبَتِهِ ثُمّ قالَ : يا محمّدُ، مُرْ لي من مالِ اللّه ِ الّذي عِندَكَ، فالتَفَتَ إلَيهِ فضَحِكَ ثُمّ أمَرَ لَهُ بعَطاءٍ .
 من با رسول خدا صلى الله عليه و آله راه مى رفتم و حضرت بُردى نجرانى با حاشيه اى زبر و درشت بر تن داشتعربى باديه نشين از راه رسيد و رداى ايشان را محكم كشيدمن به گردن پيامبر صلى الله عليه و آله نگاه كردم ديدم حاشيه رداء، از شدّت كشيدن، روى گردن حضرت ردّ انداخته استآن باديه نشين سپس گفت : اى محمّد! دستور بده از مال خدا كه نزد توست به من بدهندپيامبر صلى الله عليه و آله به طرف او برگشت و خنده اى كرد و سپس دستور داد به او چيزى عطا كنند.
( الترغيب و الترهيب : ۳ / ۴۱۸ / ۲۰)

با حيا

كنز العمّال ـ به نقل از ابو سعيد خدرى ـ :
كانَ صلى الله عليه و آله أشَدَّ حَياءً مِن العَذراءِ في خِدرِها 
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله با حياتر از دختران پرده نشين بود.
( كنز العمّال : ۱۷۸۱۷ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابو سعيد خدرى ـ :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أشَدَّ حَياءً مِن العَذراءِ في خِدرِها ، و كانَ إذا كَرِهَ شيئا عَرَفناه في وَجهِهِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله از يك دختر پرده نشين با حياتر بود و هرگاه از چيزى خوشش نمى آمد از چهره او مى فهميديم.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۸ )
مكارم الأخلاق ـ به نقل از ابو سعيد خدرى ـ :
 كانَ رسولُ اللّه ِ حَيِيّا لا يُسألُ شيئا إلاّ أعطاهُ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله چندان با شرم و حيا بود كه هيچ چيز از او خواسته نمى شد مگر اينكه آن را عطا مى كرد.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۵۰ / ۱۵ )

فروتن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ اللّه َ تعالى أوحى إلَيَّ أن تَواضَعوا ؛ حتّى لا يَفخَرَ أحَدٌ على أحَدٍ ، و لا يَبغيَ أحَدٌ على أحَدٍ .
خداوند متعال به من وحى فرمود كه فروتن باشيد، تا هيچ كس به ديگرى فخر نفروشد و كسى به كسى تعدّى نكند.
( كنز العمّال : ۵۷۲۲ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 لَقد هَبَطَ عَليَّ مَلَكٌ مِن السّماءِ ما هَبَطَ على نَبيٍّ قَبلي و لا يَهبِطُ على أحَدٍ بَعدي و هُو إسرافيلُ و عِندي جِبريلُ ، فقالَ : السّلامُ علَيكَ يا محمّدُ ثُمّ قالَ : أنا رسولُ ربِّكَ إلَيكَ أمَرَني أن اُخَيِّرَكَ إن شِئتَ نَبيّا عَبدا ، و إن شِئتَ نَبيّا مَلِكا فنَظَرتُ إلى جِبريلَ فأومى جِبريلُ إلَيَّ أن تَواضَعْ ، فقُلتُ : نَبيّا عَبدا .
جبرئيل نزد من بود كه فرشته اى از آسمان بر من فرود آمداين فرشته كه بر هيچ پيامبرى پيش از من فرود نيامده و بعد از من نيز بر احدى فرود نخواهد آمد، اسرافيل بود او گفت : سلام بر تو اى محمّد! سپس گفت: من فرستاده پروردگارت به سوى تو هستم به من فرمان داده است تو را مخيّر سازم كه اگر خواهى پيامبرى و بندگى را برگزين و اگر خواهى پيامبرى و پادشاهى را من به جبرئيل نگاه كردم، او به من اشاره كرد كه فروتنى كن پس من گفتم: پيامبرى و بندگى را انتخاب كردم.
( كنز العمّال : ۳۲۰۲۷ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از يحيى بن أبى كثير ـ :
 قال رَسول اللّه صلى الله عليه و آله : آكُلُ كما يأكُلُ العَبدُ ، و أجلِسُ كما يَجلِسُ العَبدُ ؛ فإنّما أنا عَبدٌ و كانَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله يَجلِسُ مُحتَفِزا .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : من همان گونه غذا مى خورم كه عبد مى خورد و همان طور مى نشينم كه عبد مى نشيند؛ زيرا من در حقيقت عبد و بنده هستم پيامبر صلى الله عليه و آله همواره دو زانو مى نشست.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۱ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 خَمسٌ لا أدَعَهُنَّ حتَّى المَماتِ : الأكلُ علَى الحَضيضِ مَع العَبيدِ ، و رُكوبيَ الحِمارَ مُؤْكَفا ، و حَلبيَ العَنزَ بِيَدي ، و لُبسُ الصُّوفِ ، و التَّسليمُ علَى الصِّبيانِ ؛ لِتَكونَ سُنّةً مِن بَعدي .
پنج كار است كه تا زنده هستم رهايشان نمى كنم : غذا خوردن روى زمين با بندگان، سوار شدن بر الاغ برهنه، دوشيدن بز با دست خودم، پوشيدن لباس پشمينه و سلام كردن به كودكان، تا اين كارها بعد از من سنّت شود.
( الأمالي للصدوق : ۱۳۰ / ۱۱۷ )
امام باقر عليه السلام :
 و لَقَد أتاهُ جَبرئيلُ عليه السلام بمَفاتيحِ خَزائنِ الأرضِ ثَلاثَ مَرّاتٍ يُخَيِّرُهُ مِن غَيرِ أن يَنقُصَهُ اللّه ُ تباركَ و تعالى مِمّا أعَدَّ اللّه ُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ شيئا ، فيَختارُ التَّواضُعَ لِربِّهِ جلَ و عَزَّ .
 جبرئيل عليه السلام كليدهاى گنجينه هاى زمين را سه بار نزد پيامبر آورد و او را در انتخاب آنها آزاد گذاشت، بدون آنكه خداى تبارك و تعالى از آنچه در روز قيامت برايش آماده كرده است، چيزى بكاهداما هر بار پيامبر فروتنى در برابر خداوند عزّ و جلّ را برگزيد.
( الكافي: ۸/۱۳۰/۱۰۰ )
امام باقر عليه السلام :
 كانَ رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله يأكُلُ أكلَ العَبدِ ، و يَجلِسُ جِلسَةَ العَبدِ ، و كانَ يأكُلُ علَى الحَضيضِ ، و يَنامُ علَى الحَضيضِ .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله مانند عبد غذا مى خورد و مانند عبد مى نشست و روى زمين چيز مى خورد و روى زمين مى خوابيد.
( المحاسن : ۲ / ۲۴۴ / ۱۷۵۹ )
امام باقر عليه السلام :
إنَّ المَساكينَ كانوا يَبِيتونَ في المَسجِدِ على عَهدِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فأفطَرَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله مَع المَساكينِ الّذينَ في المَسجِدِ ذاتَ لَيلَةٍ عِندَ المِنبَرِ في بُرمَةٍ فأكَلَ مِنها ثَلاثونَ رجُلاً ، ثُمّ رُدَّتْ إلى أزواجِهِ شِبعَهُنَّ .
 در روزگار رسول خدا صلى الله عليه و آله مستمندان شب ها را در مسجد مى خوابيدنديك شب پيامبر با مستمندانى كه در مسجد بودند، نزديك منبر در قابلمه اى افطار كردسى مرد از غذاى آن قابلمه خوردند و سپس آن قابلمه به همسران رسول خدا برگردانده شد و آنها را هم سير كرد.
( قرب الإسناد : ۱۴۸ / ۵۳۶ )
امام صادق عليه السلام :
إنَّ جَبرئيلَ عليه السلام أتى رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فخَيَّرَهُ، و أشارَ علَيهِ بالتَّواضُعِ ، و كانَ لَهُ ناصِحا ، فكانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يأكُلُ إكلَةَ العَبدِ ؛ و يَجلِسُ جِلسَةَ العَبدِ تَواضُعا للّه ِ تباركَ و تعالى .
 جبرئيل عليه السلام نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و او را [ميان قبول پادشاهى و خزاين دنيا و ترك آن ]مخيّر كرد و از روى خيرخواهى به آن حضرت اشاره كرد كه براى خداى متعال فروتنى كند [و دنيا را رد كند]پس، رسول خدا براى فروتنى در برابر خداى تبارك و تعالى، چون بردگان غذا مى خورد و مانند بردگان [روى زمين ]مى نشست.
( الكافي : ۸ / ۱۳۱ / ۱۰۱ )
امام صادق عليه السلام :
 مَرَّتِ امرَأةٌ بَذِيَّةٌ برسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و هُو يأكُلُ و هو جالِسٌ علَى الحَضيضِ ، فقالَت : يا محمّدُ ، و اللّه ِ إنّكَ لَتأكُلُ أكل العَبدِ ، و تَجلِسُ جُلوسَهُ ! فقالَ لَها رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : وَيحَكِ! و أيُّ عَبدٍ أعبَدُ مِنّي ؟! قالَت : فناوِلْني لُقمَةً مِن طَعامِكَ ، فناوَلَها ، فقالَت : لا و اللّه ِ إلاّ الّتي في فِيكَ ! فأخرَجَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله اللُّقمَةَ مِن فَمِهِ فناوَلَها فَأكَلَتها .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله روى زمين نشسته بود و غذا مى خورد زن تند زبانى از كنار آن حضرت رد شد و گفت : اى محمّد! به خدا قسم كه تو مانند بندگان غذا مى خورى و مانند بندگان مى نشينى رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود : واى بر تو! كدام بنده، بنده تر از من است؟ زن گفت : لقمه اى از غذايت به من بده رسول خدا لقمه اى به او داد زن گفت : نه به خدا، بايد لقمه اى را كه در دهانت هست به من بدهى پيامبر صلى الله عليه و آله لقمه را از دهانش درآورد و به او داد و زن آن را خورد.
