گذری بر بیکران دعای افتتاح | ستایش پروردگار

گذری بر بیکران دعای افتتاح – ستایش پروردگار

قسمت سوم

الْحَمْدُ لِلَّهِ بجمیع مَحَامِدِهِ کلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کلِّهَا، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا مُضَادَّ لَهُ فِی مُلْکهِ وَ لَا مُنَازِعَ لَهُ فِی أَمْرِهِ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا شَرِیک لَهُ فِی خَلْقِهِ وَ لَا شَبِیهَ لَهُ فِی عَظَمَتِهِ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الْفَاشِی فِی الْخَلْقِ أَمْرُهُ وَ حَمْدُهُ، الظَّاهِرِ بِالْکرَمِ مَجْدُهُ، الْبَاسِطِ بِالْجُودِ یَدَهُ، الَّذِی لَا تَنْقُصُ خَزَائِنُهُ وَ لَا تَزِیدُهُ کثْرَهُ الْعَطَاءِ إِلَّا جُوداً وکرَماً إِنَّهُ هُوَ الْعَزِیزُ الْوَهَّابُ.

ستایش مخصوص خداوند است با تمام آن چه که به سبب آن، سزاوار ستوده شدن است، و به خاطر همه نعمت هایش. ستایش مخصوص خداوندی است که در دایره حکمرانی اش، مخالف سرسختی نداشته و در کارش نزاع کننده ای نیست.

ستایش مخصوص خداوندی است که در آفرینش خود شریکی نداشته و در بزرگی اش همانندی ندارد. ستایش مخصوص خداوندی است که کار او در میان مخلوقاتش آشکار و ستایشش نمایان است. خدایی که شرافتش، با بزرگواری ظاهر شده و دستِ بخشش او گشوده است.

همان پروردگاری که چیزی از خزائنش کم نشود و زیادی بخشش، جود و کرمش را زیاد می کند. به درستی که او قدرتمند است و زیاد هدیه می دهد.

نکته ها

     —«مضادّ»، از واژه «ضدّ» و اسم فاعل باب مفاعله است و به معنی مخالفی است که به سبب شدّت دشمنی و مخالفت، به هیچ وجه با ضدّ خود جمع نمی شود. واژه «ضدّ» هنگامی که به باب مفاعله می رود، این معنی را مورد توجه قرار می دهد که ضدّ، ضدیت و مخالفت خود را به مرحله بروز و ظهور رسانده است.

     «منازع»، اسم فاعل از واژه «نزع» است که به باب مفاعله رفته و دلالت بر استمرار دارد. «نزع» به معنای ریشه کنی است، و وقتی اسم فاعل باب مفاعله می شود به معنای کسی است که اراده اش در ریشه کنی مستمرّ است.

     وقتی خدای حکیم را با توجه به این دو ویژگی ستایش می کنیم و اظهار می داریم که در عرصه حکمرانی، مخالفِ سرسخت، و در تحقق فرامینش منازعی ندارد، به عظمت و یکتایی او در همه چیز اشاره کرده ایم. (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا مُضَادَّ لَهُ فِی مُلْکهِ وَ لَا مُنَازِعَ لَهُ فِی أَمْرِهِ)

      «مجد» در جایی به کار می رود که کرامت و بزرگواری گسترده، و در نهایت درجه خود آشکار شده باشد. کلمه «مجید» نیز از همین واژه گرفته شده، و به کسی گفته می شود که مجد و بزرگواری در وجودش ثابت و استوار است.

     در آیات الهی، این صفت هم برای خدای متعال «إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ» و هم برای قرآن کریم «ق وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ» آمده، و در این بخش از دعای شریف افتتاح نیز این نکته مورد توجه قرار گرفته که مجد و بزرگواری الهی به وسیله کَرمش پدیدار شده است. (الظَّاهِرِ بِالْکرَمِ مَجْدُهُ)

     «خزائن» جمعِ «خزینه» و به معنی منبع و مرکز هر چیزی است که برای حفظ آن و عدم دسترسی دیگران به آن، در آنجا جمع آوری شده است. از آیات قرآن کریم چنین نمایان می شود که برای تمام هستی نزد خدای متعال گنجینه ای وجود دارد؛ که در بعضی از آیات، با عنوان «خَزَآئِنُ اللّهِ» و در برخی دیگر از آیات با تعبیر «خَزَآئِنَ رَحْمَةِ رَبِّي»  از آن ها یاد شده است. خدای متعال در آیه 21 سوره مبارکه حجر با صراحت می فرماید : «وَ إِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ» هیچ چیز نیست، مگر آن که خزینه های آن نزد ما است.

     در نظر گرفتن تمام آیات الهی این مطلب را تأیید می کند که مراد از «خَزائِنُ اللَّهِ» همه ذخیره ها و گنجینه های غیبی است که مخلوقات در وجود و بقای خود محتاج آن هستند و از آن ارتزاق می کنند، و به وسیله آن، نقص های آن ها تکمیل می شود. براین اساس نزد خدای هستی بخش، منبع فیضی وجود دارد که تمام عطایای الهی از آن مقام انجام می شود و خدای کریم هر مقدار هم که بذل و بخشش کند، از آن کم نمی شود. (الَّذِی لَا تَنْقُصُ خَزَائِنُهُ)

     «وهّاب» صیغه مبالغه از «وهب» است. «هبه» به معنای پیش کش و هدیه بدون هیچ چشم داشت و غرضی است که در مقابلِ عوضی هم نباشد. «وهّاب» به کسی می گویند که این نوع هدیه دادن از او بسیار صادر شود. (…إِنَّهُ هُوَ الْعَزِیزُ الْوَهَّابُ).

پیام ها

1- درست است که در بسیاری از موارد، با بیان ویژگی های کمال و جمال پروردگار بزرگ، و یادآوریِ نعمت های او، آن ها را واسطه قرار می دهیم تا زبان به حمدِ او باز کنیم؛ ولی حقِ مطلب این است که او نامحدود است و نعمت هایش نیز غیر قابل شمارش، و ما بسیار کوچک هستیم و زبان ما نیز قاصر از آن است که ویژگی ها و نعمت های خدای بزرگ را بیان کند. از این رو یکی از راه های حمد الهی، این است که صفت ها و نعمت های او را به طور کلی یادآور شویم و این گونه او را حمد و ستایش کنیم. (الْحَمْدُ لِلَّهِ بجمیع مَحَامِدِهِ کلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کلِّهَا)

2- گنجینه های رحمت الهی، تمام شدنی و کم شدنی نیست؛ پس هرچه از خدا گرفته ایم بازهم درخواست کنیم. (الَّذِی لَا تَنْقُصُ خَزَائِنُهُ)

3- هرچند برای خدا کاری نکرده ایم، ولی این نباید سبب شود که گمان کنیم او نعمت هایش را از ما دریغ می کند؛ چراکه او وهاب است و بدون چشم داشت، عنایت می کند. (إِنَّهُ هُوَ الْعَزِیزُ الْوَهَّابُ)

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام