طریقه خواندن نماز در اسلام اولین بار چطور بود؟ و اوقات نماز را چه کسانی معیّن می‌کردند؟

در مورد اولین نماز و نیز چگونگی تفکیک نمازها و وقت آنها، گزارش‌های گوناگونی وجود دارد. به هر حال مسلّم است که در ابتدای ظهور اسلام که مسلمانان هنوز در مکه بودند، خداوند نمازهای یومیه را بر آنان واجب کرد، اما در مورد چگونگی تفکیک نمازها، برخی گزارش‌های موجود را به استحضار می‌رسانیم:
1. اولین نمازی که پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) خواند، نماز ظهر بود.[1] در آن زمان، همه نمازها دو رکعتی بودند؛ یعنی همه نمازها مثل نماز صبح خوانده می‌شد. این روال همچنان ادامه داشت تا این‌که پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) به مدینه هجرت کرد و مسلمانان نیز به این شهر کوچ کردند. وقتی که اسلام به قدرت رسید و جهاد بر مسلمانان واجب شد؛ از سوی خداوند هفت رکعت به نمازهای یومیه اضافه شد؛ دو رکعت به نماز ظهر، دو رکعت به نماز عصر، دو رکعت به نماز عشاء و یک رکعت به نماز مغرب. اما نماز صبح، به دلیل آن‌که در آن لحظات فرشتگان روز نازل شده و فرشتگان شب، به آسمان برمی‌گردند، و هر دو گروه از فرشتگان در نماز صبح با پیامبر خدا شرکت می‌کردند، و به جهت کم بودن وقت، چیزی به آن اضافه نشد.[2]
2. نقل‌های دیگری نیز در این‌باره وجود دارد؛ مانند این‌که در روایتی آمده است؛ پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) دستور نمازهای واجب را در معراج با خود آورد. هنگامی که امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) به دنیا آمدند، به شکرانه این نعمت، هفت رکعت به نمازها اضافه کرد.[3]
3. در روایتی دیگر آمده است؛ هنگام نماز مغرب، خبر ولادت حضرت فاطمه(س) به پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) رسید، ایشان به شکرانه این نعمت، یک رکعت به نماز مغرب اضافه کرد. بعدها نیز به خاطر ولادت امام حسن(علیه السلام) دو رکعت و به خاطر ولادت امام حسین(علیه السلام) دو رکعت دیگر به نمازها اضافه کرد.[4]
4. اوقات نماز هم از همان زمانی که دستور خواندن نماز صادر شد، تعیین گردید. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «جبرئیل به پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) دستور خواندن همه نمازهای یومیه را داد و برای همه آنها دو نوع وقت[5] تعیین کرد، غیر از نماز مغرب».[6]
برای آگاهی بیشتر درباره مباحث مربوط به نماز در زمان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:
1. «نماز خواندن به شیوه پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم)»، سؤال 43432
2. «تشریع نماز قضا در زمان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم)»، سؤال 27169
3. «روش پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه (علیه السلام) در جمع بین نماز ظهر و عصر»، سؤال 3216

---