(المحاسن : ۲ / ۲۴۵ / ۱۷۶۰  )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از انس بن مالك ـ :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَقعُدُ علَى الأرضِ ، و يأكُلُ علَى الأرضِ ، و يُجِيبُ دَعوَةَ المَملوكِ ، و يقولُ : لو دُعِيتُ إلى ذِراعٍ لَأجَبتُ ، و لو اُهدِيَ إلَيّ كُراعٌ لَقَبِلتُ ، و كانَ يَعقِلُ شاتَهُ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله روى زمين مى نشست و روى زمين غذا مى خورد و دعوت بنده زرخريد را مى پذيرفت و مى فرمود : اگر به [خوردن گوشتِ ]يك سردست دعوت شوم مى پذيرم و اگر پاچه اى براى من هديه آورند، قبول مى كنم و گوسفند خود را شخصا مى بست.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۱ )
مكارم الأخلاق ـ به نقل از انس بن مالك ـ :
 كانَت لِرسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله شَربَةٌ يُفطِرُ علَيها و شَربَةٌ للسَّحَرِ ، و ربّما كانَت واحِدَةً ··· فهَيّأتُها لَهُ صلى الله عليه و آله ذاتَ لَيلَةٍ فاحتَبسَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله فَظَنَنتُ أنّ بَعضَ أصحابِهِ دَعاهُ ، فشَرِبتُها حِينَ احتبَسَ ، فجاءَ صلى الله عليه و آله بعدَ العِشاءِ بساعَةٍ فسَألتُ بعضَ مَن كانَ مَعهُ: هَل كانَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله أفطَرَ في مَكانٍ أو دَعاهُ أحَدٌ ؟ فقالَ : لا ، فبِتُّ بلَيلَةٍ لا يَعلَمُها إلاّ اللّه ُ غَمَّ أن يَطلُبَها مِنّي النَّبيُّ صلى الله عليه و آله و لا يَجِدَها فيَبِيتَ جائعا ، فأصبَحَ صائما و ما سألَني عَنها و لا ذَكرَها حتّى السّاعةِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله با يك نوشيدنى افطار مى كرد و با نوشيدنى ديگرى سحرى مى خورد و گاهى اوقات هم [در هر دو وعده ]يك نوشيدنى بود··· شبى براى آن حضرت نوشيدنى تهيه كردم، اما پيامبر صلى الله عليه و آله نيامدمن خيال كردم يكى از اصحاب ايشان را دعوت كرده استلذا خودم نوشيدنى را خوردمساعتى بعد از عشا پيامبر آمدمن از فردى كه همراه حضرت بود پرسيدم آيا پيامبر صلى الله عليه و آله در جايى افطار كرده يا كسى ايشان را دعوت نموده است؟ گفت : نه من آن شب را از فكر اينكه پيامبر صلى الله عليه و آله نوشيدنى را از من بخواهد و نوشيدنى نباشد و گرسنه بخوابد، با چنان غم و اندوهى به سر بردم كه فقط خدا از آن خبر دارداما صبح پيامبر در حالى كه روزه داشت بيدار شد و درباره آن نوشيدنى از من سؤالى نكرد و تاكنون نيز از آن سخنى به ميان نياورده است.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۷۸ / ۱۲۲ )
صحيح مسلم ـ به نقل از انس بن مالك ـ :
خَدَمتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عَشرَ سِنينَ ، و اللّه ِ ، ما قالَ لي اُفّا قطُّ ، و لا قالَ لي لشَيءٍ : لِمَ فَعَلتَ كذا ؟! و هلاّ فَعَلتَ كذا ؟! .
من ده سال رسول خدا صلى الله عليه و آله را خدمت كردمبه خدا قسم كه هرگز به من «افّ» نگفت و هيچ گاه درباره چيزى به من نفرمود: چرا چنين كردى؟ و چرا چنين نكردى؟
( صحيح مسلم : ۴ / ۱۸۰۴ / ۵۲ )
صحيح مسلم ـ به نقل از انس بن مالك ـ :
 لَمّا قَدِمَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله المَدينَةَ أخذَ أبو طَلحَةَ بِيَدي ، فانطَلَقَ بي إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، إنّ أنَسا غُلامٌ كيّسٌ فلْيَخدِمْكَ قالَ : فخَدَمتُهُ في السَّفَرِ و الحَضَرِ ، و اللّه ِ ما قالَ لي لشيءٍ صَنَعتُهُ : لِمَ صَنَعتَ هذا هكذا ؟! و لا لشيءٍ لم أصنَعْهُ : لِمَ لَم تَصنَعْ هذا هكذا ؟! .
چون رسول خدا صلى الله عليه و آله به مدينه آمد، ابو طلحه دست مرا گرفت و به خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله برد و عرض كرد : اى رسول خدا! انس بچّه زرنگى است، اجازه بدهيد خدمتكار شما باشدانس مى گويد : من در سفر و حَضَر رسول خدا صلى الله عليه و آله را خدمت مى كردم به خدا قسم كه هيچ گاه درباره كارى كه انجام مى دادم نفرمود، چرا اين كار را كردى؟ و اگر كارى را انجام نداده بودم هيچ گاه نفرمود : چرا اين كار را نكردى؟
( صحيح مسلم : ۴ / ۱۸۰۴ / ۵۲ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از حمزة بن عبد اللّه بن عتبه ـ :
كانَت في النَّبيِّ صلى الله عليه و آله خِصالٌ لَيسَت في الجَبّارينَ ، كانَ لا يَدعوهُ أحمَرُ و لا أسوَدُ مِن النّاسِ إلاّ أجابَهُ ، و كانَ رُبَّما وَجَدَ تَمرَة مُلقاةً فيأخُذُها فيُهوي بها إلى فِيهِ و إنّهُ لَيَخشى أن تَكونَ مِن الصَّدَقَةِ ، و كانَ يَركَبُ الحِمارَ عُريا لَيس علَيهِ شيءٌ .
در پيامبر صلى الله عليه و آله خصلت هايى وجود داشت كه در پادشاهان نبود : هر انسانى از سفيد و سياه ايشان را دعوت مى كرد، دعوتش را مى پذيرفتگاه خرمايى را روى زمين مى ديد و آن را برمى داشت و با اينكه مى ترسيد از خرماهاى صدقه باشد، به دهان مى گذاشت، و بر الاغ برهنه بدون پالان سوار مى شد.
(  الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۰)
المناقب لابن شهر آشوب :
كانَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله ··· يُجالِسُ الفُقَراءَ ، و يُؤاكِلُ المَساكينَ .
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله با تهيدستان مى نشست و با مستمندان غذا مى خورد.
( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۴۵ و ۴۶ )
 الطبقات الكبرى ـ به نقل از يزيد بن عبد اللّه بن قسيط ـ :
كانَ أهلُ الصُّفَّةِ ناسا مِن أصحابِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لا مَنازِلَ لَهُم ، فكانوا يَنامونَ على عَهدِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في المَسجِدِ و يَظَلُّونَ فيهِ ما لَهُم مَأوىً غَيرُهُ ، فكانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَدعوهُم إلَيهِ باللَّيلِ إذا تَعَشّى فيُفَرِّقُهُم على أصحابهِ ، و تَتَعشّى طائفةٌ مِنهُم مَع رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، حتّى جاءَ اللّه ُ تعالى بالغِنى .
اصحاب صُفّه، گروهى از اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله بودند كه خانه نداشتند و به روزگار رسول خدا صلى الله عليه و آله در مسجد مى خوابيدند و روزها هم در سايه آن پناه مى گرفتند و جايى جز مسجد نداشتندپيامبر شب ها به هنگام غذا خوردن آنان را فرا مى خواند و گروهى را ميان اصحاب خود تقسيم مى كرد كه با آنها غذا بخورند و گروهى هم با خود پيامبر غذا مى خوردند، تا اينكه خداى متعال به آنان ثروتى عنايت فرمود.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۲۵۵ )
 مكارم الأخلاق ـ به نقل از ابوذر ـ :
 كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَجلِسُ بَينَ ظَهْرانَي أصحابِهِ ، فيَجيءُ الغَريبُ فلا يَدري أيُّهُم هُو حتّى يَسألَ ، فطَلَبْنا إلَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله أن يَجعَلَ مَجلِسا يَعرِفُهُ الغَريبُ إذا أتاهُ ، فَبنَينا لَهُ دُكّانا مِن طِينٍ ، و كانَ يَجلِسُ علَيهِ و نَجلِس بجانِبَيهِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله در ميان اصحاب خود مى نشست به طورى كه وقتى غريبه اى وارد مى شد تا نمى پرسيد، متوجّه نمى شد كدام يك از آنها رسول خدا صلى الله عليه و آله استلذا ما از آن حضرت خواهش كرديم در جايى بنشيند كه اگر غريبه اى وارد شد، ايشان را بشناسد بدين منظور سكّويى از گِل درست كرديم و حضرت روى آن مى نشست و ما هم در دو طرف ايشان مى نشستيم.
( مكارم الأخلاق: ۱ / ۴۸ / ۸ )
مكارم الأخلاق ـ به نقل از ابن مسعود ـ :
 أتَى النَّبيَّ صلى الله عليه و آله رجُلٌ يُكَلِّمُهُ فأرعَدَ ، فقالَ : هَوِّنْ علَيكَ فلَستُ بمَلِكٍ ! .
مردى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و با ترس و لرز شروع به صحبت با آن حضرت كرد پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : آرام باش، من كه پادشاه نيستم!
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۴۸ / ۷  )
سنن ابن ماجة ـ به نقل از ابن مسعود ـ :
 أتى النَّبيَّ صلى الله عليه و آله رجُلٌ فكَلَّمَهُ، فجَعَلَ تَرعُدُ فَرائصُهُ ، فقالَ لَهُ : هَوِّن علَيكَ فإنّي لَستُ بمَلِكٍ ، إنّما أنا ابنُ امرأةٍ تأكُلُ القَديدَ .
مردى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و در حالى كه بدنش مى لرزيد، با آن حضرت به صحبت پرداخت پيامبر فرمود : آرام باش، من كه پادشاه نيستم من فرزند زنى هستم كه گوشت خشكيده نمك سود مى خورد.
( سنن ابن ماجة : ۲ / ۱۱۰۱ / ۳۳۱۲ )

توكّل كننده

امام صادق عليه السلام :
نَزَلَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في غَزوَةِ ذاتِ الرِّقاعِ تَحتَ شَجَرَةٍ على شَفيرِ وادٍ ، فأقبَلَ سَيلٌ فحالَ بَينَهُ و بَينَ أصحابِهِ فرآهُ رجُلٌ مِن المُشرِكينَ و المُسلِمونَ قِيامٌ على شَفيرِ الوادي يَنتَظِرونَ مَتى يَنقَطِعُ السَّيلُ ، فقالَ رجُلٌ مِن المُشرِكينَ لقَومِهِ : أنا أقتُلُ محمّدا ، فجاءَ و شَدَّ على رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بالسَّيفِ ، ثُمّ قالَ : مَن يُنْجِيكَ مِنّي يا محمّدُ ؟! فقالَ : رَبِّي و رَبُّكَ ، فنَسَفَه جَبرئيلُ عليه السلام عن فَرَسِهِ فسَقَطَ على ظَهرِهِ ، فقامَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و أخذَ السَّيفَ و جَلَسَ على صَدرِهِ و قالَ : مَن يُنْجِيكَ مِنّي يا غورثُ ؟! فقالَ : جُودُكَ و كَرمُكَ يا محمّدُ ، فتَرَكَهُ فقامَ و هُو يقولُ : و اللّه ِ، لَأنتَ خَيرٌ مِنّي و أكرَمُ .
در جنگ ذات الرقاع، رسول خدا صلى الله عليه و آله در كنار درّه اى زير درختى توقف كرددر همين هنگام سيلى آمد و ميان آن حضرت و يارانش فاصله انداخت مردى از مشركان متوجه شد كه ياران پيامبر از او دور افتاده و منتظر بند آمدن سيل هستند، به همرزمان خود گفت : من محمّد را مى كشمو آمد و به روى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شمشير كشيد و گفت : اى محمّد! كيست كه تو را از دست من نجات دهد؟ پيامبر فرمود : آنكه پروردگار من و توستدر اين هنگام جبرئيل آن مرد را از اسبش پرت كرد و او به پشت روى زمين افتادرسول خدا صلى الله عليه و آله برخاست و شمشير را برداشته روى سينه او نشست و فرمود : اى غورث! كيست كه تو را از دست من نجات دهد؟ عرض كرد : بخشندگى و آقايى تو اى محمّد! پيامبر او را رها كردمرد از جا برخاست، در حالى كه مى گفت : به خدا قسم كه تو از من بهتر و بزرگوارترى .
( الكافي : ۸ / ۱۲۷ / ۹۷ )
صحيح مسلم ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ :
غَزَونا معَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله غَزوَةً قِبَلَ نَجدٍ ، فأدرَكْنا رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في وادٍ كَثيرِ العَضاهِ ، فنَزَلَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله تَحتَ شَجَرَةٍ فعَلَّقَ سَيفَهُ بغُصنٍ مِن أغصانِها قالَ : و تَفَرَّقَ النّاسُ في الوادي يَستَظِلُّونَ بالشَّجَرِ قالَ : فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّ رجُلاً أتاني و أنا نائمٌ ، فأخَذَ السَّيفَ فاستَيقَظتُ و هو قائمٌ على رأسي ، فلَم أشعُرْ إلاّ و السَّيفُ صَلْتا في يَدِهِ ، فقالَ لي : مَن يَمنَعُكَ مِنّي ؟! قالَ : قُلتُ : اللّه ُ ثُمّ قالَ في الثّانِيَةِ : مَن يَمنَعُكَ مِنّي ؟! قالَ : قُلتُ : اللّه ُ، فشامَ السَّيفَ فها هُو ذا جالِسٌ ثُمّ لَم يَعرِضْ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله 
 با رسول خدا صلى الله عليه و آله براى شركت در جنگى به طرف نجد حركت كرديمپيامبر در يك وادى پر از درختان خاردار به ما رسيد و زير درختى پياده شد و شمشيرش را به يكى از شاخه هاى آن آويختمسلمانان براى پناه گرفتن در سايه درختان در وادى پراكنده شدندجابر مى گويد : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : من خوابيده بودم كه مردى آمد و شمشير را برداشتاز خواب بيدار شدم ديدم او بالاى سرم ايستاده استهمين قدر فهميدم كه شمشير در دست هاى او مى درخشدآن مرد به من گفت : كيست كه تو را از دست برهاند؟ گفتم : خدادوباره گفت : كيست كه تو را از دست من برهاند؟ من گفتم : خداآن مرد شمشير را غلاف كرد و نشست و رسول خدا صلى الله عليه و آله هم متعرّض او نشد.
( صحيح مسلم : ۴ / ۱۷۸۶ / ۱۳ )

شكيبا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ما اُوذِيَ أحَدٌ مِثلَ ما اُوذِيتُ في اللّه ِ .
هيچ كس به اندازه اى كه من در راه خدا آزار ديده ام، آزار نديده است.
( كنز العمّال : ۵۸۱۸ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ما اُوذِيَ أحَدٌ ما اُوذِيتُ .
هيچ كس به اندازه من آزار و اذيّت نديده است.
( كنز العمّال : ۵۸۱۷ )
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لَقد اُوذِيتُ في اللّه ِ و ما يُؤذى أحَدٌ ، و اُخِفْتُ [في ]اللّه ِ و ما يُخافُ أحَدٌ ، و لَقد أتَت علَيَّ ثَلاثونَ مِن يَومٍ و لَيلَةٍ و ما لي و لبِلالٍ طَعامٌ يأكُلُهُ ذو كَبِدٍ إلاّ شيءٌ يُوارِيهِ إبطُ بلالٍ .
هيچ كس به اندازه من در راه خدا آزار نديده و هيچ كس به اندازه من در راه خدا ترسانده و تهديد نشده استسى شبانه روز بر من گذشت و من و بلال [حبشى ]غذايى كه موجود زنده اى مى خورد، براى خوردن نداشتيم، مگر آن مقدارى كه اگر زير بغل بلال مى گذاشتى ناپديد مى شد.
(كنز العمّال : ۱۶۶۷۸  )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از اسماعيل بن عياش ـ :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أصبَرَ النّاسِ على أوزارِ النّاسِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله در برابر گناهان (خطاهاى) مردم از همه شكيباتر بود.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۷۸ )
كنز العمّال ـ به نقل از طارق محاربى ـ :
رَأيتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بِسُوقِ ذي المَجازِ ، فمَرَّ و علَيهِ جُبَّةٌ لَهُ حَمراءُ و هُو يُنادي بأعلى صَوتِهِ : يا أيُّها النّاسُ ، قُولوا : لا إلهَ إلاّ اللّه ُ تُفلِحوا ، و رَجُلٌ يَتبَعُهُ بالحِجارَةِ و قد أدمى كَعبَيهِ و عُرقُوبَيهِ و هُو يقولُ : يا أيُّها النّاسُ ، لا تُطيعوهُ فإنّهُ كَذّابٌ !قلتُ : مَن هذا ؟ قالوا : غُلامٌ مِن بَني عَبدِ المُطَّلبِ ، قلتُ : فمَن هذا يَتبَعُهُ يَرميهِ ؟ قالوا : هذا عَمُّهُ عَبدُ العُزّى ـ و هُو أبو لَهَبٍ ـ 
رسول خدا صلى الله عليه و آله را در بازار ذو المجاز ديدم كه جبّه اى قرمز رنگ پوشيده بود و مى رفت و با صداى بلند مى گفت : اى مردم! بگوييد : هيچ خدايى جز اللّه نيست تا رستگار شويدمردى از پى او سنگ مى انداخت و قوزك ها و پشت پاشنه هاى پاى حضرت را خونى كرده بود و مى گفت : اى مردم! به حرفش گوش ندهيد، او دروغگوستپرسيدم : اين كيست؟ گفتند : جوانى است از طايفه عبد المطّلبپرسيدم : اين مرد كه در پى او مى رود و سنگ مى زند كيست؟ گفتند : او عمويش عبد العزّى ـ همان ابو لهب ـ است.
( كنز العمّال : ۳۵۵۳۸ )
كنز العمّال ـ به نقل از منيب ـ :
 رَأيتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في الجاهِليَّةِ و هُو يقولُ : يا أيُّها النّاسُ ، قولوا : لا إلهَ إلاّ اللّه ُ تُفلِحوا ، فمِنهُم مَن تَفَلَ في وَجهِهِ ، و مِنهُم مَن حَثا علَيهِ التُّرابَ ، و مِنهُم مَن سَبَّهُ ، فأقبَلَت جارِيَةٌ بِعُسٍّ مِن ماءٍ فغَسَلَ وَجهَهُ و يَدَيهِ و قالَ : يا بُنَيَّةُ ، اصبِري و لا تَحزَني على أبيكِ غَلَبَةً و لا ذُلاًّ فقلتُ : مَن هذهِ ؟ فقالوا : زَينَبُ بِنتُ رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و هِيَ جارِيَةٌ وَصِيفَةٌ .
در جاهليّت، رسول خدا صلى الله عليه و آله را ديدم كه مى فرمود : اى مردم! بگوييد هيچ خدايى جز اللّه نيست تا رستگار شويداما بعضى به صورت او آب دهان مى انداختند و بعضى رويش خاك مى پاشيدند و بعضى دشنامش مى دادنددر اين هنگام، دختركى قدح آبى آورد و پيامبر صورت و دست هاى خود را شست و فرمود : دختركم، صبور باش و براى مغلوبيّت و خوارى پدرت اندوهگين مباش من پرسيدم : اين دخترك كيست؟ گفتند : زينب دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله است و او دختركى نوجوان بود.
( كنز العمّال : ۳۵۵۴۱ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از ابن مسعود ـ :
كأنّي أنظُرُ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَحكي نَبيّا مِن الأنبياءِ ضَربَهُ قَومُهُ فأدمَوهُ ، و هُو يَمسَحُ الدَّمَ عَن وَجهِهِ و يَقولُ : اللّهُمَّ اغفِرْ لِقَومي فإنّهُم لا يَعلَمونَ .
 انگار رسول خدا صلى الله عليه و آله را مى بينم كه داستان پيامبرى از پيامبران را به نمايش مى گذارد كه قومش او را زدند و خونين كردند و او خون از چهره اش پاك مى كرد و مى گفت : بار خدايا! قوم مرا بيامرز ؛ زيرا كه آنان نادانند.
( الترغيب و الترهيب : ۳ / ۴۱۹ / ۲۱ )

بى اعتنا به دنيا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روى بوريايى دراز كشيده و آن بوريا بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودبه ايشان عرض كردند : كاش بسترى تهيه كنيد! حضرت فرمود :
ما لِي و لِلدُّنيا ؟! ما مَثَلي و مَثَلُ الدُّنيا إلاّ كَراكِبٍ سارَ في يَومٍ صائفٍ فاستَظَلَّ تَحتَ شَجَرَةٍ ساعَةً مِن نَهارٍ ثُمّ راحَ و تَرَكَها .
مرا چه به دنيا؟! حكايت من و دنيا حكايت سواره اى است كه در يك روز گرم تابستانى به راهى رود و ساعتى از روز را زير سايه درختى بيارمد و سپس حركت كند و برود.
(مكارم الأخلاق : ۱ / ۶۴ / ۶۵  )
امام باقر عليه السلام :
 إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لَم يُورِّثْ دِينارا و لا دِرهَما و لا عَبدا و لا وَليدَةً و لا شاةً و لا بَعيرا ، و لقد قُبِضَ صلى الله عليه و آله و إنّ دِرعَهُ مَرهونَةٌ عِند يَهوديٍّ مِن يَهودِ المَدينَةِ بعِشرينَ صاعا مِن شَعيرٍ استَسلَفَها نَفَقَةً لأهلِهِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله نه دينارى به ارث گذاشت و نه درهمى و نه بنده اى و نه كنيزى و نه گوسفندى و نه شترىزمانى كه درگذشت زره او در گرو يكى از يهوديان مدينه بود كه در قبال قرض كردن بيست صاع جو براى خرجى خانواده اش، آن را نزد وى به گرو گذاشته بود.
( قرب الإسناد: ۹۱/۳۰۴ )
امام صادق عليه السلام :
 ما كانَ شَيءٌ أحَبَّ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن أن يَظَلَّ (يَصِلَ) جائعا خائفا في اللّه ِ .
هيچ چيز نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله محبوبتر از اين نبود كه در راه خدا گرسنه و ترسان باشد.
( الكافي : ۸/۱۲۹/۹۹ )
امام صادق عليه السلام :
ماتَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و علَيهِ دَينٌ .
 ··· رسول خدا صلى الله عليه و آله در حالى از دنيا رفت كه بدهكار بود.
( الكافي : ۵ / ۹۳ / ۲ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عمر ـ :
 دَخَلتُ على رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و هُو على حَصيرٍ، قالَ : فجَلَستُ ، فإذا علَيهِ إزارُهُ ، و لَيس علَيهِ غَيرُهُ ، و إذا الحَصيرُ قد أثَّرَ في جَنبِهِ ، و إذا أنا بِقَبضَةٍ مِن شَعيرٍ نَحوِ الصّاعِ ، و قَرَظٌ في ناحِيَةٍ في الغُرفَةِ ، و إذا إهابٌ مُعَلَّقٌ ، فابتَدَرَت عَيناي ، فقالَ : ما يُبكيكَ يا بنَ الخَطّابِ ؟ فقالَ : يا نَبيَّ اللّه ِ ، و ما ليَ لا أبكي و هذا الحَصيرُ قد أثَّرَ في جَنبِكَ و هذهِ خِزانَتُكَ لا أرى فيها إلاّ ما أرى ، و ذاكَ كِسرى و قَيصرُ في الثِّمارِ و الأنهارِ ، و أنتَ نَبيُّ اللّه ِ و صَفوَتُهُ ، و هذهِ خِزانَتُكَ ؟! قالَ : يا بنَ الخطّابِ ، أ ما تَرضى أن تَكونَ لَنا الآخِرَةُ و لَهُمُ الدُّنيا ؟ ! .
خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيدمآن حضرت روى حصيرى نشسته بود من هم نشستم، ديدم جز يك ازار چيز ديگرى بر تن ندارد و حصير بر پهلويش ردّ انداخته است در گوشه اى از اتاق مشتى جو به اندازه يك صاع و مقدارى برگ درخت سلم [براى دباغى كردن پوست] به چشم مى خورد و يك پوست دباغى نشده اى هم آويزان بوداشك از چشمانم سرازير شدرسول خدا فرمود : چرا گريه مى كنى، پسر خطاب؟ عرض كردم : اى پيامبر خدا! چرا گريه نكنم وقتى مى بينم كه اين حصير بر پهلوى شما ردّ انداخته و اين هم خزانه شماست كه مى بينم، در حالى كه كسرا و قيصر در باغ هاى پر از ميوه و جويبار زندگى مى كننداما شما كه پيامبر و برگزيده خدا هستى، اين وضع خزانه تان مى باشد؟! پيامبر فرمود : اى پسر خطاب! آيا نمى پسندى كه آخرت از آنِ ما باشد و دنيا از آنِ ايشان؟!
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۹۹ / ۱۲۰ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عمر ـ :
 استَأذَنتُ على رسولِ اللّه صلى الله عليه و آله فدَخَلتُ علَيهِ في مَشرُبَةٍ و إنّهُ لَمُضطَجِعٌ على خَصَفَةٍ إنّ بَعضَهُ لَعلَى التُّرابِ ، و تَحتَ رأسِهِ وِسادَةٌ مَحشُوَّةٌ لِيفا ، و إنّ فَوقَ رأسِهِ لاَءهابا عَطِنا ، و في ناحِيَةِ المَشرُبَةِ قَرَظٌ ، فسَلَّمتُ علَيهِ فجَلَستُ ، فقلتُ : أنتَ نَبيُّ اللّه ِ و صَفوَتُه و كِسرى و قَيصرُ على سُرُرِ الذَّهَبِ و فُرُشِ الدِّيباجِ و الحَريرِ ؟ ! فقالَ : اُولئكَ عُجِّلَت لَهُم طَيِّباتُهُم و هِيَ وَشيكَةُ الانقِطاعِ ، و إنّا قَومٌ اُخِّرَت لنا طَيِّباتُنا في آخِرَتِنا .
از رسول خدا صلى الله عليه و آله اجازه ورود خواستم و در غرفه اى بر ايشان وارد شدمحضرت روى بوريايى از برگ درخت خرما دراز كشيده و قسمتى از بدنش روى خاك بودزير سرش بالشى پر شده از الياف خرما قرار داشت و بالاى سر ايشان پوستى خيسانده شده در مايع دباغى كه بوى بدى از آن به مشام مى رسيد، آويزان بود و در گوشه غرفه مقدارى برگ درخت سلم قرار داشتمن به پيامبر سلام كردم و نشستم و گفتم : شما پيامبر و برگزيده خدا باشى و كسرا و قيصر بر تخت هاى طلا و فرش هاى ديبا و حرير بنشينند؟! فرمود : آنان كسانى هستند كه نعمت هاى زودگذر در همين دنيا به ايشان داده شده و ما مردمى هستيم كه نعمت هايمان در آخرت به ما داده مى شود.
(الترغيب و الترهيب : ۴ / ۲۰۰ / ۱۲۰  )
بحار الأنوار :
 و في خَبَرٍ آخَرَ : فلَمّا جَلَسَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله قد أثَّرَ الحَصيرُ في جَنبِهِ فقالَ عُمرُ : أمّا أنا فأشهَدُ أنّكَ رَسولُ اللّه ِ و لَأنتَ أكرَمُ علَى اللّه ِ مِن قَيصرَ و كِسرى ، و هُما فيما هُما فيهِ مِن الدُّنيا و أنتَ علَى الحَصيرِ قد أثَّرَ في جَنبِكَ ، فقالَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله : أ ما تَرضى أن يَكونَ لَهُمُ الدُّنيا و لَنا الآخِرَةُ ؟! .
در خبرى ديگر آمده است : چون پيامبر صلى الله عليه و آله نشست، حصير بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودعمر گفت : البته من گواهى مى دهم كه تو رسول خدا هستى و نزد خدا بيش از قيصر و خسرو گرامى و محترم مى باشى، اما آن دو از چنان دنيايى برخوردارند و شما روى حصيرى مى خوابى كه بر پهلويت ردّ انداخته است؟! پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : آيا راضى نيستى كه دنيا براى آنان باشد و آخرت از آنِ ما؟!
( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۵۷ / ۳۷ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عايشه ـ :
دخَلَ أبو بَكرٍ و عُمرُ علَيهِ ··· فقالَ صلى الله عليه و آله : لا تَقولا هذا ، فإنّ فِراشَ كِسرى و قَيصرَ في النّارِ ، و إنّ فِراشِي و سَريري هذا عاقِبَتُهُ إلَى الجَنَّةِ .
 ابو بكر و عمر بر پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شدند··· رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اين حرف را نزنيد؛ زيرا بستر كسرا و قيصر در آتش است، اما اين بستر و تخت من فرجامش به سوى بهشت است.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۲۰۱ / ۱۲۱ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از جندب بن سفيان ـ :
 أصابَتِ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله أشاءةُ نَخلَةٍ فأدمَت إصبَعَهُ فقالَ : ما هِي إلاّ إصبَعٌ دَمِيَتْ و في سبيلِ اللّه ِ ما لَقِيَتْ قالَ : فحُمِلَ فوُضِع على سَريرٍ لَهُ مَرْمولٍ بِشُرُطٍ ، و وُضِعَ تَحتَ رأسِهِ مِرفَقَةٌ مِن أدَمٍ مَحشُوَّةٌ بلِيفٍ ، فدَخَلَ علَيهِ عُمرُ و قَد أثَّرَ الشَّريطُ بجَنبِهِ فبكى عُمرُ ، فقالَ : ما يُبكيكَ ؟ قالَ : يا رسولَ اللّه ِ، ذَكَرتُ كِسرى و قَيصرَ يَجلِسونَ على سُرُرِ الذَّهَبِ و يَلبَسونَ السُّندُسَ و الإستَبرَقَ ، أو قالَ : الحَريرَ و الإستَبرَقَ ، فقالَ : أ ما تَرضَونَ أن تَكونَ لَكُمُ الآخِرَةُ و لَهُمُ الدُّنيا ؟! .
شاخه خرما بُنى به پيامبر اصابت نمود و انگشت ايشان را خونين كردحضرت فرمود : چيزى نيست، انگشتى خونى شده و اين در راه خدا اهميتى نداردجندب مى گويد : پيامبر را به خانه بردند و روى تختش كه رويه اش از برگ و ليف درخت خرما بافته شده بود بسترى كردند و زير سر ايشان بالشى پوستى كه از ليف خرما پر شده بود، قرار دادندعمر به حضور پيامبر آمد و ديد حصير بر پهلوى رسول خدا ردّ انداخته استگريه اش گرفت پيامبر فرمود : چرا گريه مى كنى؟ عرض كرد : اى رسول خدا! كسرا و قيصر را به ياد آوردم كه بر تخت هاى زرّين مى نشينند و جامه هاى سندس و استبرق ـ يا گفت : حرير و استبرق ـ مى پوشندرسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : آيا راضى نيستيد كه براى شما آخرت باشد و براى آنان دنيا؟!
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۴۶۶ )
مكارم الأخلاق :
 جاءَهُ صلى الله عليه و آله ابنُ خولي بإناءٍ فيهِ عَسَلٌ و لَبَنٌ ، فأبى أن يَشرَبَهُ ، فقالَ : شَربَتانِ في شَربَةٍ ، و إناءانِ في إناءٍ واحِدٍ ؟! فأبى أن يَشرَبَهُ ، ثُمّ قالَ : ما اُحَرِّمُهُ ، و لكنّي أكرَهُ الفَخرَ و الحِسابَ بِفُضولِ الدُّنيا غَدا ، و اُحِبُّ التَّواضُعَ ، فإنّ مَن تواضَعَ للّه ِ رَفَعَهُ اللّه ُ .
 ابن خولى، ظرفى از شير و عسل براى پيامبر صلى الله عليه و آله آوردرسول خدا صلى الله عليه و آله از خوردن آن امتناع ورزيد و فرمود : دو نوشيدنى در يك وعده و دو ظرف در يك ظرف؟! حضرت آن را نخورد و فرمود: من [خوردن] اين را حرام نمى دانم، اما خوش ندارم كه فخر بفروشم و فردا[ى قيامت] به خاطر چيزهاى زيادى دنيا حسابرسى شوممن فروتنى را دوست دارم؛ زيرا هر كه براى خدا فروتنى كند، خداوند او را رفعت مى بخشد.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۷۹ / ۱۲۴ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از يزيد بن قُسيط ـ :
إنّ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله اُتِيَ بسَويقٍ مِن سَويقِ اللَّوزِ ، فلَمّا خِيفَ لَهُ قالَ : ما ذا ؟ قالوا : سَويقُ اللَّوزِ ، قالَ : أخِّروهُ عَنّي ، هذا شَرابُ المُترَفِينَ .
 مقدارى شربت بادام براى پيامبر صلى الله عليه و آله آوردند و آن را در برابر ايشان نهادندحضرت فرمود : اين چيست؟ عرض كردند : شربت بادام حضرت فرمود : آن را از جلو من برداريداين نوشيدنى ناز پروردگان (اشراف) است.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۹۵ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابو صخر ـ :
اُتيَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله بسَويقِ لَوزٍ ، فقالَ لَهُم رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أخِّروهُ، هذا شَرابُ المُترَفِينَ .
 براى پيامبر صلى الله عليه و آله شربت بادام آوردندحضرت فرمود : آن را ببريد، اين نوشيدنى ناز پروردگان است.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۹۵)
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عمرو بن حارث ـ :
ما تَرَكَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عِندَ مَوتِهِ دِرهَما و لا دِينارا و لا عَبدا و لا أمَةً و لا شيئا ، إلاّ بَغلَتَهُ البَيضاءَ الّتي كانَ يَركَبُها و سِلاحَهُ ، و أرضا جَعَلَها لابنِ السَّبيلِ صَدَقَةً .
رسول خدا صلى الله عليه و آله وقتى از دنيا رفت نه درهمى از خود باقى گذاشت و نه دينارى و نه بنده اى و نه كنيزى و نه هيچ چيز ديگرى، به جز استر سفيدش كه بر آن سوار مى شد و جنگ افزارش و زمينى كه آن را براى در راه ماندگان صدقه قرار داد.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۲۰۴ / ۱۳۲ )

سپر بلا كردن خود و خانواده اش

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به معاويه ـ نوشت :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا احمَرَّ البأسُ و أحجَمَ النّاسُ قَدَّمَ أهلَ بَيتِهِ ، فَوَقى بِهِم أصحابَهُ حَرَّ السُّيوفِ و الأسِنَّةِ ، فقُتِلَ عُبَيدَةُ بنُ الحارِثِ يَومَ بَدرٍ ، و قُتِلَ حَمزَةُ يَومَ اُحُدٍ ، و قُتِلَ جَعفرٌ يَومَ مُؤتَةَ
هرگاه جنگ بالا مى گرفت و مردم از ترس وا پس مى رفتند، رسول خدا صلى الله عليه و آله اعضاى خاندانش را پيش مى انداخت و به وسيله آنها، ياران خود را از سوزش شمشيرها و نيزه ها حفظ مى كرداز همين رو بود كه عبيدة بن حارث در جنگ بدر كشته شد و حمزه در جنگ احد و جعفر در جنگ موته .
( نهج البلاغة : الكتاب ۹ )

مقدم داشتن مردم بر خود و خانواده اش

امام باقر عليه السلام ـ به محمّد بن مسلم ـ فرمود :
 يا محمّدُ، لَعلَّكَ تَرى أنّهُ [يَعني رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ]شَبِعَ مِن خُبزِ البُرِّ ثَلاثةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةٍ مِن أن بَعَثَهُ اللّه ُ إلى أن قَبَضَهُ ؟! لا و اللّه ِ ، ما شَبِعَ مِن خُبزِ البُرِّ ثَلاثةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةٍ مُنذُ بَعَثَهُ اللّه ُ إلى أن قَبَضَهُ أما إنّي لا أقولُ : إنّهُ كانَ لا يَجِدُ ، لَقد كانَ يُجيزُ الرّجُلَ الواحِدَ بالمِائةِ مِن الإبلِ ، فلو أرادَ أن يأكُلَ لَأكَلَ .
اى محمّد! آيا فكر مى كنى رسول خدا صلى الله عليه و آله ، از زمانى كه خداوند او را برانگيخت تا وقتى جانش را گرفت، سه روز پياپى از نان گندم سير خورد؟! نه به خدا قسم! آن حضرت از زمانى كه خداوند او را برانگيخت تا وقتى جانش را گرفت، هيچ گاه سه روز پياپى از نان گندم سير نخورد هان! من نمى گويم كه چيزى پيدا نمى كرد [تا بخورد]آن حضرت گاهى اوقات به يك نفر صد شتر جايزه مى دادبنا بر اين، اگر مى خواست بخورد، مى توانست.
( الكافي : ۸ / ۱۳۰ / ۱۰۰ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :
كانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَبِيتُ اللَّياليَ المُتَتابِعَةَ و أهلَهُ طاوِيا لا يَجِدونَ عَشاءً ، و إنّما كانَ أكثَرُ خُبزِهِمُ الشَّعيرَ .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله شب هاى پياپى با خانواده اش گرسنه مى خوابيدند و شامى براى خوردن نمى يافتندبيشترين غذاى آنها نان جو بود.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۷ / ۸۲ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :
 و اللّه ِ لَقد كانَ يَأتي على آلِ محمّدٍ صلى الله عليه و آله اللَّيالي ما يَجِدونَ فيها عَشاءً .
به خدا قسم كه شب ها بر خاندان محمّد صلى الله عليه و آله مى گذشت و شامى براى خوردن نمى يافتند.
( طبقات الكبرى : ۱ / ۴۰۲ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عائشة ـ :
ما شَبِع رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ثَلاثَةً مُتَوالِيَةً ، و لو شِئنا لَشَبِعنا ، و لكنَّهُ كانَ يُؤثِرُ على نَفسِهِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله هيچ گاه سه روز پياپى سير غذا نخورداگر مى خواستيم مى توانستيم سير شويم، اما آن حضرت ايثار مى كرد.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۸ / ۸۶ )
المحجّة البيضاء ـ به نقل از عائشة ـ :
ما شَبِعَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ثَلاثَةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةٍ حتّى فارَقَ الدُّنيا ، و لو شِئنا لشَبِعنا ، و لكِنّا كُنّا نُؤثِرُ على أنفُسِنا .
رسول خدا صلى الله عليه و آله تا لحظه اى كه از دنيا رفت هيچ گاه سه روز پياپى سير غذا نخوردالبته اگر مى خواستيم مى توانستيم سير شويم، اما ديگران را بر خود مقدّم مى داشتيم.
( المحجّة البيضاء : ۶ / ۷۹ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از عائشة ـ :
 ما شَبِعَ آلُ محمّدٍ مِن خُبزِ الشَّعيرِ يَومَينِ مُتَتابِعَينِ حتّى قُبِضَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله .
 تا زمانى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله زنده بود، خاندان محمّد هيچ گاه دو روز پياپى از نان جو سير نخوردند.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۷ / ۸۳ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عائشة ـ :
ما شَبِعَ آلُ محمّدٍ غَداءً و عَشاءً مِن خُبزِ الشَّعيرِ ثلاثَةَ أيّامٍ مُتَتابِعاتٍ حتّى لَحِقَ باللّه ِ .
 تا زمانى كه رسول خدا زنده بود، خانواده محمّد هيچ گاه سه روز پياپى صبحانه و شام را از نان جو سير نخوردند.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۴۰۱ )
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از انس بن مالك ـ :
 إنّ فاطمَةَ عليها السلام ناوَلَتِ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله كِسرَةً مِن خُبزِ شَعيرٍ ، فقالَ لها : هذا أوّلُ طَعامٍ أكَلَهُ أبوكِ مُنذُ ثَلاثَةِ أيّامٍ .
 فاطمه عليه السلام تكّه اى نان جو به پيامبر صلى الله عليه و آله دادحضرت به او فرمود : اين اولين غذايى است كه پدرت بعد از سه روز مى خورد.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۸۸ / ۸۷ )
 الترغيب و الترهيب ـ به نقل از حسن ـ :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يُواسي النّاسَ بنَفسِهِ حتّى جَعَلَ يُرَقِّعُ إزارَهُ بالأدَمِ ، و ما جَمَعَ بين غَداءٍ و عَشاءٍ ثَلاثَةَ أيّامٍ وَلاءً حتّى لَحِقَ باللّه ِ عَزَّ و جلَّ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از اموال خود به مردم كمك مى كرد تا جايى كه [بر اثر تنگ دست شدن ]ازار خود را با پوست وصله مى كردتا زمانى كه زنده بود هيچ گاه نشد كه سه روز متوالى هم صبحانه بخورد و هم شام.
( الترغيب و الترهيب : ۴ / ۱۹۲ / ۱۰۰ )

خشمگين نشدن براى خويش

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :
 ما انتَصَرَ لنَفسِهِ مِن مَظلِمَةٍ حتّى تُنتَهَكَ مَحارِمُ اللّه ِ ، فيَكونَ حينئذٍ غَضَبُهُ للّه ِ تباركَ و تعالى .
براى ستمى كه بر خودش مى رفت انتقام نمى گرفت مگر آنگاه كه حرمت هاى خداوند هتك مى شددر اين هنگام براى خداى تبارك و تعالى خشم مى گرفت.
( مكارم الأخلاق : ۱ / ۶۱ / ۵۵ )
امام حسن عليه السلام :
سَألتُ خالي هِندَ بنَ أبي هالَةَ التَّميميَّ ـ و كانَ وَصّافا ـ عن حِليَةِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ··· فقال : ··· لا تُغضِبُهُ الدُّنيا و ما كانَ لَها ، فإذا تُعُوطِيَ الحَقُّ لَم يَعرِفْهُ أحَدٌ ، و لَم يَقُمْ لغَضَبِهِ شيءٌ حتّى يَنتَصِرَ لَهُ ، لا يَغضَبُ لنَفسِهِ و لا يَنتَصِرُ لَها .
از دايى خود، هند بن ابى هاله تميمى ـ كه وصف كننده بود ـ درباره اوصاف رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيدم، گفت :··· دنيا و امور مربوط به آن او را به خشم نمى آورد و هرگاه حق مورد بى حرمتى قرار مى گرفت ملاحظه احدى را نمى كرد و هيچ چيز جلو خشم او را نمى گرفت تا اينكه انتقام حق را مى گرفتهرگز به خاطر خودش خشمگين نمى شد و از كسى انتقام نمى گرفت.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۴۲۲ ، ۴۲۳ )
امام صادق عليه السلام :
 اِنهَزَمَ النّاسُ يَومَ اُحُدٍ عن رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فغَضِبَ غَضَبا شَديدا ، و كانَ إذا غَضِبَ انحَدَرَ عَن جَبينَيهِ مِثلُ اللُّؤلؤِ مِن العَرَقِ .
 در جنگ اُحُد مسلمانان از اطراف رسول خدا صلى الله عليه و آله پراكنده شدندپيامبر به شدّت خشمگين شد آن حضرت وقتى به خشم مى آمد، قطرات عرق مانند دانه هاى مرواريد از پيشانيش مى چكيد.
( الكافي : ۸ / ۱۱۰ / ۹۰ )
صحيح مسلم ـ به نقل از عائشة ـ :
ما ضَرَبَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله شيئا قَطُّ بِيَدِهِ ، و لا امرأةً و لا خادِما إلاّ أن يُجاهِدَ في سَبيلِ اللّه ِ ، و ما نِيلَ مِنهُ شيءٌ قَطُّ فيَنتَقِمُ مِن صاحِبِهِ ، إلاّ أن يُنتَهَكَ شيءٌ مِن مَحارِمِ اللّه ِ فيَنتَقِمَ للّه ِ عَزَّ و جلَّ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله هيچ گاه نه چيزى را با دست خود زد و نه زنى را و نه خدمتكارى را مگر هنگامى كه در راه خدا مى جنگيدهرگز به خاطر امور شخصى از كسى انتقامجويى نكرد، مگر در مواردى كه محارم الهى هتك مى شد كه در اين صورت به خاطر خداوند عزّ و جلّ انتقام مى گرفت.
( صحيح مسلم : ۴ / ۱۸۱۴ / ۷۹ )
الطبقات الكبرى ـ به نقل از عائشة ـ :
 ما انتَقَمَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لنَفسِهِ إلاّ أن تُنتَهَكَ حُرمَةُ اللّه ِ فيَنتَقِمَ للّه ِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگز به خاطر خودش انتقام نگرفت، مگر آنگاه كه به خدا بى حرمتى مى شد، در اين صورت براى خدا انتقام مى گرفت.
( الطبقات الكبرى : ۱ / ۳۶۶ )
بحار الأنوار ـ به نقل از عايشه ـ :
انَ رَسولُ اللّه ِ إذا ذَكرَ خَديجَةَ لَم يَسأمْ مِن ثَناءٍ علَيها و استِغفارٍ لَها ، فذَكرَها ذاتَ يَومٍ فحَمَلَتني الغَيرَةُ فقلتُ : لَقد عَوَّضَكَ اللّه ُ مِن كبيرَةِ السِّنِّ ! فرأيتُ رَسولَ اللّه ِ غَضِبَ غَضَبا شَديدا ، فَسَقَطتُ في يَدِي ، فقلتُ : اللّهُمّ إنّكَ إن أذهَبتَ بغَضَبِ رَسولِكَ صلى الله عليه و آله لَم أعُدْ بذِكرِها بِسُوءٍ ما بَقِيتُ فلَمّا رأى رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ما لَقِيتُ قالَ : كيفَ قُلتِ ؟! و اللّه ِ لَقَد آمَنَت بي إذ كَفر النّاسُ ، و آوَتني إذ رَفَضَني النّاسُ ، و صَدَّقَتني إذ كَذَّبَنيَ النّاسُ ، و رُزِقَت مِنّي حيثُ حُرِمتُموهُ فغَدا و راحَ علَيَّ بها شَهرا .
رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگاه از خديجه ياد مى كرد از تعريف و تمجيد او و طلب مغفرت براى وى خسته نمى شديك روز از او ياد كرد و من حسودى كردم و گفتم : خداوند عوض آن پير زن را به تو داده است! عايشه مى گويد : ديدم رسول خدا بشدّت خشمگين شدمن از گفته خود پشيمان شدم و گفتم : خدايا! اگر خشم رسولت را برطرف سازى، ديگر تا زنده هستم از خديجه به بدى ياد نخواهم كردمى گويد: چون رسول خدا صلى الله عليه و آله حالت مرا ديد، فرمود : چگونه اين حرف را زدى؟! به خدا قسم خديجه زمانى به من ايمان آورد كه همه مردم به من كافر بودندزمانى كه همه مردم مرا از خود مى راندند او مرا پناه داد، زمانى كه همه مردم مرا تكذيب مى كردند او مرا تصديق كرد و زمانى كه شما از فرزند محروم بوديد، خداوند از من به او فرزند روزى كردعايشه مى گويد : پيامبر تا يك ماه شب و روز از خديجه برايم تعريف مى كرد [يا اين جملات را برايم تكرار مى كرد].
( بحار الأنوار : ۱۶ / ۱۲ / ۱۲ )

به رنج افكندن خود در عبادت

امام على عليه السلام :
لَمّا نَزَلَ علَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله «يا أيُّها المُزَّمِّلُ* قُمِ اللَّيلَ إلاّ قَليلاً» (المزَّمِّل : ۱ و ۲ ) قامَ اللَّيلَ كلَّهُ حتّى تَوَرَّمَت قَدَماهُ ، فجَعَلَ يَرفَعُ رِجلاً و يَضَعُ رِجلاً ، فهَبَطَ علَيهِ جِبريلُ فقالَ : «طه» ( طه:1) يَعني الأرضَ بِقدَمَيكَ يا محمّدُ «ما أنزَلْنا عَلَيْكَ القُرْآنَ لِتَشْقى» ( طه:2) ،و أنزَلَ «فاقْرأوا ما تَيَسَّرَ مِنَ القُرْآنِ» (المزَّمِّل : ۲۰ ).
وقتى آيه «اى جامه به خويشتن فرو پيچيده، به پا خيز شب را مگر اندكى» بر پيامبر نازل شد، آن حضرت تمام شب را به عبادت مى پرداخت تا جايى كه پاهايش ورم كرد به طورى كه [موقع نماز خواندن ]يك پايش را بلند مى كرد و يكى را روى زمين مى گذاشتپس جبرئيل بر آن حضرت فرود آمد و گفت : «طه» يعنى هر دو پايت را به زمين بگذار اى محمّد «ما قرآن را بر تو نازل نكرديم كه به رنج افتى» و نيز اين آيه را نازل كرد : «پس، آنچه از قرآن ميسّر است تلاوت كنيد».
( الدّرالمنصور: ۵/۵۴۹ )
امام باقر عليه السلام :
 كانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عِند عائشةَ لَيلَتَها ، فقالَت : يا رَسولَ اللّه ِ، لِمَ تُتعِبُ نَفسَكَ و قد غَفَرَ اللّه ُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ و ما تأخَّرَ ؟ فقالَ : يا عائشةُ ، ألا أكونُ عَبدا شَكورا ؟! .
رسول خدا صلى الله عليه و آله ، در شب نوبتى عايشه، نزد او بودبه پيامبر عرض كرد : اى رسول خدا! چرا خودت را به رنج مى اندازى، حال آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است؟ حضرت فرمود : اى عايشه! آيا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!
( الكافي : ۲ / ۹۵ / ۶ )
امام صادق عليه السلام :
 كانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في بَيتِ اُمِّ سَلَمَةَ في لَيلَتِها ، ففَقَدَتهُ مِن الفِراشِ ، فدَخَلَها في ذلكَ ما يَدخُلُ النِّساءَ ، فقامَت تَطلُبُهُ في جَوانِبِ البَيتِ حتَّى انتَهَت إلَيهِ و هُو في جانِبٍ مِن البَيتِ قائمٌ رافِعٌ يَدَيهِ يَبكي و هُو يقولُ : «اللّهُمَّ لا تَنزِعْ مِنِّي صالِحَ ما أعطَيتَني أبَدا ··· اللّهُمَّ و لا تَكِلْني إلى نَفسي طَرفَةَ عَينٍ أبَدا»قالَ : فانصَرَفَت اُمُّ سَلَمَةَ تَبكي حتّى انصَرَفَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لِبُكائها ، فقالَ لَها : ما يُبكيكِ يا اُمَّ سَلَمَةَ ؟ فقالَت : بأبي أنتَ و اُمّي يا رَسولَ اللّه ِ ، و لِمَ لا أبكي و أنتَ بالمَكانِ الّذي أنتَ بهِ مِن اللّه ِ ، قد غَفَرَ اللّه ُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ و ما تأخَّرَ ··· ؟ ! فقالَ : يا اُمَّ سَلَمَةَ، و ما يُؤمِنُني ؟ و إنّما وَكَلَ اللّه ُ يُونُسَ بنَ مَتّى إلى نَفسِهِ طَرفَةَ عَينٍ و كانَ مِنهُ ما كانَ .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله در شب نوبتى امّ سلمه در خانه او بودامّ سلمه متوجه شد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در بستر نيست و از اين بابت، بنا به خصلت زنان، دچار شكّ و بد دلى شدلذا برخاست و در اطراف خانه به جستجوى حضرت پرداخت، ناگاه ديد كه پيامبر در گوشه اى از اتاق ايستاده و دست هايش را به طرف آسمان برداشته است و گريه مى كند و مى گويد : «بار خدايا! خوبى هايى را كه ارزانيم داشته اى هرگز از من باز مگير··· بار خدايا! هرگز مرا چشم بر هم زدنى به خودم وا مگذار
امام صادق عليه السلام فرمود : امّ سلمه برگشت و شروع به گريستن كرد تا جايى كه از شنيدن صداى گريه او رسول خدا برگشت و به او فرمود : اى امّ سلمه! چرا گريه مى كنى؟ عرض كرد : پدر و مادرم فدايت باد، اى رسول خدا! چرا گريه نكنم، شما با آن مقامى كه نزد خدا دارى و خداوند همه گناهان قبل و بعد تو را آمرزيده است [اين گونه اى] ···؟ پيامبر فرمود : اى امّ سلمه! چه چيز مرا در امان مى دارد؟ خداوند يونس بن متّى را يك چشم برهم زدن به خودش وا گذاشت و در نتيجه، آن شد كه شد.
( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۱۷ / ۶ ، و راجع ج ۱۴ / ۳۸۴ ـ ۳۸۷ )
الأمالى للطوسي ـ به نقل از بكر بن عبد اللّه ـ :
 إنّ عُمرَ بنَ الخطّابِ دَخَلَ علَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله و هُو مَوقوذٌ ـ أو قالَ : مَحمومٌ ـ فقالَ لَهُ عُمرُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، ما أشَدَّ وَعكَكَ ؟ فقالَ : ما مَنَعَني ذلكَ أن قَرَأتُ اللَّيلَةَ ثَلاثينَ سُورَةً فيهِنَّ السَّبعُ الطِّوالُ ، فقالَ عُمرُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، غَفَرَ اللّه ُ لكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ و ما تَأخَّرَ و أنتَ تَجهَدُ هذا الاجتِهادَ ؟ فقالَ : يا عُمرُ ، أ فَلا أكونُ عَبدا شَكورا ؟ ! .
عمر بن خطاب بر پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شدديد آن حضرت سخت بيمار ـ يا گفت : تبدار ـ است عمر گفت : اى رسول خدا! چقدر ناخوش احوال هستيد؟ پيامبر فرمود : با اين حال، ديشب سى سوره از جمله سبع طوال* را قرائت كردمعمر عرض كرد : اى رسول خدا! با آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده شما را آمرزيده است، اين چنين خود را به زحمت مى اندازى؟! حضرت فرمود : اى عمر! آيا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!
( الأمالي للطوسي : ۴۰۳ / ۹۰۳  )
* سبع طوال يا هفت سوره بلند و طولانى عبارتند از : بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف و توبه .
بحار الأنوار ـ به نقل از طاووس فقيه ـ :
رَأيتُ في الحِجرِ زينَ العابِدينَ عليه السلام يُصَلّي و يَدعو : عُبَيدُكَ بِبابِكَ ، أسيرُكَ بفِنائكَ ، مِسكينُكَ بفِنائكَ ، سائلُكَ بفِنائكَ ، يَشكو إلَيكَ ما لا يَخفى علَيكَ و في خَبرٍ : لا تَرُدَّني عن بابِكَ
و أتَت فاطمةُ بِنتُ عليِّ بنِ أبي طالبٍ إلى جابِرِ بنِ عبدِ اللّه ِ فقالَت لَهُ : يا صاحِبَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، إنّ لَنا علَيكُم حُقوقا ، و مِن حَقِّنا علَيكُم أن إذا رأيتُم أحَدَنا يُهلِكُ نَفسَهُ اجتِهادا أن تُذَكِّروهُ اللّه َ ، و تَدعوهُ إلَى البُقيا على نَفسِهِ ، و هذا عليُّ بنُ الحسينِ بَقيَّة أبيهِ الحسينِ قدِ انخَرَمَ أنفُهُ ، و نَقِبَت جَبهَتُهُ و رُكبَتاهُ و راحَتاهُ ، أذابَ نفسَهُ في العِبادَةِ !فأتى جابرٌ إلى بابِهِ و استأذَنَ ، فلَمّا دَخَلَ علَيهِ وَجَدَهُ في مِحرابِهِ قد أنضَتهُ العِبادَةُ ، فنَهَضَ عليٌّ فسألَهُ عن حالِهِ سُؤالاً حَفِيّا ، ثمّ أجلَسَهُ بجَنبِهِ ، ثُمّ أقبَلَ جابرٌ يقولُ : يا بنَ رسولِ اللّه ِ، أ ما عَلِمتَ أنّ اللّه َ إنّما خَلَقَ الجَنّةَ لَكُم و لِمَن أحَبَّكُم ، و خَلَقَ النّارَ لِمَن أبغَضَكُم و عاداكُم ، فما هذا الجَهدُ الّذي كَلَّفتَهُ نفسَكَ ؟ ! فقالَ لَهُ عليُّ بنُ الحسينِ : يا صاحِبَ رسولِ اللّه ِ ، أ ما عَلِمتَ أنّ جَدّي رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قد غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ و ما تأخَّرَ ، فلَم يَدَعِ الاجتِهادَ لَهُ ، و تَعَبَّدَ ـ بأبي هُو و اُمّي ـ حتَّى انتَفَخَ السّاقُ وَ ورِمَ القَدَمُ ، و قيلَ لَهُ : أ تَفعَلُ هذا و قد غَفَرَ اللّه ُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ و ما تأخَّرَ ؟! قالَ : أ فلا أكونُ عَبدا شَكورا ؟!فلَمّا نَظَرَ إلَيهِ جابِرٌ و لَيسَ يُغني فيهِ قَولٌ ، قالَ : يا بنَ رسولِ اللّه ِ ، البُقيا على نَفسِكَ ؛ فإنّكَ مِن اُسرَةٍ بِهِم يُستَدفَعُ البَلاءُ ، و بِهِم تُستَكشَفُ اللَأواءُ ، و بِهِم تُستَمسَكُ السَّماءُ ، فقالَ : يا جابِرُ ، لا أزالُ على مِنهاجِ أبوَيَّ مُؤتَسِيا بِهِما حتّى ألقاهُما فأقبَلَ جابِرٌ على مَن حَضَرَ فقالَ لَهُم : ما رُئيَ مِن أولادِ الأنبياءِ مِثلُ عليِّ بنِ الحسينِ ، إلاّ يُوسُفَ بنَ يَعقوبَ ، و اللّه ِ لَذُرِّيَّةُ عليِّ بنِ الحسينِ أفضَلُ مِن ذرِّيَّةِ يُوسُفَ .
در حِجر، امام زين العابدين عليه السلام را ديدم كه نماز مى خواند و دعا مى كند و مى گويد : بنده ات در درگاه توست، اسيرت در آستان توست، بينوايت در آستان توست، گدايت در آستان توست، از چيزى به تو شكوه مى كند كه بر تو پوشيده نيستو در خبرى آمده است : مرا از درگاه خود مران فاطمه، دختر على بن ابى طالب، نزد جابر بن عبد اللّه رفت و گفت : اى صحابى رسول خدا صلى الله عليه و آله ! ما به گردن شما حقّ و حقوقى داريم و يكى از حقوق ما به گردن شما اين است كه اگر ديديد يكى از ما از شدّت عبادت خودش را از بين مى برد، خدا را به ياد او آوريد و از وى بخواهيد كه به جانش رحم كنداينك على بن الحسين، اين يادگار پدرش حسين، بينى اش [از كثرت سجده ]مجروح شده و پيشانى و زانوها و كف دست هايش سوراخ گشته استاو خودش را در عبادت ذوب كرده است جابر به در خانه امام زين العابدين عليه السلام آمد و اجازه ورود خواست و چون وارد شد، ديد آن حضرت در محرابش مى باشد و عبادت او را فرسوده استعلى بن الحسين برخاست و با بزرگوارى حال او را پرسيد و سپس جابر را در كنار خود نشانيدجابر رو به حضرت كرد و گفت : يا بن رسول اللّه ! مگر نمى دانى كه خداوند بهشت را در حقيقت براى شما و دوستداران شما خلق كرده و دوزخ را براى دشمنان و مخالفان شما آفريده است؟ پس، اين چه رنج و مشقّتى است كه به خودتان مى دهيد؟ على بن الحسين به او فرمود: اى صحابى رسول خدا! مگر نمى دانى كه جدّم رسول خدا صلى الله عليه و آله با آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده او را بخشيده بود، از سخت كوشى در عبادت خدا باز نايستاد و ـ پدر و مادرم فدايش باد ـ چندان عبادت كرد كه ساق و كف پاهايش ورم كرد و وقتى به ايشان گفته شد : با آنكه خداوند گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است، باز اينچنين عبادت مى كنى؟! فرمود : آيا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!جابر كه ديد هيچ حرفى در آن حضرت اثر نمى گذارد، عرض كرد : يا بن رسول اللّه ! به جان خودت رحم كن؛ زيرا شما از خاندانى هستى كه مردم با واسطه قرار دادن آنان به درگاه الهى از خداوند مى خواهند بلا را دفع كند و رنج و محنت ها را برطرف سازد و آسمان را [از خراب شدن بر سر آنها ]نگه داردحضرت فرمود : اى جابر! من همچنان به روش پدرانم ادامه خواهم داد و به آنان اقتدا خواهم كرد تا آنكه به ديدارشان بشتابمدر اين هنگام جابر رو به حضّار كرد و گفت : در ميان فرزندان پيامبران كسى مانند على بن الحسين ديده نشده است، مگر يوسف بن يعقوببه خدا قسم كه فرزندان و ذرّيّه على بن الحسين برتر از فرزندان و ذرّيّه يوسف هستند.
(  بحار الأنوار : ۴۶ / ۷۸ / ۷۵)

متهم شدن رسول خدا صلى الله عليه و آله از سوى دشمنان

امام باقر عليه السلام :
 أقَبلَ أبو جَهلٍ بنُ هِشامٍ وَ معَهُ قَومٌ مِن قُريشٍ فدَخَلوا على أبي طالِبٍ فقالوا : إنّ ابنَ أخيكَ قد آذانا و آذى آلِهَتَنا ، فادْعُهُ و مُرْهُ فلْيَكُفَّ عن آلِهَتِنا و نَكُفَّ عن إلهِهِ قالَ : فبَعَثَ أبو طالبٍ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فدَعاهُ ، فلَمّا دَخَلَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله لَم يَرَ في البَيتِ إلاّ مُشرِكا ، فقالَ : السّلامُ على مَنِ اتَّبَعَ الهُدى ، ثُمّ جَلَسَ ، فخَبَّرَهُ أبو طالبٍ بما جاؤوا لَهُ ، فقالَ : أ وَ هَل لَهُم في كَلِمَةٍ خَيرٌ لَهُم مِن هذا يَسُودونَ بها العَرَبَ و يَطَؤونَ أعناقَهُم ؟ فقالَ أبو جَهلٍ : نَعَم، و ما هذهِ الكَلِمَةُ ؟ فقال : تَقولونَ : لا إلهَ إلاّ اللّه ُ قالَ : فوَضَعوا أصابِعَهُم في آذانِهِم ، و خَرَجوا هِرابا و هُم يَقولونَ : ما سَمِعنا بهذا في المِلَّةِ الآخِرَةِ إنْ هذا إلاّ اختِلاقٌ ، فأنزَلَ اللّه ُ في قَولِهِم :«ص و القُرآنِ ذِي الذِّكْرِ* ـ إلى قولهِ ـ إلاّ اخْتِلاقٌ» (ص : ۱ ـ ۷).
 ابو جهل بن هشام به همراه عده اى از قريش پيش ابو طالب رفتند و گفتند : برادرزاده تو ما و خدايانمان را مى آزارداو را بخواه و به او بگو از خدايان ما دست بردارد تا ما هم كارى به خداى او نداشته باشيمابو طالب در پى رسول خدا صلى الله عليه و آله فرستاد و او را فرا خواندوقتى داخل شد ديد در اتاق به غير از مشركان كسى نيستلذا فرمود : سلام بر كسى كه از راه راست پيروى كندآنگاه نشستابو طالب به آن حضرت اطلاع داد كه اين افراد به چه منظورى پيش او آمده اندپيامبر فرمود : آيا اينان حاضرند كلمه اى بگويند كه برايشان بهتر از اين پيشنهاد آنهاست و به وسيله آن سالار عرب ها شوند و گردن هايشان را خاضع كنند؟ ابو جهل گفت : آرى، آن كلمه چيست؟ پيامبر فرمود: بگوييد : هيچ خدايى جز اللّه نيستامام باقر فرمود : آنان دست هايشان را در گوش هاى خود كردند و سراسيمه بيرون رفتند و مى گفتند : ما در آيين اخير (عيسوى) هم چنين چيزى نشنيده ايماين دروغ بافى استاين جا بود كه خداوند درباره سخن ايشان اين آيه را نازل فرمود : «صو القرآن ذى الذكر ـ تا جمله ـ الا اختلاق».
(الكافي : ۲ / ۶۴۹ / ۵ )
تفسير القمّى :
«و عَجِبوا أنْ جاءَهُم مُنْذِرٌ مِنْهُم»  قال : نَزَلَت بمَكّةَ ، لَمّا أظهَرَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله الدَّعوَةَ بمَكّةَ اجتَمَعَت قُرَيشٌ إلى أبي طالِبٍ فقالوا : يا أبا طالِبٍ ، إنّ ابنَ أخيكَ قد سَفّهَ أحلامَنا ، و سَبَّ آلِهَتَنا و أفسَدَ شَبابَنا ، و فَرَّقَ جَماعَتَنا ، فإن كانَ الّذي يَحمِلُهُ على ذلكَ العُدمُ جَمَعْنا لَهُ مالاً حتّى يكونَ أغنى رجُلٍ في قُرَيشٍ و نُمَلِّكَهُ علَينا فأخبَرَ أبو طالِبٍ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بذلكَ ، فقالَ : لَو وَضَعوا الشَّمسَ في يَميني و القَمَرَ في يَساري ما أرَدتُهُ ، و لكنْ يُعطوني كَلِمَةً يَملِكونَ بها العَرَبَ ، و تَدينُ لَهُم بها العَجَمُ ، و يكونونَ مُلوكا في الجَنَّةِ ، فقالَ لَهُم أبو طالبٍ ذلكَ ، فقالوا : نَعَم و عَشرَ كَلِماتٍ ، فقالَ لَهُم رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله تَشهَدون أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ ، و أنّي رَسولُ اللّه ِ ، فقالوا : نَدَعُ ثلاثَ مِائةٍ و سِتِّينَ إلها و نَعبُدُ إلها واحِدا ؟ ! فأنزَلَ اللّه ُ سبحانَهُ : «و عَجِبوا أنْ جاءَهُم مُنْذِرٌ مِنْهُم و قالَ الكافِرونَ هذا ساحِرٌ كَذّابٌ ـ إلى قولهِ ـ إلاّ اختِلاقٌ» أي تَخليطٌ .
 آيه «و عجبوا أن جاءهم منذر منهم» در مكّه نازل شدوقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله دعوت خود را در مكّه آشكار ساخت، قريش نزد ابو طالب رفتند و گفتنداى ابو طالب! برادرزاده تو، ما را نابخرد مى خواند و به خدايانمان بد مى گويد و جوانانمان را فاسد و گمراه مى سازد و اتّحاد ما را از هم مى پاشداگر نادارى او را وا مى دارد كه چنين سخنانى را مطرح كند، ما حاضريم برايش پولى جمع كنيم به طورى كه ثروتمندترين مرد قريش شود و او را فرمانرواى خود قرار مى دهيمابو طالب اين سخن قريش را به اطلاع پيامبر صلى الله عليه و آله رسانيد، ايشان فرمود : اگر خورشيد را در دست راست من بگذارند و ماه را در دست چپم، چنين چيزى را نمى خواهم، بلكه يك كلمه به من بدهند تا به وسيله آن بر عرب ها پادشاهى كنند و غير عرب ها در برابرشان سر فرود آورند و شهرياران بهشت باشندابو طالب اين سخن را به اطلاع قريش رسانيدآنها گفتند : حاضريم ده كلمه به او بگوييمرسول خدا صلى الله عليه و آله به آنان فرمود : گواهى دهيد كه هيچ خدايى جز اللّه نيست و من فرستاده خدا هستمآنان گفتند : ما سيصد و شصت خدا را بگذاريم و يك خدا را بپرستيم؟! در اين هنگام خداوند سبحان اين آيه را فرو فرستاد : «و عجبوا أن جاءهم منذر و قال الكفّار هذا ساحر كذّاب ـ تا آيه ـ الا اختلاق»، اختلاق به معناى دروغ بافى است.
( تفسيرِ القُمّي : ۲ / ۲۲۸)
قصص الانبياء :
كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لا يَكُفُّ عن عَيبِ آلهَةِ المُشرِكينَ ، و يَقرأ علَيهِمُ القرآنَ ، و كانَ الوليدُ بنُ المُغيرَةِ مِن حُكّامِ العَرَبِ يَتَحاكَمونَ إلَيهِ في الاُمورِ ، و كانَ لَهُ عَبيدٌ عَشرَةٌ عِندَ كلِّ عَبدٍ ألفُ دِينارٍ يَتَّجِرُ بِها ، و مَلَكَ القِنطارَ ، و كانَ عَمَّ أبي جَهلٍ ، فقالوا لَهُ : يا عَبدَ شَمسٍ ، ما هذا الّذي يَقولُ محمّد ؟ أ سِحرٌ ، أم كِهانَةٌ ، أم خُطَبٌ ؟ فقالَ : دَعُوني أسمَعْ كلامَهُ ، فدَنا مِن رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و هُو جالِسٌ في الحِجرِ فقالَ : يا محمّدُ ، أنشِدْني شِعرَكَ ، فقالَ : ما هو بشِعرٍ و لكنَّهُ كلامُ اللّه ِ الّذي بَعَثَ أنبياءهُ و رُسُلَهُ ، فقالَ : اُتْلُ ، فقَرأَ : بسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ ، فلَمّا سَمِعَ الرَّحمنَ استَهزأَ مِنهُ و قالَ : تَدعُو إلى رجُلٍ باليَمامَةِ باسم الرَّحمنِ ؟! قالَ : لا و لكنّي أدعُو إلَى اللّه ِ و هُو الرّحمنُ الرَّحيمُ ، ثُمّ افتَتَحَ «حم السَّجدَة» ، فلَمّا بَلَغَ إلى قَولِهِ : «فإنْ أعْرَضُوا فَقُلْ أنْذَرْتُكُمْ صاعِقَةً مِثْلَ صاعِقَةِ عادٍ و ثَمُودَ»(فصّلت : ۱۳) و سَمِعَهُ ، اقشَعرَّ جِلدُهُ و قامَت كُلُّ شَعرَةٍ في بدَنِهِ ، و قامَ و مَشى إلى بَيتِهِ و لَم يَرجِعْ إلى قُرَيشٍ ، فقالوا : صَبأَ أبو عَبدِ شَمسٍ إلى دِينِ محمّدٍ ! فاغتَمَّت قُرَيشٌ و غَدا علَيهِ أبو جَهلٍ فقالَ : فضَحتَنا يا عَمُّ ! قالَ : يا بنَ أخي ، ما ذاكَ و إنّي على دِينِ قَومي ، و لكنّي سَمِعتُ كلاما صَعبا تَقشَعِرُّ مِنهُ الجُلودُ ، قالَ أ فشِعرٌ هُو ؟ قالَ : ما هُو بشِعرٍ قالَ : فخُطَبٌ ؟ قالَ : لا ، إنّ الخُطَبَ كلامٌ مُتَّصِلٌ ، و هذا كلامٌ مَنثورٌ لا يُشبِهُ بَعضُهُ بَعضا ، لَه طَلاوَةٌ قالَ : فكِهانَةٌ هُو ؟ قالَ : لا ، قالَ : فما هُو ؟ قالَ : دَعْني اُفكِّرْ فيهِ فلَمّا كانَ مِن الغَدِ قالوا : يا عَبدَ شَمسٍ ، ما تَقولُ ؟ قالَ : قُولوا : هُو سِحرٌ ؛ فإنّهُ آخِذٌ بقُلوبِ النّاسِ ! فأنزَلَ اللّه ُ تعالى فيهِ : «ذَرْني و مَنْ خَلَقْتُ وَحِيدا * و جَعَلْتُ لَهُ مالاً مَمْدُودا * و بَنينَ شُهُوداـ إلى قولهِ ـ علَيها تِسْعَةَ عَشَرَ» (المدّثّر :۱۱ ـ۳۰). و في ِ حمّادِ بنِ زيدٍ عن أيُّوبَ عن عِكرِمَةَ قالَ : جاءَ الوليدُ بنُ المُغيرَةِ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ : اِقرَأْ علَيَّ ، فقالَ : «إنَّ اللّه َ يَأمُرُ بالعَدْلِ و الإحْسانِ و إيْتاءِ ذِي القُرْبَى و يَنْهَى عَنِ الفَحْشاءِ و المُنْكَرِ و البَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ» ( النحل : ۹۰)  ، فقالَ : أعِدْ ، فأعادَ ، فقالَ : و اللّه ِ، إنّ لَهُ لَحَلاوَةً و طَلاوَةً ، و إنَّ أعلاهُ لَمُثمِرٌ ، و إنّ أسفَلَهُ لَمُغدِقٌ ، و ما هذا بقَولِ بَشَرٍ .
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از خرده گيرى بر خدايان مشركان باز نمى ايستاد و قرآن را بر آنان مى خواندوليد بن مغيره از داوران عرب بود و عرب ها براى داورى در كارهاى خود به او مراجعه مى كردنداو ده غلام داشت كه به هر غلامى هزار دينار داده بود تا برايش تجارت كننداو ثروت زيادى داشت و عموى ابو جهل بودمشركان به او گفتند : اى عبد شمس! اين چه حرف هايى است كه محمّد مى گويد؟ شعر است يا پيشگويى يا خطابه؟ او گفت : مهلتى دهيد تا سخنان او را بشنومپس نزديك رسول خدا صلى الله عليه و آله كه در حِجْر نشسته بود رفت و گفت : اى محمّد! شعرت را برايم بخوانپيامبر فرمود : اينها شعر نيست، بلكه سخن خداوندى است كه پيامبران و رسولان خود را مى فرستدوليد گفت : تلاوت كنپيامبر چنين خواند : بسم اللّه الرحمن الرحيم وليد چون كلمه «رحمان» را شنيد با تمسخر گفت : تو به سوى مردى در يمامه به نام «رحمان» دعوت مى كنى! پيامبر فرمود : نه، بلكه به سوى خدا دعوت مى كنم و اوست رحمان و رحيمسپس سوره حم سجده را از آغاز شروع به تلاوت كرد تا رسيد به آيه «فان اعرضوا فقل انذرتكم صاعقةً مثل صاعقة عاد و ثمود»وليد با شنيدن آن پوست بدنش به لرزه افتاد و مو بر بدنش راست شد و برخاست و به خانه اش رفت و نزد قريش برنگشت قريش غمگين شدندصبح روز بعد، ابو جهل پيش او رفت و گفت : رسوايمان كردى، عمو جان! وليد گفت : اى پسر برادرم! طورى نشده استمن همچنان بر دين و آيين قوم خود هستماما سخن دشوارى شنيدم كه پوست انسان از شنيدن آن به لرزه مى افتدابو جهل گفت: سخنانش شعر است؟ وليد گفت : شعر نيستپرسيد : خطابه است؟ گفت : نه، خطابه سخنى پيوسته است اما سخنان او نثرى است كه اجزاى آن به يكديگر شباهت ندارند و از زيبايى خاصى برخوردار است پرسيد : پس پيشگويى و كهانت است؟ گفت : نهپرسيد : پس چيست؟ وليد گفت : اجازه بده درباره آن بينديشمفردا كه شد، گفتند : اى عبد شمس! چه مى گويى؟ گفت: بگوييد : اين سحر و جادوست؛ زيرا دل هاى مردم را تصرّف مى كندپس خداى متعال اين آيه را درباره او فرو فرستاد : «ذرنى و من خلقت وحيداًو جعلت له مالاً ممدوداًو بنين شهوداً ـ تا آيه ـ عليها تسعة عشر» در حمّاد بن زيد از ايّوب از عكرمه آمده است كه وليد بن مغيره نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و گفت : برايم بخوانپيامبر گفت : «انّ اللّه يأمر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذى القربى و ينهى عن الفحشاء و المنكر و البغى يعظكم لعلّكم تذكّرون ؛ خداوند به عدالت و احسان و بخشش به خويشان فرمان مى دهد و از بدى و زشتى و ظلم باز مى دارد، شما را پند مى دهد، شايد پند گيريد»وليد گفت : تكرارش كن حضرت دوباره خواندوليد گفت : به خدا قسم كه از حلاوت و زيبايى خاصّى برخوردار است، بالايش پر ثمر است و پايينش پر نعمت و اين سخن بشر نيست.
( قصص الأنبياء : ۳۱۹ / ۳۹۷ و ح۳۹۸ )
بحار الأنوار ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :
 إنّ الوليدَ بنَ المُغيرَةِ أتى قُرَيشا فقالَ : إنّ النّاسِ يَجتَمِعونَ غَدا بالمَوسِمِ و قد فَشا أمرُ هذا الرّجُلِ في النّاسِ و هُم يَسألونَكُم عَنهُ ، فما تَقولونَ ؟ فقالَ أبو جَهلٍ : أقولُ : إنّهُ مَجنونٌ ، و قالَ أبو لَهَبٍ : أقولُ : إنّهُ شاعِرٌ ، و قالَ عُقبَةُ بنُ أبي مُعيَطٍ : أقولُ : إنّهُ كاهِنٌ ، فقالَ الوليدُ : بَل أقولُ : هُو ساحِرٌ ، يُفَرِّقُ بَينَ الرّجُلِ و المَرأةِ و بَينَ الرّجُلِ و أخيه و أبيهِ ! فأنزَلَ اللّه ُ تعالى : «ن و القَلَمِ ···» ( القلم : ۱) الآية ، و قولَهُ : «وَ ما هُو بقَولِ شاعِرٍ···»(الحاقّة :۴۱) 
 وليد بن مغيره نزد قريش رفت و گفت : مردم، فردا در موسم جمع مى شوند و موضوع اين مرد هم در همه جا پيچيده است و آنها درباره او از شما سؤال خواهند كرد. چه خواهيد گفت؟ ابو جهل گفت : من مى گويم : او جن زده است. ابو لهب گفت : من مى گويم : او كاهن است. وليد گفت : اما من خواهم گفت : او جادوگر است، ميان زن و شوهر و برادر و برادر و پسر و پدر جدايى مى افكند. پس خداوند فرو فرستاد : «ن. و القلم···» و «ما هو بقول شاعر···».
( بحار الأنوار : ۱۸ / ۱۹۸ / ۳۱ )
بحار الأنوار ـ به نقل از مناقب ابن شهر آشوب ـ :
إنّهُ ساحِرٌ عَلِمنا أنّهُ قد أراهُم ما لَم يَقدِروا على مِثلِهِ ، و قالوا : هذا مَجنونٌ ؛ لِما هَجمَ مِنهُ على شيءٍ لَم يُفكِّرْ في عاقِبَتِهِ مِنهُم ، و قالوا : هُو كاهِنٌ ؛ لأنّهُ أنبَأ بالغائباتِ ، و قالوا : مُعَلَّمٌ ؛ لأنّهُ قَد أنبأهُم بِما يَكتُمونَهُ مِن أسرارِهِم ، فثَبَتَ صِدقُهُ مِن حَيثُ قَصَدوا تَكذيبَهُ .
از اينكه قريش گفتند : او جادوگر است مى فهميم كه پيامبر چيزهايى به آنان نشان داده كه آنان نظير آن را نتوانستند انجام دهند. و اينكه گفتند : ديوانه است، به خاطر آن بود كه آن حضرت كارهايى مى كرد و به عاقبت كار خود از دست آنان نمى انديشيد. و اينكه گفتند : كاهن است، بدان سبب بود كه آنان را از امور غيبى خبر مى داد و اينكه گفتند : او تعليم يافته است، بدان سبب بود كه ايشان را از اسرار نهفته شان آگاه مى ساخت. بنا بر اين، با همان چيزهايى كه قريش قصد داشتند دروغگويى پيامبر را اثبات كنند،راستگويى و صدق دعوى او ثابت مى شود.
( بحار الأنوار : ۱۸ / ۱۹۸ / ۳۱ )
میزان الحکمه،جلد دوازدهم.

بازدیدها: 250

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *