کتب خاطرات انقلاب اسلامی

کتب خاطرات انقلاب اسلامی

در میان منابع مطالعاتی و تحقیقاتی انقلاب اسلامی ایران، کتب خاطرات که توسط بازیگران و ناظران این واقعه ی مهم تاریخ معاصر ایران نوشته شده اهمیت ویژه ای دارند. این آثار زوایای پنهان تاریخ ایران عصر پهلوی دوم به ویژه واپسین سال های آن را تا حدود زیادی روشن کرده است. در ذیل به برخی از این آثار اشاره می گردد.

«ماموریت در ایران»

این کتاب با توجه به ویژگی ها، موقعیت و نقش نویسنده آن در تحولات انقلاب ایران و نوع اطلاعات موجود در کتاب از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین نویسنده نگاه تحلیلی و گاه انتقادی به برخی مسائل این دوره به ویژه برنامه های اقتصادی و فرهنگی حکومت پهلوی دوم دارد. با وجود نقاط قوت کتاب، ضعفها و آسیب های آن نیز قابل انکار نیست که برخی از آنها آسیب هایی است که به طور عام بر خاطره نویسی عارض است و این کتاب نیز از آن مصون نیست.

خاطرات سولیوان، هرچند برخی ضعفها و کاستی هایی دارد که مترجم به برخی از آنها در پیشگفتار اشاره کرده است، ولی تا حدودی پشت پرده سیاست آمریکا در ایران را به نمایش می گذارد و ضمن بیان شیوه تعاملات في مابین دو کشور، آخرین تلاش های دولت آمریکا و ناکامی آن را در جلوگیری از فروپاشی رژیم پهلوی بازگو می کند.

«خاطرات دوسفير»

کتاب «خاطرات دو سفیر» به قلم ویلیام سولیوان و سر آنتونی پارسونز، سفرای آمریکا و انگلیس در تهران در زمان آغاز انقلاب اسلامی، قبلا تحت عناوین اصلی آنها مأموریت در ایران» به قلم …

کتاب «خاطرات دو سفیر» به قلم ویلیام سولیوان و سر آنتونی پارسونز، سفرای آمریکا و انگلیس در تهران در زمان آغاز انقلاب اسلامی، قبلا تحت عناوین اصلی آنها «مأموریت در ایران» به قلم سولیوان و «غرور و سقوط» به قلم آنتونی پارسونز، توسط محمود طلوعی ترجمه شده بود.مترجم تصمیم به انتشار این دو کتاب در یک مجموعه به همراه بخش هایی از خاطرات «جیمی کارتر»، «سایروس ونس» و «زبیگنیو برژینسکی»، رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری می گیرد. حاصل آن در قالب کتاب حاضر به بازار کتاب عرضه شده است. این کتاب توسط نشر علم انتشار یافته است

«در خدمت تخت طاووس» 

پرویز راجی آخرین سفیر پهلوی در لندن خاطرات و یادداشتهای روزانه دوران سفارتش را سال ها پس از انقلاب در یکی از نشریات بریتانیایی منتشر کرد. این یادداشتها را حسن کامشاد در کتاب در خدمت تخت طاووس ترجمه کرده و در ایران منتشر کرد. (البته از کتاب پرویز راجی ترجمه دیگری با نام خدمتگزار تخت طاووس نیز منتشر شده است که راجی محتویات آن را تأیید نکرده و گفت ترجمه درستی از کتابش نیست، اما صحت مندرجات کتاب در خدمت تخت طاووس ترجمه کامشاد را تایید کرده بود.). این کتاب توسط نشر طرح نو انتشار یافته است.

«ماموریت در تهران » خاطرات ژنرال آیزنهاور

ماموریت در تهران خاطرات ژنرال آمریکایی رابرت هایزر از تهران است. او در آخرین روزهای عمر سلسله پهلوی به ایران آمد تا مشاور ارتش ایران را شود. هدف کاتر از فرستادن هایزر به ایران حفظ منافع آمریکا بود.اماهایزر با چند مشکل عمده روبرو شد. شاه می خواست از کشور خارج شود. در این زمان مسئله کودتا ارتش پس از رفتن شاه مطرح شد که در این کتاب بدان اشاره شده است.

کتاب ماموریت در تهران: خاطرات ژنرال هایزر اثر رابرت هایزر، ترجمه علی اکبر عبدالرشیدی بوده و چاپ ۸ آن در سال ۱۳۹۵ توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است. این کتاب از چند فصل تشکیل شده که فصل اول آن در مورد ورود ژنرال هایزر و پیگیری اهداف تا رفتن شاه از ایران، بوده و فصل دوم آن به انتظار ورود امام(ره) به ایران و عکس العمل ارتش پرداخته و فصل سوم، زمان ورود امام (ره) را بیان می کند.هایزر،هدف اصلی از نوشتن کتاب خاطرات خود را جواب دادن به کسانی که در مورد او قضاوت می کردند را عنوان می کند.

«خاطرات ارتشبد حسن طوفانیان »

ارتشبد حسن طوفانیان از سال ۱۳۴۲ مسئول خرید اقلام دفاعی ایران شد و تا پایان رژیم پهلوی عهده دار این سمت خطیر و پول ساز بود و بدون تردید طوفانیان از طریق مستشاران آمریکایی به شاه معرفی شد. حسن اعتماد محمدرضا پهلوی به وی موجب گردید محرم اسرار نظامی شود و نقش مهمی در معاملات اسلحه ی ایران بازی کند و سرانجام به شهرت جهانی برسد.

طوفانیان در سال ۱۹۸۵ میلادی (۱۳۶۳) به تشویق مسئولین طرح تاریخ شفاهی ایران وابسته به دانشگاه هاروارد گزیده ای از خاطرات خود را به صورت مقطع و غیرسلیس بیان می دارد . این حالت بیان خاطرات معلوم نیست به چه دلیلی کاملا حفظ شده و موضوعی با چنین میزان از درجه اهمیت، با کمترین جاذبه نگارشی عرضه گشته است، قطعا نوع ارائه همین میزان از خاطرات، در عدم پیگیری موضوع انباشت تسلیحات در ایران با ارقام نجومی، از سوی اقشار مختلف جامعه بی تأثیر نخواهد بود. این کتاب در ایران توسط انتشارات «زیبا» به همراه مقدمه ای کوتاه در مورد شخصیت حسن طوفانیان و چگونگی فرار وی از ایران بعد از دستگیری توسط مردم، به چاپ رسیده است. در فرازی از مقدمه ناشر آمده است: «ارتشبد طوفانیان در جریان پیروزی انقلاب توسط مردم دستگیر شد ولی با حمایت مسؤولان دولت موقت به همراه اسناد خریدهای کلان نظامی ایران، فرار داده شد.»

«خاطرات علی امینی»

این کتاب شامل خاطرات دست نوشته علی امینی است که سال ۱۳۷۱ در خارج از کشور به زبان فارسی و در قالب ۱۶ مقاله منتشر شد. پس از انتشار این مقاله ها علی امینی در پاسخ به برخی سوالات مطرح شده درباره خاطراتش با دست اندرکاران مجموعه تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد گفت و گو کرد که نتیجه این گفت و گوها یک کتاب شد. این کتاب توسط يعقوب توکلی ترجمه و توسط انتشارات سوره مهر روانه بازار کتاب شده است.

«حکمت و سیاست » خاطرات سید حسین نصر

گفت و گو با دکتر سید حسین نصر در خلال چندین جلسه گفت و گو از اواخر سال ۱۳۸۸ تا اوایل سال ۱۳۸۹ در محل کار او در واشنگتن آمریکا، روایت دست اولی از مشاهدات وی در مباحثی چون پرورش در خانواده ای عالم و اهل ادب و فرهنگ، آشنایی با چهره های شاخص فرهنگ و سیاسی دوران پادشاهی اول و دوم، حضور متفقین در ایران، دلایل مهاجرت به آمریکا، تحصیل در دانشگاههای ام آی تی وهاروارد، تدریس در دانشگاه تهران، سیاست حکومت پهلوی در برخورد با دانشجویان و انجمن های دانشگاهی، مدیریت دانشگاه آریامهر (صنعتی شریف)، سیاستهای

علمی، فرهنگی و مذهبی حکومت پهلوی، تاسیس انجمن ، سلطنتی فلسفه، روابط او با جلال آل احمد، مرتضی مطهری، علامه طباطبایی، احمد فردید، رضا قطبی، علی شریعتی، حسینیه ارشاد، ریاست دفتر فرح پهلوی و… است. این کتاب به اهتمام حسین دهباشی و توسط انتشارات سازمان اسناد کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است.

«خاطرات آیت الله العضمی سید علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران.

این کتاب اولین کتاب درباره ی خاطرات مقام معظم رهبری می باشد و از دو جهت مهم است:

١. این خاطرات بخش مهمی از تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران می باشد.

٢. این کتاب خاطرات یک رهبر اسلامی می باشد.

خاطرات این کتاب از سال ۱۳۵۸ تا نیمه اول ۱۳۹۴ را شامل می شود که توسط معظم له نگارش شده است. لازم به یادآوری است که جمع آوری و تدوین خاطرات رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله امام خامنه ای توسط امیر قربانی انجام شده است.

«خاطرات آیت الله مهدوی کنی»

تحقیق و تنظیم کتاب توسط غلامرضا خواجه سروی صورت گرفته و توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این کتاب در شش فصل تنظیم شده است.

فصل اول به بررسی خاستگاه خانوادگی و تربیتی آیت الله مهدوی کنی می پردازد. در فصل دوم تحصیلات حوزوی ایشان در قم و تهران و حوادث سیاسی اجتماعی آن دوره مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم مربوط به خاطرات و فعالیتهای قبل از انقلاب ایشان از زمان مبارزه آیت الله بروجردی با بهایی ها تا انقلاب اسلامی است. در فصل چهارم خاطرات و فعالیتهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مخصوصا سالهای بحرانی ۵۷ تا ۶۰ از جمله دولت موقت، ریاست جمهوری بنی صدر، انفجار حزب جمهوری، انفجار نخست وزیری و قائم مقامی آیت الله منتظری بررسی شده است و در ادامه این بخش خاطرات سالهای جنگ و بعد ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی را روایت کرده است. در فصل پنجم قضایای پس از دوم خردادو ریاست جمهوری سید محمد خاتمی را روایت کرده است و فصل ششم نیز مربوط به فعالیتهای فرهنگی حضرت آیت الله مهدوی کنی در مدرسه مروی و دانشگاه امام صادق علیه السلام می باشد. در انتها نیز اسناد و تصاویری از فعالیت ها و  مبارزات ایشان به زیور طبع آراسته شده است.

«یادداشتهای علم»

یادداشتهای علم کتابی است شامل یادداشتهای اسدالله علم. این کتاب که تا کنون هفت جلد از آن به فارسی منتشر شده در دو جلد نیز به طور خلاصه به انگلیسی منتشر شده است. «یادداشتهای علم» چاپهای متعددی در ایران بوسیله انتشارات ثالث، مازیار و کتاب سرا داشته است.

یادداشتهای علم اهمیت تاریخی دارد؛ چون علم تنها کسی در حکومت پهلوی بوده که یادداشت های خود را به یادگار نهاده است. همچنین وی اغلب اوقات خود را با شاه می گذراند؛ چه در سفرهای تفریحی چه سیاسی. نقش وی در تصمیم گیری های شاه از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار بود. چنان که خود او چندین بار نیز به این نکته در یادداشتهای خود اشاره کرده است. یادداشتهای او از روز اول اردیبهشت ماه ۱۳۴۶ در دسترس است و آخرین حضور او نیز در تاریخ ۲۸ تیر ۱۳۵۶ بود. وی سپس برای درمان رهسپار پاریس شد و شاه هویدا را به جانشینی او برگزید.

برخی از مهمترین کتابهای تألیف شده توسط نویسندگان ایرانی و خارجی پیرامون تبیین وقوع انقلاب اسلامی وتحليل تحولات آن

«حکومت اسلامی (ولایت فقیه)»

کتاب «ولایت فقیه» مجموعه سیزده سخنرانی است که حضرت امام خمینی، سلام الله عليه، در فاصله سیزده ذیقعده ۱۳۸۹ تا دوم ذیحجه ۱۳۸۹ (مطابق با ۱۱/ ۱/ ۱۳۴۸ تا ۲۰/ ۱۱/ ۱۳۴۸ ش.)

در ایام اقامت در نجف اشرف ایراد فرموده اند. این سخنرانیها در همان ایام به صور مختلف، گاهی کامل و گاه به صورت یک یا چند درس تکثیر و منتشر شده است و در پاییز ۱۳۴۹ش، پس از ویرایش و تایید حضرت امام برای چاپ آماده گردید و نخست توسط یاران امام در بیروت به چاپ رسید و پنهانی به ایران فرستاده شد و همزمان برای استفاده مسلمانان انقلابی به کشورهای اروپایی و آمریکا و پاکستان و افغانستان ارسال گردید. این کتاب قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در سال ۱۳۵۶ ش. در ایران با نام «نامه ای از امام موسوی کاشف الغطاء» به ضميمه «جهاد اکبر» چاپ شده است. کتاب «ولایت فقیه» همچون دیگر آثار امام خمینی در رژیم شاه در صدر لیست کتب ممنوعه قرار داشت و چه بسیار بودند کسانی که به جرم چاپ و تکثیر این کتاب و حتی به جرم همراه داشتن و یا مطالعه این اثر به زندان افتاده و زیر شکنجه قرار می گرفتند ولی علی رغم فشار ساواک و تضييقات رژیم شاه، جانبداری از اندیشه حکومت اسلامی که مبانی فقهی آن در کتاب حاضر به وسیله حضرت امام خمینی تبیین گردیده بود به سرعت در میان نیروهای مسلمان و انقلابی در حوزه های علمیه، دانشگاهها و دیگر مراکز گسترش یافت و ایده تشکیل حکومت اسلامی بر اساس ولایت فقیه به عنوان یکی از اصلی ترین آرمانهای قیام پانزده خرداد و نهضت امام خمینی جلوه گر شد.

«آینده انقلاب اسلامی ایران»

تالیف «آیت الله مرتضی مطهری» انتشارات صدرا

کتاب «آینده انقلاب اسلامی ایران» تالیف «آیت الله مرتضی مطهری» است. «اهداف روحانیت در مبارزات»،

مفهوم آزادی عقیده»، «تحلیل انقلاب ایران»، «آینده انقلاب اسلامی ایران»، «درباره ی جمهوری اسلامی» و «ضمیمه» عنوان بخش های کتاب است. در قسمتی از کتاب می خوانیم: «ما این گونه فکر می کنیم که اگر توجهی به ماهیت تعلیمات اسلامی داشته باشیم می فهمیم که این انقلاب، اسلامی است نه به این معنا که مقصود از اسلام فقط همان معنویتش است. اسلام چنین دینی نیست. اینهایی که این حرفها را می گویند برداشت شان از مذهب فقط یک قسمت از مذهب و آن معنویات مذهب است… ولی ما خودمان این مطلب را می دانیم که اسلام یک معنویت محض آن گونه که غربی ها درباره مذهب تصور دارند نیست… درباره خود

انقلاب صدر اسلام چگونه بود؟ انقلاب صدر اسلام که یک انقلاب اسلامی و مذهبی بود در همان حال که انقلاب معنوی بود انقلاب سیاسی بود، در همان حال که انقلاب معنوی و سیاسی بود انقلاب مادی و اقتصادی هم بود یعنی حریت، آزادگی، عدالت، نبودن تبعیض های اجتماعی و شکاف های طبقاتی در متن تعلیمات اسلامی است، یعنی آن دو بعد دیگر بیرون از اسلام نیست.» این کتاب را انتشارات «صدرا» منتشر کرده است.

«آینده پژوهی انقلاب اسلامی،بیم ها و امید ها »

به لحاظ سازماندهی، این کتاب مشتمل بر یک دیباچه و ۷ فصل که هر کدام دارای چندین بخش بوده و نیز نتیجه گیری، فهرست منابع و مأخذ و ضمایم مورد استفاده در پژوهش می باشد که به قلم دکترعلی دارابی و در انتشارات امیر کبیر به چاپ سوم رسیده است.

فصل اول به بیان مفاهیم، ادبیات و کلیات آینده نگری و آینده پژوهی اختصاص دارد. در

فصل دوم: به اهمیت و جایگاه آینده پژوهی در جهان بینی اسلامی با تاکید بر دیدگاه های امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری پرداخته می شود.

در فصل سوم به بررسی تحولات جهان در ۳۰ تا ۵۰ سال پیش رو و تاثیرات آن بر جامعه ایرانی تمرکز دارد. در فصل چهارم: چرایی پیدایش، دستاوردها و چالشهای انقلاب اسلامی مورد واکاوی قرار می گیرد.

فصل پنجم کتاب به مبحث ارتباطات و رسانه ها اختصاص دارد، در این فصل به کار ویژه و نقشهای مهم رسانه ها و ابعاد مختلف عصر رسانه توجه شده و با تمحض بحث در حوزه رادیو و تلویزیون به اهمیت و نقش رسانه ملی در آینده تحولات ایران و جهان پرداخته شده است. حوزه فرهنگ و جامعه و مباحث بنیادین آن مبحث فصل ششم را تشکیل میدهد. جنگ نرم، عرفانهای انحرافی، خلقیات ما ایرانیان، مسائل مربوط به جمعیت، آسیبهای اجتماعی، تولید علم و …. از موضوعاتی مورد بحث در این فصل بشمار می آیند و بالاخره فصل هفتم: به بحث سیاست و بازنمودهای داخلی و خارجی آن اختصاص دارد و در خاتمه جمع بندی و رهیافت های پژوهشی ارائه شده است.

پایان بخش کتاب ۳ضمیمه می باشد که یکی از آنها اختصاص دارد به مهمترین مسائل کنونی و آینده ایران مبتنی بر اقتراح و پرسش از صاحبنظران و در دو ضمیمه دیگر از واژگان و اصطلاحات بنیادی و نیز فرهنگ اسامی صاحبنظرانی که در کتاب از آنها نام برده شده صحبت به میان آمده است.

«تحولات سیاسی – اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران»

تالیف یحیی فوزی انتشارات موسسه چاپ و نشر عروج

کتاب «تحولات سیاسی – اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران» عنوان مجموعه ای دوجلدی به قلم دکتر یحیی فوزی است که از سوی موسسه چاپ و نشر عروج ‘ (وابسته به موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) در ۱۰۰۰ صفحه چاپ و عرضه شده است. جلد اول در دو بخش «نحوه تکوین ساختار سیاسی بعد از انقلاب» و «تحولات مهم دوران گذار از بهمن ۵۷ تا تیر ماه ۵۹» و مشتمل بر ۱۰ فصل تنظیم شده که مروری گذرابر وقایع سیاسی مختلف در این چند سال از قبیل احزاب و گروههای سیاسی و تمایلات آنان، حملات ضدانقلاب در برخی استانها، گروگان گیری و عکس العمل امریکایی ها، وضعیت دانشگاهها و انقلاب فرهنگی می باشد در جلد دوم نیز با بررسی علل و اهداف جنگ تحمیلی مطالب آغاز می گردد و تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از سال ۵۹ تا سال ۸۰ مورد بررسی گذرا واقع شده است.

 «انقلاب اسلامی و مبانی بازتولید آن»

تالیف: عماد افروغ انتشارات سوره مهر

کتاب انقلاب اسلامی و مبانی بازتولید آن، همچون بسیاری از آثار دکتر افروغ، مجموعه مقالاتی است که البته به رغم پراکندگی ظاهری، واجد خط فکرها و اشتراكات معنایی قابل توجهی است. کتاب شامل ۱۵ گفتار است. گفتارهای اول و دوم، «پیش گفتار» و «مقدمه» است و گفتار سوم و چهارم، «آسیب شناسی انقلاب اسلامی» و «ماهیت، ضرورت و ارکان نقد در جمهوری اسلامی» است. اما بحث اصلی کتاب از گفتار پنجم آغاز میشود؛ جایی که دکتر افروغ به «تبیین فلسفی انقلاب اسلامی بر اساس حکمت متعالیه» می پردازد. گفتارهای «ربط دو گفتمان مشروطه و انقلاب اسلامی»، «خودآگاهی تاریخی» و «مشروعیت در نگرش امام خمینی (ره)»، به لحاظ محتوایی، قرابت زیادی با گفتار پنجم دارند. تبیین و بحث پیرامون مسائل انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی عمدتاً در گفتارهای نهم ،دهم و یازدهم

به ترتیب با عناوین «معناداری مردم سالاری دینی»، «آزادی در اندیشه سیاسی امام خمینی و دموکراسی در اندیشه سیاسی امام خمینی» آمده است افروغ در گفتارهای دوازدهم و سیزدهم، بحثی پیرامون جایگاه انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی با عناوین انقلاب اسلامی، رنسانی دیگر» و «جمهوری اسلامی، ترجمان فلسفه سیاسی سوم» مطرح ساخته است. گفتارهای چهارده و پانزده، «بایسته های اصول گرایی خلاق و انتقادی» و «جنبش حزب الله، بسط یافته انقلاب اسلامی»، اولی مقاله ای کوتاه و فشرده و دومی سخنرانی نویسنده در همایش شهدای مقاومت لبنان است. «مرگ آگاهی و فرهنگ ایثار» ضميمه فصل پانزدهم و آخرین بحث این کتاب است.

«نظریه های بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران»

تالیف دکتر ابراهیم برزگر انتشارت دانشگاه امام صادق علیه السلام

کتاب نظریه های بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران، در موضوع بازتابهای جهانی انقلاب اسلامی ایران و تأثیرات عینی آن بر عملکرد کشورهای منطقه است. در گام نخست، پس از بیان کلیات، متدولوژی و موضوع شناسی، تئوری های پخش و سیستم و کاربست آنها در نحوه ی تأثیرگذاری انقلاب اسلامی همراه با بررسیهای موردی، شرح داده شده است. سپس در نگرشی سیاسی، نظریه ی معادله و انتخاب عقلایی به روایت «هومنز» (۱۹۱۰ – ۱۹۸۹م) توضیح داده شده است. بنابراین روایت اندیشه ی امام خمینی(ره) و تجسم و تجسد عینی آن در انقلاب اسلامی ایران و به دلیل تأکید بر ارزشمندی رهایی بیت المقدس و فلسطین و به دلیل بهره مندی از اسلام به مثابه عامل محرک و آزادسازی، به جنبش های ضدصهیونیستی حزب الله لبنان و جهاد اسلامی فلسطین تأثیرات ماندگاری گذارده است.

در ادامه نظریه هایی همچون: «رهیافت میان رشته ای در تبیین تأثيرات انقلاب اسلامی»، «رهیافت هرمنوتیک در سنجش تأثیرات انقلاب اسلامی» و… به منظور بررسی موضوع مورد توجه قرار گرفته است. در پایان، الگوهای رابطه ی دین و سیاست پس از انقلاب اسلامی در جهان اسلام ترسیم و درباره ی آنها توضیح داده شده است.

«انقلاب اسلامی: زمینه ها، پیامدها و دستاورد ها»

تالیف دکتر منوچهر محمدی انتشارات سمت

کتاب «انقلاب اسلامی: زمینه ها، پیامدها و دستاوردها» در هشت فصل توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

در فصل اول نگارنده به کلیات انقلاب اسلامی پرداخته که شامل تعریف مفاهیم و طرح چهارچوب نظری متناسب با انقلاب سیاسی – اجتماعی است. در فصل دوم این کتاب، شرایط و اوضاع و احوال سیاسی – اجتماعی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی (رژیم پیشین) مورد بحث و بررسی قرار گرفته و سپس علل و عوامل شکل گیری قدرت اجتماعی معارض با قدرت سیاسی (رژیم سابق) تحلیل می شود. چگونگی غلبه بر رژیم پیشین و پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ موضوع فصل سوم این اثر پژوهشی است. در فصل چهارم به عوامل شتاب زا در پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته می شود و در فصل پنجم رسالت انقلاب را بعد از پیروزی در سه بخش، ۱) چگونگی مدیریت نظام باقی مانده از رژیم سابق؛ ۲) طرح و تشکیل نظام كمال مطلوب (جمهوری اسلامی) و ۳) برخورد با مشکلات و بحران های فراروی انقلاب که رفع آنها انرژی فوق العاده ای از نیروهای انقلابی گرفت، مورد بحث و بررسی قرار میدهد. در فصل ششم جایگاه انقلاب اسلامی در میان انقلاب های بزرگ جهان به طور اجمالی و به صورت تطبیقی بیان شده است؛ در فصل هفتم دستاوردها و پیامدهای انقلاب اسلامی در سطح کلان پایان بخش مباحث این کتاب است. همچنین فصل هشتم به عنوان فصل پایانی و نتیجه گیری، آفات، آسیبها و مشکلات فراروی انقلاب را مورد بررسی قرار میدهد.

« اسلام سیاسی در ایران »

تاليف محمدعلی حسینی زاده انتشارات دانشگاه مفید

اسلام سیاسی در ایران عنوان کتابی است از محمدعلی حسینی زاده که در ۵۷۲ صفحه و توسط انتشارات دانشگاه مفید در سال ۱۳۹۵ به چاپ رسیده است. موضوع اصلی این کتاب اسلام و دولت است. در این کتاب با استفاده از روش گفتمان سعی شده است فرایند پیدایش اسلام سیاسی در ایران تبیین گردد، از این رو تاریخ معاصر را بخوبی پوشش داده است. در این کتاب آمده است که اسلام گرایان جز در ایران نتوانسته اند حکومتی قدرتمند و مبتنی بر آموزه های اسلام سیاسی بنا کنند.

هدف این کتاب، بررسی فرایند پیدایش و استقرار اسلام سیاسی در ایران و چالش های فراروی آن است.

اسلام سیاسی ایرانی بر مذهب شیعه به عنوان دال برتر هویت ایرانی و سامان دهنده اصلی حمایت سیاسی  و اجتماعی جامعه تأکید دارند و از انقلاب اسلامی به بعد مدیریت جامعه ایرانی را در اختیار داشته است. بنابراین اسلام سیاسی ایرانی را می توان موفق ترین تجربه عینیت یافته گفتمان اسلام سیاسی در جهان اسلام، به

گفتمان اسلام سیاسی بر تفکیک ناپذیری دین و سیاست تأکید کرده و مدعی است که اسلام از نظریه ای جامع درباره دولت و سیاست برخوردار است و به دلیل تکیه بر وحی، از دیگر نظریه های سیاسی متکی بر خرد انسانی، برتر است.

گفتمان اسلام سیاسی، برخلاف بنیادگرایان و سنت گرایان، مدرنیته را به طور کامل نفی نمی کند بلکه می کوشد تا اسلام را با جامعه مدرن سازگار نشان دهد. البته اینان جنبه های سکولار تمدن غرب را نفی کرده و مشکلات جامعه های معاصر را به دوری از دین و معنویت نسبت داده اند؛ راه رهایی از آنها را نیز توسل به ارزش های دینی و بازگشت به اسلام می دانند. نظریه گفتمان بر نقش زبان در بازنمایی و بازسازی جهان اجتماعی تأکید می کند. بنا بر این نظریه، دسترسی به واقعیت، تنها از راه زبان و از منظر نظریه ها امکان پذیر است

«انقلاب فرامدرن و تمدن اسلامی؛موج چهارم بیداری اسلامی»

تالیف دکتر موسی نجفی انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

کتاب «انقلاب فرا مدرن و تمدن اسلامی؛ موج چهارم بیداری اسلامی»، چهار موج بیداری اسلامی را در چهار بخش مطرح و در باره آنها بحث و اظهار نظر می کند. در هر یک از این چهار بخش، بیداری اسلامی در گستره تاریخ ایران، نظریه پردازی و انقلاب اسلامی ایران، فلسفه مدنی ایران و تمدن اسلامی، به ابعاد مختلف و مراحل گوناگون بیداری اسلامی پرداخته می شود. مولف در بخش نخست که با عنوان «بیداری اسلامی در گستره تاریخ ایران» آمده است به اندیشه سیاسی در نهضتهای اسلامی تاریخ معاصر ایران و قیام تنباکو پرداخته است و با نگاهی به مشروطیت از فراز تاریخ، تمدن اسلامی و تلاقی آن را با سه دوره تاریخی غرب بررسی کرده است. تلاقی سنت و تجدد، عدالتخواهی به عنوان اساس نهضت مشروطه و جنبه ملی در همین بخش آمده است. بخش دوم را به نظر پردازی ها درباره انقلاب اسلامی اختصاص داده است وی ابتدا با طرح پرسش از غرب در ساحت بیداری اسلامی فلسفه قیام عاشورا را با فلسفه انقلاب اسلامی مقایسه می کند و سپس انقلاب اسلامی را به عنوان بنیاد شالوده شکنی در نظریه پردازی غرب مطرح می کند. در بخش سوم که با نام فلسفه مدنی ایران آمده است ابتدا جوهره سیاست مقدس و فلسفه مدنی اسلامی مرور می شود و سپس شهرسازی و مدنیت اسلامی و نسبت آن با هویت ملی مقایسه می گردد. تکوین هویت ملی ایرانیان و ذات این هویت و نیز بررسی اندیشه محافظه کاری در ایران مباحث پایانی این بخش را تشکیل داده است. نجفی در تمدن اسلامی به عنوان بخش پایانی، به راهکارها و چالش های پیش روی تمدن سازی اشاره کرده است و وضع تمدن اسلامی را بررسی می کند. مباحث دیگر این بخش «نقدی به نظریه استنفورد در فلسفه تاریخ و مبانی روش تحقیق در علوم اجتماعی» و نیز «انقلاب فرامدرن» هستند.

«ایرانی ها چه رویایی در سر دارند؟»

تالیف میشل فوکو-ترجمه حسین معصومی همدانی نشر هرمس

اصل کتاب، گزارش نویسنده از انقلاب ایران در پی مأموریت روزنامه «کوریه ره دلاسرا» است که در ۱۹۸۷ منتشر شده است. ایده مبنایی کتاب که هشت یادداشت از نویسنده است و توسط مترجم، تالیف شده، همان چیزی است که فوکو، معنویت سیاسی می نامد. با توجه به دانش گسترده و عمیق فوکو، تحلیل وی در این کتاب، ناظر بر پرسشی عمیق نسبت به ماهیت حیرت آمیز انقلاب اسلامی برای غرب است. تعابیری نظیر اینکه «نظام حقیقت آنان، با نظام حقیقت ما یکی نیست» یا «اسلام در سال ۱۹۷۸ افیون مردم نبوده است، دقیقتا روح یک جهان بی روح بوده است، نشان از عمق دیدگاه فوکو درباره انقلاب اسلامی ایران دارد.

«جریان شناسی سیاسی در ایران»

این کتاب با یک مقدمه، سه فصل به همراه جمع بندی و نتیجه گیری به قلم دکتر علی دارابی و در انتشارات پژ وهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ هجدهم رسیده است و شامل:

فصل اول: کلیات و مبانی پژوهش، مفاهیم، ادبیات، پیشینه، پرسش ها، فرضیه ها و متغیرهای آن اختصاص دارد.

فصل دوم جریان شناسی سیاسی در ایران از ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ پنج جریان مذهبی یا اسلام گرا، ملی گرا یا ناسیونالیست، چپ یا مارکسیستی، ترکیبی و التقاطی و بالاخره سلطنت طلب با ویژگی های هریک از جریانهای مذکور حاملان و سخن گویان آنها مطرح شده است.

فصل سوم کتاب به جریان های سیاسی اسلام گرا در جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این کتاب تلاش میشود تا درک صحیحی از تحولات سیاسی – اجتماعی ایران بخصوص در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نسل امروز منتقل گردد

«زمانی غیر زمانها( امام، شیعه و ایران)»

تالیف لیلی عشقی ترجمه احمد نقیب زاده انتشارات: مرکز بازشناسی اسلام و ایران

عشقی با تأثیر از ایده «معنویت سیاسی» فوکو، در ۱۹۹۲ این کتاب را منتشر ساخته است، هرچند به لحاظ تحلیل و نوع ادبیات، نسبت به فوکو، کمتر به چارچوب های رایج علوم اجتماعی غرب پایبند است. تاکید کتاب بیش از همه بر سنت عرفان اسلامی است و در سه فصل تنظیم شده است: فصل اول، «اندیشه»، معطوف به تشریح چارچوبی کلی از عرفان نظری و در امتداد آن، عرفان شیعی و عقاید تشیع است و بیش از همه به تشریح مفهوم امام می پردازد. فصل «تاریخ»، به نوعی روایتگری تاریخی از تشیع و نسبت آن با دیگر مفاهیم و مقولات است. این فصل می کوشد تا توضیح دهد که چرا انقلاب اسلامی، «نه خارج از تشیع و نه جایی غیر از ایران» ممکن نبود رخ بدهد. در فصل آخر کتاب «بازگشت از ملکوت»، عشقی آنچه در بخش ها ی قبل در باب اندیشه و تاریخ خوانده بودیم را با یکدیگر پیوند می دهد.

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام