تاثیر شناخت حق و تکلیف بر انتظار زمینه ساز

امام سجاد علیه السلام در حدیث مفصلی که به «رساله الحقوق» مشهور است، به بیان حقوقی که افراد نسبت به هم دارند پرداخته و وظایف والدین نسبت به فرزندان و بالعکس، وظیفه زن و شوهر نسبت به یکدیگر، حق معلم بر شاگرد و شاگرد بر معلم، شریک نسبت به شریک، همسایه نسبت به همسایه و … را یاد کرده است.(1)

هرجا که حقی مطرح است، در مقابل آن وظیفه ای وجود دارد. باید در درجه نخست، حقی را که دیگران بر گردن ما دارند بشناسیم، در مرتبه بعد در ادای آن حق بکوشیم.

بسیاری از تنش ها، اختلافات و مشکلات اجتماعی، یا به سبب آن است که افراد، به وظیفه خود در مقابل دیگری آشنا نیستند، یا می دانند ولی عمل نمی کنند، یا تنها یک طرف عمل می کند و طرف مقابل، بی تعهد است.

در یک نگاهی کلی، هر مسلمان بر گردن برادر دینی خود حقوقی دارد و در مقابل، او هم نسبت به وی وظایفی دارد. امام صادق علیه السلام فرمودند: «ایسَرُ حَقَّ مِنها اَن تُحِبُّ لَه ما تُحِبَّ لِنسِکَ و تَکرَهَ لَهُ ما تَکرَهُ لِنفسِک؛ آسان ترین و کمترین حقوق آن است که آنچه برای خودت دوست داری برای او هم دوست بداری و آنچه برای خود نمی پسندی برای او هم نپسندی).

این حقوق، مورد سوال قرار خواهد گرفت و اگر کسی در ادای حق دیگران کوتاهی کرده باشد، مجازات می شود. در روایات حقوق بسیاری بیان شده است، از جمله:

1.پرهیز از آزردن و رنجاندن برادر مسلمان

2.برخورد متواضعانه و دوری از تکبر

3.پرهیز از غیبت و تهمت و دفاع از او در مقابل غیبت کردن از دیگران

4.پرهیز از قهر و مبادرت به آشتی و برقراری رابطه

5.وفای به عهد و عمل به قولی که می دهیم

6.بی اجازه و سرزده وارد خانه او نشدن

7.مراعات انصاف در برخورد با او در قضاوت و گفتار

8.حفظ آبروی او در غیابش

9.آغاز به سلام و دست دادن و مهرورزی و ابراز علاقه

10.عیادت هنگام بیماری اش و شرکت در مراسم تشییع و دفن پس از وفاتش

11.کمک مالی و مساعدت هنگام نیازش

12.اجابت درخواستش برای قرض یا کمک و یاری

13.تنها نگذاشتن برادر دینی در سختی ها و گرفتاری ها

14.یاری کردن او با دست و زبان و مال و جان

15.صداقت با او و مثل آینه بودن برایش

16.قبول دعوتش و رفع حاجتش

17.دریغ نکردن از ایثار و مواسات و همدردی و همکاری با او

بعضی ها به اتکای رفاقت و صمیمت و خودمانی بودن با دیگران، نسبت به مراعات حقشان کوتاهی و سهل انگاری می کنند. امیرالمومنین امام علی علیه السلام به فرزندش امام مجتبی علیه السلام چنین سفارش می فرماید: «لا تُضَیِّعَنَّ حَقّ أخیکَ اِتّکالاً عَلی ما بَینَک و بَینَهُ، فانّهُ لیسَ لمَ باخ مَن ضَیَّعتَ حَقَّهُ»(2) «حق برادر دینی ات را به اتکای روابطی که میان تو و اوست ضایع مکن، چون کسی که حقش را ضایع و تباه کنی دیگر برادر تو نیست».

اگر دوست داریم به ما احترام کنند، اگر از غیبت و تهمت دیگران ناراحت می شویم، اگر نمی خواهیم کسی مزاحم ما شود، اگر هنگام بیماری انتظار عیادت از دیگران را داریم، اگر وقت نیاز، چشم امید به یاری دوستان داریم، اگر نمی خواهیم حق ما را تباه کنند؛ ما هم به آنان احترام می کنیم، از غیبت و تهمت بپرهیزیم، مزاحم شان نشویم، در حال بیماری به عیادت شان برویم، هنگام نیاز به کمک شان برویم و حقی را از کسی ضایع نکنیم.

رعایت این حقوق دوجانبه است. بد مکن تا بد نبینی، احترام کن تا احترامت کنند، بگذار تا تو را عفو کنند.

پی نوشت:

1.تحف العقول، مکارم الاخلاق و منابع دیگر

2.نهج البلاغه، نامه ۳۱

منبع: کتاب «زندگی مهدوی؛ اخلاق و اوصاف منتظران»؛ جواد محدثی

هیات رزمندگان اسلام