پرسشی درباره ی مخالفت با ولایت فقیه

پرسشی درباره ی مخالفت با ولایت فقیه

     آنچه در ادامه می آید پرسشی از محضر علّامه مصباح یزدی حفظه الله تعالی است در مورد آنچه در روایت مقبوله ی عمر بن حنظله آمده است.

← چرا در مقبوله ی عمربن حنظله، مخالفت با ولایت فقیه مستلزم شرک شمرده شده است؟

     بر اساس مضمون پاره ای از روایات -از جمله مقبوله ی عمر بن حنظله- اگر کسی از فرمان و حکم ولیّ فقیه سرپیچی کند مشرک است. در مقبوله ی عمر بن حنظله آمده است:

     از امام صاق علیه السّلام درباره ی دو نفر از شیعیان که بر سر مسائل دینی و یا مسائل دنیوی و میراث، نزاع و اختلاف داشتند، سؤال شد که برای قضاوت و دادگری و رفع تخاصم و اختلاف نزد چه کسی بروند؟ امام آنها را از مراجعه به طاغوت و حاکم ستمگر باز می دارند و دستور می دهند که به راویان احادیث و کارشناسان و متخصّصان در مسائل دینی مراجعه کنند و در ضمن می فرمایند:

     «فَإِنّی قَد جَعَلتُهُ عَلَیکُم حاکِماً فَإِذا حَکَمَ بِحُکمِنا فَلَم یَقبَلهُ مِنهُ فَإِنَّما استَخَفَّ بِحُکمِ اللهِ وَ عَلَینا رَدَّ وَ الرّادُّ عَلینا الرّدُّ عَلَی اللهِ وَ هُوَ عَلی حَدِّ الشِّرکِ بِاللهِ…»(1)‌

      من او (فقیه و متخصّص در دین) را حاکم بر شما قرار دادم. پس آن گاه که بر اساس حکم ما داوری کرد و کسی از او نپذیرفت، همانا آنکس، حکم خدا را کوچک و سبک شمرده و حکم و فرمان ما را ردّ کرده است و ردّ حکم ما، ردّ حکم و فرمان خداوند است و این در حدّ شرک به خداوند است.

     براساس روایت فوق، اگر فقیه جامع الشرایطی متصدّی تشکیل حکومت و یا انجام امور حکومتی شد، کسی که با او مخالفت کند و سخن و فرمان او را ردّ کند، مثل این است که با امامان معصوم مخالفت کرده باشد، و مخالفت با آنها در حکم و در حدّ شرک به خداوند است.

     توضیح این که شرک دارای اقسامی است که از جمله ی آنها شرک در ربوبیت تشریعی خداوند است زیرا توحید دارای اقسام و مراتبی است و انکار هر قسم و مرتبه ی از توحید ابتلا به نوعی شرک می باشد.

مراتب و اقسام توحید و شرک

     توحید در خالقیت؛ یعنی، اعتقاد به یگانگی و یکتایی آفریدگار عالم.

     توحید در الوهیّت و عبودیت؛ یعنی اعتقاد به این که هیچ کس جز خدایی که ربّ و قانونگذار مطلق است، سزاوار پرستش نیست.

توحید ربوبی که بر دو بخش تقسیم می شود: یکی ربوبیت تکوینی و دیگری ربوبیت تشریعی.

     توحید در ربوبیت تکوینی؛ یعنی تدبیر و اداره ی جهان هستی را به دست خداوند متعال بدانیم و معتقد باشیم که گردش ماه و خورشید و پدید آمدن روز و شب و حیات و مرگ انسان و جانداران و نگهداری مخلوقات و جهان از تصادمات و برخوردهای ویرانگر، با خداست و اوست که آسمان ها و زمین را نگهداری می کند و هیچ پدیده ای از حوزه ی ربوبیت خدای متعال خارج نیست.

     توحید در ربوبیت تشریعی؛ تنها به تدبیر اختیاری انسان ها مربوط می شود که برخلاف سایر مخلوقات، حرکات و آثار و تکاملشان در گرو افعال اختیاری خودشان است و عبارت است از این که خداوند راه مستقیم و صحیح را به انسان معرّفی می کند و خوب و بد را به او می شناساند و اوست که برای زندگی فردی و اجتماعی انسان دستور و قانون صادر و وضع می کند. حال اگر کسی توحید در خالقیت، عبودیت و حتّی توحید در ربوبیت تکوینی را بپذیرد، اما ربوبیت تشریعی خداوند را نپذیرد مشرک است، چنانکه شیطان مبتلا به چنین شرکی بود. او خداوند را به عنوان خالق یکتا و یگانه می شناخت و همچنین معتقد به ربوبیت تکوینی خداوند متعال بود و از این جهت گفت: «قالَ رَبِّ بِما أَغوَیتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُم فِی الأَرضِ وَ لَأُغوِیَنَّهُم أَجمَعِینَ»(2)

     (شیطان) گفت: پروردگارا، چون مرا گمراه ساختی من (نعمت های مادی را) در زمین در نظر آنها زینت می دهم و همگی را گمراه خواهم ساخت.

     پس شیطان به ربوبیت تکوینی اعتقاد داشت و خداوند را پروردگار خود می دانست، چیزی که او بدان اعتقاد نداشت و انکار کرد ربوبیت تشریعی بود و از این جهت مشرک شد.

     به این ترتیب روشن می گردد وقتی خداوند متعال اطاعت امام معصوم را واجب می شمرد، اگر کسی بپذیرد و شانه از زیر بار اطاعت خالی کند، ربوبیت تشریعی خداوند را نپذیرفته است و آلوده به شرک در ربوبیت تشریعی شده است. همچنین وقتی امام معصوم کسی را نصب و تعیین کرد و اطاعتش را بر دیگران واجب ساخت، اگر کسی نپذیرفت و تسلیم امام معصوم نشد، به شرک در ربوبیت تشریعی آلوده شده است.

     پس اگر امام صادق علیه السّلام فرمودند: مخالفت با ولیّ فقیه «عَلی حَدِّ الشَّرکِ بِاللهِ؛ در حدّ شرک به خداست» مبالغه نکرده اند و سخن از واقع گفته اند، منتها نه شرک در خالقیت و یا شرک در ربوبیت تکوینی، بلکه شرک در ربوبیت تشریعی که شیطان نیز به آن آلوده گشت.

پی نوشت ها :

1. وسائل الشیعه، ج1، ب2، ص 34.
2. حجر/39.

منبع مقاله :

مصباح یزدی، محمّد تقی؛ (1391)، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم: انتشارات مؤسّسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدّس سرّه)، چاپ اوّل

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام