برخی از احکام پزشکی مراجع تقلید

پزشک نامحرم

۱. لمس بیمار برای معاینه و درمان، چه حکمی دارد؟

همه مراجع (به جز تبریزی و سیستانی): اگر پزشک هم جنس در دسترس نباشد، لمس بیمار برای معاینه و درمان، اشکال ندارد؛ ولی باید به مقدار ضرورت، اکتفا کند.

آیات عظام تبریزی و سیستانی: اگر پزشک همجنس در دسترس نباشد و یا مهارت مرد بیشتر باشد، لمس بیمار برای معاینه و درمان، اشکال ندارد؛ ولی باید به مقدار ضرورت، اکتفا کند.

تبصره 1: اگر معاینه از روی لباس ممکن باشد، باید به این راه بسنده کند.

تبصره 2: جواز لمس بیمار به منظور معاینه، باعث نمی شود که نگاه به بدن نیز جایز باشد؛ مگر آن که نگاه به آن لازم باشد.

2. در جایی که پزشک زن در دسترس باشد، آیا لمس بدن زن از روی لباس، به وسیله پزشک مرد، جایز است؟

همه مراجع: اصل لمس بدن زن نامحرم از روی لباس، حرام نیست؛ ولی اگر تلذّذ و مفسده ای در بین باشد، جایز نیست.

3. آیا پرستار می تواند برای گرفتن نبض و فشار خون و… به بدن نامحرم نگاه و او را لمس کند؟

همه مراجع (به جز تبریزی و سیستانی): با وجود پرستار هم جنس، این کار برای غیرهم جنس، جایز نیست؛ ولی اگر ضرورت باشد، اشکال ندارد.

آیات عظام تبریزی و سیستانی: اگر برای انجام دادن این امور، پرستار هم جنس در دسترس نباشد و یا مهارت غیرهم جنس در این زمینه بیشتر باشد، اشکال ندارد.

تبصره 1: پرستار در نگاه و لمس، تنها باید به همان قسمت از بدن – که انجام معاینه به آن ارتباط دارد – اکتفا کند.

تبصره 2: چنانچه پرستار برای معاینه، به نگاه و لمس بدن بیمار نیاز داشت، مانعی ندارد و در غیر این صورت، تنها باید به یکی از آن دو اکتفا کند.

تبصره 3: در صورتی که معاینه از روی لباس ممکن باشد، باید به این مقدار اکتفا کند و لمس بدن، جایز نیست.

4. حکم آمپول زدن توسط نامحرم چگونه است؟

همه مراجع (به جز تبریزی و سیستانی): اگر هم جنس در دسترس نباشد و ضرورت اقتضا کند، اشکال ندارد.

آیات عظام تبریزی و سیستانی: اگر هم جنس در دسترس نباشد یا آمپول زن غیرهم جنس، مهارتش در تزریق بیشتر باشد، اشکال ندارد.

سقط جنین

۱. آیا سقط جنین در ماه های اول حاملگی، اشکال شرعی دارد؟

همه مراجع: آری، سقط جنین پس از انعقاد نطفه، در هر ماهی که باشد، جایز نیست.

2. سقط جنین نامشروع، چه حکمی دارد؟

همه مراجع: جایز نیست.

3. دیه جنینی که به وسیله پزشک سقط می شود، بر عهده کیست و وظیفه پدر و مادری که اقدام به چنین کاری کرده اند، چیست؟

همه مراجع (به جز مکارم و وحید): دیه سقط جنین، بر عهده قاتل مباشر است و چون این عمل به وسیله پزشک انجام شده، بر پدر و مادر تکلیفی نیست؛ بلکه او ضامن است و این دیه، به پدر و مادر پرداخت می شود؛ البته می توانند از حق خود بگذرند و از او چیزی دریافت نکنند. در هر حال، باید از کار خود توبه کنند.

آیات عظام مکارم و وحید: در صورتی که پدر و مادر نیز رضایت داشته باشند، پرداخت دیه بر عهده آنان نیز می باشد که باید به وارثان بپردازند و یا رضایت آنان را جلب کنند.

مواد مخدر

۱. در مواردی که مواد مخدر جنبه درمانی پیدا کند، استفاده از آن چه حکمی دارد؟

همه مراجع: اگر بر اساس تشخیص پزشک متخصص و مورد اطمینان، استفاده از مواد مخدر، تنها راه درمان محسوب شود (به مقدار ضرورت)، اشکال ندارد.

تبصره: هر چیزی که در دین حرام شمرده شده، استفاده از آن به عنوان درمان، با شرایط یاد شده، جایز است و مواد مخدر هم مصداقی از آن محسوب می شود.

مس میت

۱. آیا دست زدن به بیماری که در کما بوده و یا دچار مرگ مغزی شده و چند لحظه دیگر می میرد، غسل مس میت

دارد؟

همه مراجع: تا وقتی که روح از بدن او جدا نشده و یا بدنش گرم است، دست زدن به بدن او، موجب غسل نمی شود.

2. در هنگام تشریح، اگر دست ما به مرده ای بخورد که نمی دانیم مسلمان است یا کافر، آیا غسل مس میت لازم است؟

همه مراجع: غسل مس میت، واجب است؛ خواه میت، مسلمان باشد یا کافر؛ مگر آن که بدانید میت مسلمانی است که او را غسل داده اند.

3. اگر مس میت با دستکش صورت گیرد، آیا باز غسل مس میت لازم است؟

همه مراجع: خیر، غسل، واجب نمی شود.

4. آیا ماساژ فردی که نمی دانیم زنده است یا مرده، غسل مس میت دارد؟

همه مراجع: تا وقتی که روح از بدن او جدا نشده و یا بدنش گرم است، دست زدن به بدن او موجب غسل نمی شود.

الکل

۱. به طور کلی، حکم طهارت و نجاست انواع الکل ها چیست؟

آیات عظام امام، بهجت، صافی، فاضل و نوری: هر کدام از این الکل ها، اگر اصلشان مایع مست کننده باشد، نجس است.

آیات عظام تبریزی و خامنه ای: هر کدام از این الکل ها، اگر اصلشان مایع مست کننده باشد، بنابر احتیاط واجب، نجس است.

آیات عظام سیستانی و وحید: تمامی انواع الکل ها پاک است؛ البته اگر اصل آن مایع مست کننده باشد، بنابر احتیاط مستحب، نجس است.

آیت الله مکارم: هر الکلی که به صورت فعلی آن، قابل نوشیدن نباشد و باید آن را رقیق کرد، نجس نیست؛ ولی اگر به صورت کنونی آن، قابل نوشیدن باشد، بنابر احتیاط واجب، نجس است.

2. آیا الکل صنعتی مورد استفاده در آزمایشگاه ها و الکلی که در تزریقات و مانند آن به کار می رود، نجس است؟

آیات عظام امام، بهجت، خامنه ای، صافی و نوری: اگر یقین نداشته باشید که از الکل مست کننده تهیه شده، پاک است.

آیات عظام تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم و وحید: خیر، پاک است.

تبصره: الکل صنعتی، از مایع مست کننده تهیه نمی شود؛ بلکه از گازهای اتیل و استیل که از فرآورده های نفتی است، به دست می آید. این الکل آن قدر غلظتش بالاست که باعث مسمومیت می شود؛ نه مستی.

پیوند عضو

۱. آیا استفاده از اعضای بدن شخصی که دچار مرگ مغزی شده (مانند قلب و کلیه)، برای نجات جان بیماران دیگر، جایز است؟

آیات عظام امام، بهجت، تبریزی، سیستانی، صافی، فاضل و وحید: در فرضی که هنوز شخص از دنیا نرفته، استفاده از اعضای او، قتل نفس محسوب می شود و جایز نیست.

آیت الله خامنه ای: اگر استفاده از اعضای بدن شخص یاد شده، باعث تسریع در مرگ وی شود، جایز نیست؛ در غیر این صورت، اگر با اجازه قبلی او صورت گرفته باشد و یا نجات جان نفس محترمی متوقف بر آن عضو مورد نیاز باشد، اشکال ندارد.

آیت الله مکارم: اگر مرگ مغزی به طور کامل و مسلم باشد و هیچ گونه احتمال بازگشت به زندگی عادی وجود نداشته باشد – چنانچه برای نجات جان مسلمانی باشد – اشکال ندارد.

آیت الله نوری: آری، جایز است؛ ولی اگر میت در این باره وصیت نکرده باشد، باید این کار با اجازه مجتهد جامع شرایط انجام گیرد.

2. آیا قطع عضو میت مسلمان برای پیوند زدن، دیه دارد؟ این دیه به چه کسی می رسد؟

آیات عظام امام، خامنه ای، سیستانی و نوری: اگر میت در زمان حیات خود وصیت نکرده، بر قطع کننده، دیه تعلّق می گیرد. این دیه، بین ورثه ها تقسیم نمی شود؛ بلکه در راه خیرات، برای خود میت، صرف می شود.

آیات عظام بهجت، تبریزی و وحید: بر قطع کننده، دیه تعلق می گیرد و این دیه، بین ورثه ها تقسیم نمی شود؛ بلکه باید در راه خیرات، برای خود میت صرف شود.

آیت الله فاضل: بر قطع کننده، دیه تعلق می گیرد و این دیه، بین ورثه ها تقسیم نمی شود؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، باید در راه خیرات، برای خود میت صرف شود (هر چند میت در زمان حیات خود هم وصیت کرده باشد).

آیت الله مکارم: اگر میت در زمان حیات خود وصیت نکرده، بر قطع کننده، دیه تعلق می گیرد. این دیه، بین ورثه ها تقسیم نمی شود؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، در راه خیرات، برای خود میت صرف می شود.

3. پیوند قسمتی از بدن میت به انسان زنده، از نظر طهارت و نجاست، چه حکمی دارد؟

همه مراجع: اگر جزء بدن انسان زنده شود، پاک است.

کالبدشکافی

۱. کالبد شکافی برای کشف جرایم و شناسایی قاتل، چه حکمی دارد؟

آیات عظام بهجت و مکارم: اگر ضرورت ایجاب کند، اشکال ندارد؛ مانند نجات جان بی گناه و شناسایی قاتل.

آیت الله تبریزی: خیر، جایز نیست.

آیات عظام خامنه ای، فاضل و نوری: اگر کشف حقیقت متوقف بر آن است، اشکال ندارد.

منبع: حوزه