پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
به قلم: حجت الاسلام مصطفی کفیلی
در حافظه تاریخی شیعه روز 25 شوال سال 148 هـ.ق سالروز شهادت امام صادق(ع) ثبت شده است. امام عزیزی که پس از 65 سال مهر پربرکت و تاثیرگذار به شهادت رسید و در جوار پدر بزرگوارش حضرت امام باقر (ع) در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. دوره امامت آن حضرت 34 سال (114-148 هـ.ق) طول کشید. آن حضرت از فرصت بین جنگ بنی‌امیه و بنی‌عباس کمال استفاده را نمود و با جهاد علمی همه جانبه حدود 4000 شاگرد تربیت نمود و اسلام راستین را از زیر پرده‌های حجاب حاکمان ظلم و جور آشکار ساخت. منصور دوانیقی دومین طاغوت عباسی 24 سال حکومت کرد که 12 سال آن مصادف بود با سال‌های آخر عمر امام صادق(ع) و سرانجام به دستور آن ملعون، امام مسموم شده و به شهادت رسید. از نکته‌های قابل توجه در آخرین لحظه‌های حیات مقدسشان تاکید بر صله رحم و نماز است، اظهار نظر ایشان راجع به نماز به این شرح است که در روایات ذکر گردیده است. روایت کرده است شیخ صدوق در کتاب ثواب الاعمال از ابو بصیر، نقل کرده است که گفت: بعد از وفات امام صادق (ع) خدمت امّ حمیده (همسر گرامی ایشان) مشرف شدم تا او را تسلیت بگویم، پس از آن‌که مدتی گریه کرد و من به‌خاطر گریه او گریستم فرمود: ای ابو محمد اگر امام صادق(ع) را در هنگام وفات می‌دیدی امر عجیبی از آن حضرت مشاهده می‌کردی، او چشمان مبارک خود را گشود و فرمود: همه‌ی خویشاوندان مرا نز من جمع کنید، بعد از آن‌که تمام آن‌ها نزد آن حضرت گرد آمدند به ایشان نگاهی کرد و فرمود: لا تنال شفاعتنا من استخف بالصوه ، شفاعت ما اهل بیت علیهم السلام نمیرسد به کسی که نمازش را سبک بشمارد. (ثواب الاعمال ص 228)
معمولاً انسان‌ها وقتی در آخرین لحظات عمر خود، سفارشی به دیگران می‌کنند در عالم واقع به مهم‌ترین امور از نظر خودشان توصیه می‌کنند چون وصیت‌ها چکیده و عصاره باورها و اعتقادات انسان هستند. سوال این است که برای شخصیت الهی و جامع العلومی مانند امام صادق (ع) که احاطه به تمام علوم و فرامین الهی دارند چرا در آخرین لحظه حیات به اقامه نماز توجه و توصیه می‌کنند. این مطلب نشان‌دهند نقش محوری و کلید و اهمیت فوق‌العاده نماز در بین دستورات الهی می‌باشد. بر شاگردان امام صادق (ع) و مبلغان دینی لازم است که به امر تبلیغ نماز توجه ویژه داشته باشند، کاری که در سیره علما و بزرگان شیعه به کرات دیده شده، نوشتن اسرار الصلوهها، آداب الصلوهها و توصیه‌های فراوان به امر نماز در قالب نامه‌ها و دستورالعمل‌های سلوکی، نشان‌دهنده این امر است، لذا بنده حقیر هم بنا دارم که با این فرصت و بضاعت علمی اندک به مسئله نماز و اهمیت آن در قران و سیره پیامبران بزرگان و اوصیای آن بزرگان بپردازم از جهت یادآوری که خداوند بزرگ فرمود و ذکّر ان الذکّری تنفع المومنین (ذاریات 55) انشاءلله که برای خوانندگان عزیز سودمند باشد.
در آغاز یک مرور کلی به اهمیت نماز در قران کریم دارم. لفظ الصلاه به معنای نماز 47 بار در 26 سوره در ضمن 44 آیه تکرار شده است که یا دستور صریح خداوند به اقامه نماز است یا در قالب دعای پیامبران به آن توجه شده است و یا از ویژگی‌های خاص بندگان خداوند، اقامه نماز بوده است به چند آیه قران در این مورد اشاره می‌کنم، عزیزان به متن آیات مراجعه فرمایند.
– “قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ،الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خَاشِعُونَ”، به راستی که مومنان رستگار شدند. آنان که در نمازشان خاشع‌اند (مومنون 1 و 2)
– “فَوَيْلٌ لِّلْمُصلِّينَ، الَّذِينَ هُمْ عَن صلاتهِمْ ساهُونَ” پس وای بر نمازگزاران، همان کسانی که از نمازشان غافلند (و به فراموشی می‌سپارند) (مائون 4 و 5)
1- دعای حضرت ابراهیم در حق ذریه‌اش
– “رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی بِوادٍ غَیْرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِیُقیمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ” پروردگارا من برخی فرزندانم را در درهّ‌ای بی‌آب و علف در جدار خانه مکّرم تو اسکان دادم، پروردگارا تا نماز برپا دارند. (ابراهیم 37)
– “رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ” پروردگارا مرا برپا دارنده نماز قرار بده و فرزندان مرا نیز پروردگارا و دعای مرا بپذیر. (ابراهیم 40)
– حضرت سکنی دادن همسر و فرزندش را در کنار خانه خدا که قابلیت زیست ندارد اقامه نماز ذکر می‌کند و در آیه بعد از خدای بزرگ برای خود و فرزندانش توفیق اقامه نماز را درخواست می‌کند که نشان دهنده عظمت نماز از نظر آن پیامبر بزرگ الهی می‌باشد
2- خطاب خداوند به موسی (ع) به اقامه نماز
– “وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى وَ أَخيهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِکُما بِمِصْرَ بُيُوتاً وَ اجْعَلُوا بُيُوتَکُمْ قِبْلَةً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ” و به موسی و برادرش وحی کردیم که برای قوم خود در مصر خانه‌هایی ترتیب دهید و خانه‌های خویش را روبه‌روی هم قرار دهید و نماز برپا دارید و مومنان را مژده بده (یونس 87)
– “إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی” این منم خداوند که خدایی جز من نیست پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز بپا دار (طه 14)
3- توصیه خداوند به حضرت عیسی برای نماز
– “وَ جَعَلَني مُبارَکاً أَيْنَ ما کُنْتُ وَ أَوْصاني بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَيًّا”و هر جا که باشم مرا وجودی مبارک ساخته و تا زنده‌ام مرا به نماز و زکات سفارش کرده است. (مریم 31)
4- خطاب خداوند به پیامبر عظیم‌الشان اسلام (ص) جهت اقامه نماز
– “وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِکَ ذِکْرى لِلذَّاکِرينَ” و در دو طرف روز و اوایل شب نماز را برپا دار، که نیکی‌ها و بدی‌ها را از بین می‌برد، این تذکری است برای پند گیرندگان (هود 114)
– “اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ” آن‌چه از کتاب به تو وحی شده بخوان و نماز برپا دار، که نماز (آدمی را) از زشتکاری و ناشایست باز‌می‌دارد و قطعاً یاد خدا مهم‌تر است و خدا می‌داند که چه می‌کنید (عنکبوت 45)
– خداوند بزرگ در آیات فوق برپا داشتن نماز را موجب ازبین بردن بدی‌ها و جلوگیری از فحشاء و زشتی ذکر می‌کند.
5- اقامه نماز از ویژگی‌های مومنان جهادگر است.
– “الَّذينَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ” کسانی که چون در زمین به آن‌ها توانایی دهیم نماز برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و سرانجام همه کارها با خداست. (حج 41)
6- اهمیت نماز از نگاه پیامبر اسلام (ص)
– شفاعت من به کسی که نماز را سبک بشمارد نمیرسد. (میزان الحکمه ج 5، 117)
– امام صادق (ع) از رسول خدا نقل کرده که فرمود: از من نیست کسی که نماز را سبک بشمارد به‌خدا سوگند در حوض بر من وارد نمی‌شود. (سفینه البحار ماده الصلوه)
– رسول خدا خطاب به ابوذر: ای اباذر خدای تعالی نور چشم مرا در نماز قرار داد و نماز را محبوب من ساخته، همان‌گونه که غذا را برای گرسنه و آب را برای تشنه محبوب داشته و به‌راستی گرسنه غذا بخورد سیر شود و تشنه چون آب بنوشد سیراب گردد ولی من از نماز سیر نمی‌شوم. (کتاب وصایا الرسول و ائمه ص 47 – رسولی محلاتی)
7- نماز از نگاه امام علی (ع)
– @نماز را به هنگامش برپای دار و به‌خاطر بیکاری آن را قبل انجام مده و به‌خاطر کار داشتن از زمانش به تاخیر مینداز و بدان که همه کارهای تو باید تابعی از نماز تو باشد@ (نامه 27 نهج البلاغه خطاب به محمدبن ابی‌بکر)
– خدا را خدا را مراقب نماز باشید که ستون دین شماست (نامه 47 نهج البلاغه خطاب به امام حسن و امام حسین)
8- نماز از نگاه امام صادق (ع)
– محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند نماز است و آن آخرین توصیه پیامبران است. (کافی ج 3)
– برترین اعمال نزد خداوند در روز قیامت نماز است. (…. الرسائل ج 3 ص 7)
– و سفارشی که حضرت به هنگام مرگ به خویشاوندان خود داشتند.
جمع‌بندی
همان‌طور که ملاحظه شد نماز:
– در راس دستورات خداوند متعال به پیامبران قرار گرفته است.
– وسیله رستگاری انسان‌های مومن است.
– موجب روشنی چشم و محبوب پیامبران و اولیاء خداوند است.
– شاخص و ترازوی برای سایر اعمال بندگان و ستون دین است.
– برترین و محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند است.
– آخرین سفارش پیامبران الهی به امتشان است.
– پاک‌کننده بدی‌ها و باعث جلوگیری از فحشا و زشتی‌هاست.
– سبک شمردن آن موجب محروم شدن از نعمت شفاعت است.
لذا اگر امام صادق (ع) در آخرین لحظه‌های حیات به اقامه نماز توصیه می‌فرماید اشاره به درجه بالای اهمیت اقامه نماز در جامعه و بین امت اسلامی دارد که باید مورد توجه مسئولین و مبلغان گرامی قرار دهد.
خدای بزرگ همه ما را از برپادارندگان نماز قرار دهد.
