پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
ماه ذی الحجّه فرصتی برای پرواز
آشنایی اجمالی
الإقبالُ بالأعمالِ الحَسَنَةِ فیما یعمَلُ مَرَّةً فی السَّنَةِ (روی‌آوردن به اعمال نیک: درباره اعمالی که در سال، یک‌بار انجام می‌شوند) معروف به اقبال الاعمال کتابی به زبان عربی نوشته سید بن طاووس رحمه الله از علما و فقهای شیعه است. وی این اثر را در موضوع ادعیه و اعمال سال و زیارات معصومین نگاشته است.
سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس مشهور به سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق) عالم شیعی قرن هفتم قمری است. ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد او نویسنده کتاب‌هایی چون المهمات و التتمات، کشف المحجة لثمرة المهجة، مصباح الزائر و جناح المسافر و مهج الدعوات و منهج العبادات است. سید بن طاووس از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السّلام و امام سجاد علیه السّلام و استاد بزرگانی چون علّامه حلّی و شیخ یوسف سدیدالدین، پدر علّامه حلّی است.
سید بن طاووس در زمان هلاکو‌خان، نقیب شیعیان بود. او به سبب سجایای اخلاقی، تقوا و مراقبه، حالات عرفانی و کرامات نقل شده از او به «جمال العارفین» معروف شده است.
ابن طاووس کتاب اقبال را در سال۶۵۰ق، در حالی که به سن ۶۰ سالگی قدم نهاده بود، تألیف کرد. او این کتاب را همراه با چندین جلد دیگر به عنوان تتمّه مصباح المتهجّد شیخ طوسی نوشته است. او در مقدمه کتاب فلاح السائل، که جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است، اسامی این کتب را آورده است.
در سال‌های ۶۵۵ و ۶۵۶ق نیز مؤلف چند باب به کتاب اقبال افزود. ابن طاووس این کتاب را در کربلا، در جوار مرقد و بارگاه امام حسین علیه السّلام تألیف کرد.
در اين ماه بر سر سفره‌ى گروهى پاك و بر بهره‌هاى ديوان خداوند مطلع بر رازها وارد مى‌شوى. بنابراين، خود را از آلودگى، سرزنش‌ها و پليدى كيفرها پاكيزه ساز و پيش از ورود به مساجد و جايگاه‌هاى عبادت نيكان، اعضاى خود را از پلشتى‌ها وارسى كن و چرك‌هايى را كه احتمالا در دلت مى‌يابى و حجاب دين تو و جدايى اندازنده ميان تو و پروردگار تو است، بشوى و پس از آنكه اعضاى خود را از زشتى‌ها شست‌وشو داده و جامه‌هاى رسوايى را از تن بيرون كردى، جامه‌اى از عمل صالح به تن كن، تا با جامه‌ى كسانى كه مى‌خواهى به خدمتشان وارد و در پيشگاهشان حضور يابى، تناسب داشته باشد.
نيز با آرامش و وقار گام بردار و دست درخواست و گدايى به سوى آنان بلند كن و با ذلت و دل شكستگى بايست و با پوزش خواهى، ايمنى و سلامت خويش را بخواه و خود را وقف ابدى براى برآوردن خواسته‌هاى آنان بكن؛ زيرا در اين صورت به نيكبختى و يارى و بخشش‌هايى از آنان دست مى‌يابى كه هيچ‌گاه خواسته و آرزوى تو بدان نمى‌رسد و در آن جايگاه والا، از من نيز ياد كن؛ زيرا ميهمان كريمان نيز پذيرايى مى‌گردد. بنابراين، از من نيز نزد آنان ياد كن، باشد كه اگر سخن تو را شنيدند، از حال من نيز پرسشى بكنند.
فضيلت دهۀ اوّل ذی الحجّه به صورت اجمال
هرگاه خداوند-جلّ جلاله-اوقات خاصى را معين نمود كه افزون بر اوقات ديگر به ياد او پرداخته شود، مقتضاى اين آن است كه بنده بيشتر از اوقات ديگر، از اين اوقات تعظيم كند و عقل و قلب او به ياد شريف خدا باشد و از توجه به اين‌كه در پيشگاه خداوند داناى غيب حضور دارد، غفلت نورزد، بلكه با مراقبه‌ى كامل در حركات و سكنات خود با اين اوقات همراهى كند و همه‌ى حركت‌ها و سكنات خود را از آلودگى غفلت‌ها پاكيزه سازد، چرا كه خداوند-جلّ جلاله-اين زمان‌ها را براى ياد خود برگزيده و جايگاه گنجينه‌ى راز خود قرار داده و به واسطه‌ى لزوم بزرگداشت آن‌ها، شايسته‌ى تعظيم دانسته و منزلگاه بخشش و نيكوكارى و آبشخور بهره‌مندى از جام سپاسگزارى از خود قرار داده است.
دهه‌ى ذی الحجّه نيز از اين اوقات است؛ زيرا خداوند -جلّ جلاله- مى‌فرمايد: «وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ» تا در روزهاى مشخص نام خدا را ياد كنند. و جدّم «ابو جعفر طوسى» در كتاب «مصباح كبير» و غير آن، نقل كرده است كه امام صادق -عليه السّلام- فرمود: «أَنَّ الْأَيَّامَ الْمَعْلُومَاتِ عَشْرُ ذِي الْحِجَّةِ» منظور از ايام معلومات، دهه‌ى ذی الحجّه است.
بنابراين، شايسته است در ماه ذی الحجّه -كه خداوند آن را بر تو ارزانى داشته و آن را پيكى قرار داده كه فضايل نهفته در خود را به سوى تو مى‌رساند- در ياد خدا با عقل و قلب و نفس خود به اشراف و آگاهى خداوند -جلّ جلاله- بر وجودت بكوش و همانند كسانى باش كه با تعظيم و مدح و ثناى فراوان، نعمت خداوند -جلّ جلاله- را دريافت مى‌كنند و با پيك او، با تكريم و توجه به سپاسگزارى از فضيلت بزرگى كه آنان را بدان رهنمون شده، برخورد مى‌كنند.
نيز هريك از اعضاى خود را به عبادت مخصوص آن مشغول ساز، تا اين‌كه در اين دهه، در همه‌ى كارهاى خود، از لحاظ كردار و گفتار به ياد خدا باشى. فرض كن كه پادشاه زمان تو و يا كسى كه چيزى به تو بخشيده و نيكى كرده، وقت خاصى را براى ورود به محضر خود و ثناگويى در پيشگاهش مقرر كند، آيا در فراهم كردن و ساختن واژه‌هاى برتر و معانى زيبا كه اوصاف شكر و گستردگى نيكوكارى او را شامل گردد، نمى‌كوشى؟ و همه‌ى خاطر خود را به اخلاص در مراقبه‌ى پيشگاه او جمع نمى‌كنى، به‌گونه‌اى كه اصلا نتوانى در آن حال كه پادشاه تو را مى‌بيند و تو در نزد او قرار دارى، از او غفلت ورزى؟
قطعا خداوند -جلّ جلاله- به توجه بر او و رعايت ادب در پيشگاهش سزاوارتر است و طلب و درخواست از او و تقرّب به پيشگاهش، بر پادشاه زمان تو ترجيح دارد. پس چرا راه راست و چپ را پيش مى‌گيرى و او را كوچك به شمار آورده و خود را گمراه مى‌كنى. غافل مشو؛ زيرا تو مرده و فرزند مردگانى و در قبضه‌ى قدرت او قرار دارى و همه، ساخته و پرداخته‌ى نعمت و بقاياى رحمت اويند.
در نسخه‌اى كهن از كتاب «عمل ذی الحجّه» به خط نويسنده‌ى آن، «ابو على حسن بن محمد بن اسماعيل بن محمد بن اشناس بزّاز» -كه يكى از دانشمندان و نويسندگان اماميه-رحمهم اللّه-است و تاريخ نگارش آن، سال 437 ه.ق است-آمده است: رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-فرمود:
مَا مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهَا أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَيَّامِ الْعَشْرِ يَعْنِي عَشْرَ ذِي الْحِجَّةِ.
هيچ روزى كه به‌جا آوردن عمل صالح در آن نزد خداوند -عزّوجلّ- محبوب باشد، بهتر از روزهاى ده‌گانه – يعنى دهه‌ى ذى الحجه – نيست.
قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ لَا الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ صلوات الله علیه وآله وَ لَا الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ إِلَّا رَجُلٌ خَرَجَ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فَلَمْ يَرْجِعْ مِنْ ذَلِكَ بِشَيْءٍ.
عرض شد: اى رسول خدا، حتى جهاد در راه خدا؟ فرمود: حتى جهاد در راه خدا، مگر آنكه كسى با جان و مال از منزل خود خارج شود و ديگر بازنگردد.
منبع: ویکی شیعه و موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیهم السّلام
پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام
