ابعاد شخصیتی حضرت زهرا سلام الله علیها

خانه / پیروان عترت / ابعاد شخصیتی حضرت زهرا سلام الله علیها

سخن گفتن درباره ی حضرت زهرا (سلام الله علیها ) و ذکر عظمتی که در گوشه گوشه ی شخصیت ایشان مطرح است ، امری بسیار دشوار است .

فاطمه (س) بانویی است که تمام ویژگی های شاخص ِ زنان برتر و مطرح را در تمام ابعاد روحی ، معنوی و ایمانی ، مهربانی وعطوفت ، ولایت مداری ، همسر و فرزند داری، علم و درایت و تقوا و کیاست و استقامت را یکجا در نگاه خویش بهمراه دارد . بانویی که سوره کوثر در مقامش نازل گردید، منشاء خیر و نیکی ، بانویی که به یُمن وجودش ، تاریکی و ظلمت از خاور تا باختر زدوده شد و روشنایی جایگزین آن گردید.

و برای ایشان در نزد خداوند متعال نُه اسم است که هر یک به سببی از مقام و منش و رفتار و کردار بانوی دو عالم معنا گرفته است :

فاطمه ، صدیقه ، مبارکه ، طاهره ، زکیّه ، رضیّه ، مرضیّه ، محدثّه و زهرا .⁽¹⁾

از جابر نقل است که از امام صادق (ع) در سبب تسمیه فاطمه (س) به زهرا پرسش نمود ، امام (ع) فرمودند : خداوند متعال فاطمه را از نور عظمت خود بیافرید .

او چون طلوع نمود آسمان ها و زمین به نورش منوّر گشتند چنان که چشمان ملائکه را خیره نمود آنگاه ملائکه جبین به آستانه ی ربوبی حق سائیدند و گفتند پروردگارا این چه نوری است ؟ از از جانب حق تعالی ندا رسد این نور از نور من است . او را در آسمانم مکان داده و از عظمتم بیافریدم و از نورش پیشوایانی را جدا کردم که امری را به پای می دارند و مردم را به حق و حقیقت راهبری می کنند ، که آنان را پس از سپری شدن دوران وحی و نبوت جانشینان خود در روی زمین قرار میدهم.⁽²⁾

و محدثّه نام گرفت از آن جهت که ملائکه الهی از آسمان بر آن حضرت هبوط کرده و آنگونه که با مریم (س) سخن می گفتند ، با ایشان به گفتگو می نشستند .

در بحار الانوار ، آمده است که فاطمه (س) شبی به فرشتگان فرمود : مگر نه این است که مریم دُخت عمران بر زنان عالم برتری داده شده است ، پس چگونه مرا به سیده ی زنان عالم می خوانید ؟

ملائکه در جواب عرض کردند : همانا مریم (س) مهتر (سیّده) بانوان روزگار خویش بوده ، در حالیکه خداوند متعال شما سیّده زنان عصر او و عصر خودتان و بلکه سیّده همه ی زنان عالم از اول خلقت تا آخر آن قرار داده است .⁽³⁾

و فاطمه ، که نامی است از نام های خداوند . آنچنان که پیامبر (ص) فرمودند :

خداوند نامی از نام های خود را جدا نمود و بر تو نهاد . همانا او فاطر است و تو فاطمه .

و نیز فرمودند : دخترم از این رو فاطمه نام گرفت زیرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ می رهاند .⁽⁴⁾

جلوه های رفتاری و تربیتی بانو در خانواده و با فرزندان :

حضرت زهرا (س) كه خود، تربيت يافته دامان وحي بود، به خوبي مي دانست كه در تربيت اسلامي از نگاه هاي محبت آميز مادرانه گرفته تا تمام حركات و اعمال و گفتارش، بر روحيه حساس کودکان تأثير مي گذارد.

ایشان فرزندان خود را ، با پرورش روحیه ایثار در ایشان ، رشد داد که نمونه ی کوچک امّا بسیار عمیق و زیبا از آن ، روایتِ سه روز روزه داری آل الله و دادن طعام به وقت افطار به فقیر است. . .

یکی از حقوقی که فرزندان بر ذمه ی والدین دارند ، نام گذاری است . بايد اذعان داشت كه حضرت زهرا(س) با همفكري و همكاري پيامبر(ص) و علي(ع) زيباترين نام ها را براي فرزندان خود انتخاب نمود .

آنچنانکه برای نمونه در نام گذاری زینب سلام الله علیها به مدت سه روز ، برای بازگشت حضرت رسول (ص) از سفر صبر نمودند ، تا که ایشان نامی مناسب برای مولوده شان برگزینند و نیز اینچنین است در نام گذاری فرزندان دیگر.

تلاش برای پرورش روحیه توحیدی و عاطفی و سیره ی عملی برای آموختن رفتار اسلامی و نیز پرداختن به بازی های کودکانه از جمله زیبایی های اصول فرزند پروری بانوی دو جهان است .

عفاف و حجاب :

در بعد حجاب نیز همچون دیگر ابعاد ، حضرت زهرا (س) همواره الگوی زن مسلمان است .

در بحار الانوار آمده است که روزي مرد نابينايي با کسب اجازه به محضر حضرت زهرا(س) آمد. حضرت از او فاصله گرفت و خود را پوشانيد، پيامبر اکرم(ص) که در آن جا حضور داشت از حضرت زهرا(س) پرسيد: با اين که اين مرد نابيناست و تو را نمي‏بيند، چرا خود را پوشاندي ؟ حضرت زهرا(س) در پاسخ فرمود: اگر او مرا نمي‏بيند، من که او را مي‏بينم، وانگهي او بو را استشمام مي‏کند . پيامبر(ص) فرمود : گواهي مي‏دهم که تو پاره تن من هستي. ⁽⁵⁾

در باب شفاعت :

شفاعت برای دوستان اهل بیت (ع) درخواست فاطمه ی زهرا (س) در روز قیامت از پروردگار است که مورد قبول حضرت حق واقع می شود . امام باقر (ع) میفرمایند : هنگامیکه فاطمه (س) به در بهشت میرسد به پشت سرش مینگرد . ندا می رسد : ای دختر حبیب ! اینک که دستور داده ام به بهشت بروی نگران چه هستی ؟

فاطمه (س) جواب میدهد : پروردگار من ! مرا فاطمه نام نهادی تا کسانیکه من و ذریّه ام را دوست میدارند از عذاب و آتش برهانم و وعده ی تو حق است و از آن روی نمی گردانی .

ندا میرسد : ای دختر حبیبم ! برگرد و در مرم بنگر و هرکه در قلبش دوستی تو یا یکی از فرزندانت نهفته است داخل بهشت گردان .⁽⁶⁾

عظمت و مقام حضرت صدیقه ی طاهره (س) در پیشگاه خداوند متعال چنان است که به واسطه ی آن دوستان آن حضرت نیز مقام شفاعت میابند .

امام باقر (ع) به جابر فرمود : جابر به خدا سوگند فاطمه با شفاعت خود در آن روز شیعیان و دوستانش را در میان اهل محشر جدا میسازد . چنانکه کبوتر دانه ی خوب را از دانه ی بد . و هنگامیکه شیعیان فاطمه (س) همراه وی به بهشت میرسند خداوند در دلشان می افکند که به پشت سر بنگردند . و وقتی چنین کنند ندا میرسد دوستانم برگردید و بنگرید و هر که به خاطر دوستی فاطمه ، شما را دوست داشت و نیز هرکه به خاطر محبت فاطمه به شما محبت داشت همراه خود وارد بهشت کنید .⁽⁷⁾

امّ ابیها ؛ پاره تن رسوال الله

فاطمه ی زهرا (س) یادگار رسول خدا و دخت حضرت محمد مصطفی (ص) و برگزیده ی پروردگارش و جایگاه هدایت بود . صاحب حکمت ، نور چشم و پاره تن حضرت ختمی مرتبت .

چنانچه رسول اکرم درباره ایشان فرمود آنکه فاطمه را بیازارد مرا آزرده ساخته و کسی که مرا آزار رساند ، خداوند را ناخرسند و آزرده ساخته است .⁽⁸⁾

میزان موّدت و علاقه ی شدید پیامبر گرامی اسلام (ص) به فاطمه ی زهرا (س) باره و بارها به تصویر کشیده شده است از جمله اینکه به وقت سفر ، وداع با فطمه بعد از همه و در هنگام مراجعت ، ملاقات با اوو قبل از همه ، صورت میگرفت .⁽⁹⁾

و نیز تا مدت ها پس از نزول آیه ی تطهیر هنگامی که پیامبر برای نمازهای پنج گانه از منزل خارج میشدند نخست به در خانه ی فاطمه میرفت و با صدای بلند میفرمودند : سلام بر شما ای اهل بیت .⁽¹⁰⁾

کردار و رفتار و محبت قلبی حضرت زهرا (س) نیز برای حضرت رسول مانند مادری دلسوز است که نهایت توجه و رأفت را نسبت به ایشان مبذول میداشتند .

امّ ابیها ، کنیّه ای است که حضرت رسول ایشان را بدان می خواندند.

چه اینکه پیامبر در خردسالی ، مادر خود را از دست داد و سراسر عمر عزیزش را به سختی گذراند و تا قبل از ازدواج با ، بانو خدیجه و حتی پس از آن پیوسته مورد آزار مشرکان بود و فاطمه (س) پروانه وار به گرد شمع پدر در رفع اندوه او می کوشید و از پدر دلجویی میکرد و چون رسول خدا دلسوزی ایشان را میدید ، اشک دیدگان مبارکش را فرامیگرفت و میفرمود : او مادر پدرش است .

^{( 11)}

و نیز مراد پیامبر از مکنّی نمودن فاطمه (س) به ام ابیها آن است که دخترش اساس و پایه و ریشه ی درخت رسالت و عنصر نبوّت است . آنچنانکه در تفسیر روح المعانی از باقر العلوم (ع) منقول است که امام میفرمایند :

پیامبر خدا (ص) درخت طیبّه و فرع آن علی و عنصرش فاطمه و میوه اش ، فرزندان زهرا (س) و گلها و برگهایش شیعیان حضرتش میباشند .⁽¹²⁾

نجوای شبانه :

روایت شده است که همانا فاطمه (س) رحلت نمودند در حالیکه ، هجده سال و دو ماه از عمر شریف شان میگذشت و پس از پیامبر خدا (ص) هفتادو پنج روز بیشتر زنده نماندند و در روایت دیگر آمده است چهل روز .⁽¹³⁾

هوا تاریک و پرده ی سیاه شب شهر مدینه را فراگرفته بود و در خانه ی علی (ع) از زنان جز ، اسماء ، ام یمن و از مدان غیر از ابوذر و سلمان و مقداد شخص دیگری نبود .

در بحارالانوار آمده است ، مولا علی فرمودند : خدا را در این گفتار شاهد میگیرم همچنانکه فرزندان روی جسد بی جان زهرا ناله میزدند ، دیدم که از جسم زهرا ناله ای بلند شد ، دستهای زهرا از کفن بیرون آمد و عزیزان را به سینه چسبانید . ناگاه هاتفی ندا داد یا علی فرزندانت ، فرشتگان آسمان را گریان نمودند ، بچه ها را از روی سینه ی مادر بردار .⁽¹⁴⁾

و نیز آمده است که چون تاریکی شب گسترده شد علی (ع) حضرتش را غسل داد و او را بر تخت قرار داد و بر او نماز خواند . آنگاه علی بر گوشه ی قبر جای گرفته و فرمودند :

ای زمین به نزد تو ودیعه نهادم امانت خود را . او دخت رسول خداست .⁽¹⁵⁾

حال ای یادگار رسول خدا(ص) ؛ کوثر همیشه جوشان و فیض گستر ابدی ، بانوی شگسته بال و پر ، مظلومه ی علی ، و در داغ رحلت حضرت رسول (ص) دلشسته و غریب .

دختر رسالت و همسر ولایت و مادر امامت ، بانوی دو جهان . تنهاترین انیس لحظه های غربت علی (ع) . داستان سر به مُهر رخ ِ کبود و مسمار در و غم های خفی .

منظومه ی غم تو را در بغض های دانه دانه و روضه های دل مولا علی (ع) ، آنگاه که رفتن تو را اینگونه با پدرت حضرت رسول نجوا میکند ، مویه مکنیم .

” سلام بر تو ای پیامبر !

سلام بر تو از طرف من و از جانب دخترت . آن دختری که هم اکنون به دیدارت میآید .

آن دختری که ناف تیره ی خاک فرو میرود . آن عزیزی که از همه زودتر به تو ملحق میگردد . ای پیامبر با فقدان زهرای عزیزم ، شکیبایی من کم شد . دیگر همسری ِ بانوی نوانوان جهان از من رخت بر بست .

جانم بین سینه و گلوگاهم تنگی میکند .

ای پیامبر امانتی را که به من سپرده بودی به تو بر میگردانم .

ای پیامبر دردانه دخترت به تو خبر خواهد داد که امت وملت ِ تو چگونه حقش را پایمال نمودند . از او بپرس . حال زار ما را از او جویا شو . چه عقده هایی که با سینه ی زهرا (س) به گور رفت و راهی به گشودن آن ها نیافتیم و بزودی می گوئیم ” والله خیرالحاکمین” …

اگر به ملامت مردم گرفتار نمیشدم بر سر گور عزیزم مسکن کیکردم و همچون زن جوانمُرده اشک می باریدم .

ای پیامبر ! خدا شاهد است که دخترت ، مخفیانه دفن می شود . حق اش پایمال شده ، ارثش غصب گردیده ، در صورتیکه از عهد تو هنوز چیزی نپائیده و یاد تو کهنه نشده .

ای پیامبر به خدا شکایت می کنم و از تو دلداری می طلبم … ” ⁽¹⁶⁾

————————————————————–

^{پی نوشت :}

1. بحار الانوار ج 43 ص 10

2. بحار الانوار ج 43 ص 12

3. بحار الرانوار ج 43 ص 229

4.بحار الانوار ج 43 ص 15 و 16

5. بحار الانوار ج 43 ص 91

6. بحار النوار ج 43 ص 14 و 15

7. تفسیر فرات کوفی ص 114

8. العوالم ج 6 ص 52

9. مستدرک الصحیحین ج 1 ص 498